Brazilië is een gevaar voor de hele wereld: ‘Het is een petrischaaltje voor nieuwe virusvarianten’

Door een gebrek aan coronamaatregelen vormt Brazilië volgens onderzoekers een gevaar voor de rest van de wereld. ‘Het is een petrischaaltje voor nieuwe virusvarianten.’

De ogen van de wereld zijn gericht op Brazilië. Het Zuid-Amerikaanse land werd de afgelopen weken wederom een van de grootste coronabrandhaarden wereldwijd. Met nu dagelijks ­gemiddeld zo’n drieduizend doden en vele tienduizenden besmettingen. Volgens officiële ­tellingen, althans. Verwacht wordt dat vooral in de arme favela’s, waar afstand houden schier onmogelijk is en zorg ontoereikend, het virus onder de radar welig tiert.

Vanuit binnen- en buitenland neemt de ­kritiek op het coronabeleid van president Jair Bolsonaro toe. Of eerder: de kritiek op het ­gebrek aan beleid. Regionaal zijn door een aantal gouverneurs en burgemeesters maatregelen ingevoerd, maar de president, die zich graag laat voorstaan op zijn machomentaliteit, heeft de gevaren van het virus van meet af aan gebagatelliseerd. ‘Mensen gaan nu eenmaal dood,’ zei de president deze maand nog als reactie op kritiek op zijn aanpak. De gevolgen van een volledige lockdown zouden volgens hem vele malen gevaarlijker zijn voor het land.

De macabere beelden vertellen een ander verhaal. Net als een jaar geleden worden in delen van Brazilië in allerijl massagraven aangelegd om de talloze doden te kunnen begraven. Naar verwachting haalt Brazilië voor de zomer de VS in als het land met de meeste coronadoden ter wereld. Het zorgsysteem dreigt niet overbelast te raken, het ís het al, zei immunoloog ­David ­Sufiate van het vooraanstaande onderzoekscentrum Fiocruz­ in Rio de Janeiro deze maand tegen DW News. Zorgwekkend zijn ook de berichten dat de laatste weken veel relatief jonge mensen op de ic’s liggen. Zouden de ­mutaties van het virus die in het land opduiken dodelijker zijn voor jongeren?

Veel grotere besmettelijkheid

Initieel onderzoek duidt daar niet op. Dat veel jonge mensen op de ic’s liggen heeft volgens ­Renato Kfour, voorzitter van de Wetenschappelijke Afdeling Immunisaties van de Braziliaanse Vereniging voor Kindergeneeskunde, te maken met de ongekend hoge besmettingsgraad. Jonge, vitale mensen houden het bovendien langer vol op de ic’s, dan mensen met onderliggende problemen, aldus Kfour tegen BBC.

Dat neemt niet weg dat de mutaties uit Brazilië een groeiend punt van zorg zijn. Uit vroege onderzoeken komt naar voren dat de Braziliaanse vartiant, die net als de Britse en Zuid-Afrikaanse varianten door de WHO is aangemerkt als ‘variant of concern’, tot wel 2,5 keer zo besmettelijk is als het ‘origineel’.

Nog zorgwekkender zijn de aanwijzingen dat de P1-variant een mutatie bevat, waardoor antistoffen van een eerdere besmetting geen bescherming lijken te bieden. Met andere woorden: iemand die besmet is met het ‘originele’ coronavirus, kan meteen nóg een keer een hevige vorm van Covid-19 krijgen bij besmetting met de variant. Dat kan ook ingrijpende gevolgen hebben voor de effectiviteit van de vaccins.

Manaus

De gebeurtenissen in Manaus zijn niet geruststellend. De dichtbevolkte industriestad werd vorig voorjaar genadeloos hard getroffen door het coronavirus. Na horrormaanden leek er in de zomer een beetje licht aan het einde van de tunnel te gloren. Onderzoek van de Universiteit van Oxford stelde in september vast dat 76 procent van de bevolking van de stad antistoffen tegen corona had. Manaus leek zo de eerste plek ter wereld te zijn waar groepsimmuniteit tegen het virus was ­bereikt.

Massagraven

Dat optimisme duurde tot ­december, toen de chaos in de ziekenhuizen als nooit tevoren terugkeerde, en daarmee de ­beelden van provisorische massagraven. De P1-variant zou de verklaring zijn. Die variant, die inmiddels in 43 landen, waaronder Nederland, is aangetroffen, is niet de enige zorgwekkende mutatie in Brazilië. Intussen zijn al zeventien variaties op de P1 ontdekt, waarvan er twee worden gezien als potentieel nog gevaarlijker. En het is een kwestie van tijd tot daar weer variaties op ontstaan.

‘Hoe hoger het transmissieniveau, hoe hoger het risico op nieuwe mutaties,’ legt Ester ­Sabino, wetenschapper aan de medische faculteit van de Universiteit van Sao Paulo, uit aan persbureau Reuters. José Eduardo Levi vergelijkt Brazilië in het Britse tijdschrift The New Statesman met een petrischaaltje voor het virus, waarin dat zich vrijelijk kan doorontwikkelen in mogelijk nog gevaarlijker of resistenter varianten. ‘Brazilië is een gevaar voor de rest van de wereld,’ aldus de bioloog.

(Parool)