'Bridge of Spies': Steven Spielberg en Tom Hanks warmen de koude oorlog op

Grootmeester Steven Spielberg heeft het weer eens voor elkaar gekregen: zijn nieuwe film ‘Bridge of Spies’ is een schitterende spionagethriller van het topgehalte van ‘Munich’.

'Zodra je gevangenen begint te folteren of te vermoorden, geef je andere landen de toestemming om precies hetzelfde te doen' Tom Hanks

Het op ware feiten gebaseerde ‘Bridge of Spies’, waaraan werd meegeschreven door niemand minder dan Joel en Ethan Coen, zuigt u mee naar 1960: de Koude Oorlog tussen Amerika en de Sovjet-Unie woedt volop, de hele wereld is in de greep van de angst voor een atoomaanval, en zowel in het Oosten als in het Westen maken de veiligheidsdiensten verbeten jacht op geïnfiltreerde spionnen. Tom Hanks is geweldig op dreef als James Donovan, een verzekeringsadvocaat die de verdediging op zich neemt van een in New York aangehouden Russische spion, Rudolf Abel. Echt spannend wordt het wanneer Donovan naar het ijskoude Oost-Berlijn reist, waar hij in een beklemmende sfeer van dreiging en paranoia ijvert voor de vrijlating van de Amerikaanse piloot Gary Powers, die op 1 mei 1960 met zijn U-2-spionagevliegtuig boven de Sovjet-Unie is neergehaald en door de Russen gevangen wordt gehouden. Wij gingen met Spielberg en Hanks praten in het iets warmere New York, waar de twee supersterren broederlijk zij aan zij zitten.

- Steven, de meeste mensen hebben nog nooit van James Donovan gehoord. Waarom vond je het belangrijk om zijn verhaal te vertellen?

Steven Spielberg «Zelfs ik wist tot twee jaar geleden niet wie James Donovan was! Gary Powers kende ik natuurlijk wel: toen in 1960 – ik was toen 14 – bekend werd gemaakt dat Powers boven de Sovjet-Unie was neergeschoten, stond het hele land op stelten. Waar ik evenwel niets vanaf wist, was van de manier waarop Powers uiteindelijk terug in de Verenigde Staten was geraakt, en van de rol die Donovan daarin had gespeeld. Powers, Donovan, Abel: zoals alle goede verhalen kwamen ze twee jaar geleden tot mij in één prachtig verrassingspakket (lacht).

»De geschiedenis die in ‘Bridge of Spies’ wordt beschreven, greep me persoonlijk erg aan – ik wist onmiddellijk dat ik dat stukje geschiedenis bekend moest maken. Iedereen in de Verenigde Staten haatte Donovan, omdat hij het aandurfde om een Sovjetspion te verdedigen. Maar hij bleef zijn principes trouw en deed wat hij vond dat hij moest doen, ook al bracht hij daarmee zijn gezin in gevaar. Zelfs een Sovjetspion verdiende het volgens hem om menswaardig te worden behandeld en om een eerlijk proces te krijgen. Een prachtige overtuiging – en ziedaar de reden waarom ik dat verhaal absoluut wilde vertellen.

»Trouwens: vanmorgen heb ik de twee dochters en de zoon van Donovan nog even ontmoet, en ik ben iets te weten gekomen wat ik nog niet wist, namelijk dat Gregory Peck Donovans levensverhaal al in 1965 wilde verfilmen. Peck had Alec Guinness kunnen overreden om Rudolf Abel te vertolken, hijzelf wilde Donovan spelen, en Stirling Silliphant (scenarist van ‘The Towering Inferno’, ‘The Poseidon Adventure’ en ‘In the Heat of the Night’, red.) werd aangezocht om het scenario te schrijven. Maar de studio, MGM, blies het project af. Ik was dus niet de eerste die dat verhaal wilde verfilmen!»

- Weet je toevallig ook waarom MGM dat deed?

Spielberg «Wellicht lag het onderwerp politiek te gevoelig. De invasie in de Varkensbaai was nog maar net gebeurd, de Cubaanse rakettencrisis lag nog vers in het geheugen, en de spanningen tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten stegen naar het kookpunt. MGM durfde gewoon niet.»

Tom Hanks «En de vorige film van Gregory Peck was geflopt.»

Spielberg «Klopt. ‘Arabesque’ was dat, een spionnenfilm met Sophia Loren.»

Hanks «Bij MGM dachten ze dat de carrière van Peck voorbij was, en dus trokken ze de stekker uit het project. De idioten.»

Mannen met een missie

- Tom, je hebt wel vaker Amerikaanse helden vertolkt: Richard Phillips in ‘Captain Phillips’, Jim Lovell in ‘Apollo 13’, Captain Miller in ‘Saving Private Ryan’. Hoe past James Donovan in dit rijtje?

Hanks «Wacht even: ik zie Donovan niet als de nieuwste aanwinst in mijn verzameling van Amerikaanse heldenportretten. Elke nieuwe film betekent voor mij een frisse start, en elke film moet op zichzelf kunnen staan. Nu, het interessante aan het vertolken van iemand die echt bestaat, is dat je met die persoon, als hij tenminste nog in leven is, moet samenzitten, en dat je tegen hem moet zeggen: ‘Kijk, je zult mij dingen horen zeggen die je in realiteit nooit hebt gezegd, je zult mij dingen zien doen die je nooit hebt gedaan, en je zult mij op plaatsen zien waar je nooit bent geweest. En toch zullen we zo authentiek mogelijk zijn.’ (Wijst naar Spielberg) En net zoals de baas hier wist ik totaal niets van de man. Maar wanneer me de kans wordt geboden om iemand als James Donovan te vertolken, een verzekeringsadvocaat die in de geschiedenis zó’n belangrijke rol speelde, dan grijp ik die kans natuurlijk met beide handen.»

undefined

'Er hangt weer vorst in de lucht: 2015 lijkt erg op 1960'

- Hoe heb je de rol precies aangepakt? Wat heb je ondernomen om Donovan te doorgronden?

Hanks «Donovan heeft ontzettend veel over zijn eigen leven geschreven, wat uiteraard hielp om de sleutel tot zijn karakter te vinden. Om te beginnen heeft hij een omvangrijk boekwerk geschreven over zijn ervaringen met Rudolf Abel. Hij gaat in dat boek zó gedetailleerd in op het proces, dat ik me soms als de stenograaf van de rechtbank voelde (lacht). Ik kreeg het zelfs niet helemaal uitgelezen, maar het gaf me een goed beeld van hoe het is om in de rechtbank te werken. En verder heb ik gezocht naar dingetjes die ik op één of andere manier in mijn vertolking kon gebruiken. Dat hij bijvoorbeeld na de Tweede Wereldoorlog als openbare aanklager had gewerkt op de processen van Neurenberg, wijst er al op dat hij niet zomaar een soldaat was die naar de oorlog was getrokken om zoveel mogelijk nazi’s af te knallen. Donovan wilde wel zoveel mogelijk nazi’s pakken, maar dan volgens de letter van de wet. Daar moet je een speciale man voor zijn, denk ik, en het is die gedachte die ik vervolgens in mijn vertolking kon gebruiken.»

- Steven, je zei daarstraks dat je met de kinderen van Donovan hebt gesproken. Ben je erin geslaagd om met de familie van Rudolf Abel te spreken?

Spielberg «Nee. Na de gebeurtenissen die we beschrijven in ‘Bridge of Spies’, is Abel achter het IJzeren Gordijn in rook opgegaan. Op het eind van zijn leven is Donovan naar de Sovjet-Unie afgereisd in de hoop om Abel nog één keer te ontmoeten, maar hij heeft hem niet kunnen vinden. Hij kreeg tijdens zijn zoektocht ook erg weinig hulp van de autoriteiten, hij werd zelfs tegengewerkt. Jammer: hij verlangde fel naar één laatste moment met Abel.»

Iedereen spion

- Je vorige film, ‘Lincoln’, kwam uit in 2012, toen de Amerikanen weer een president kozen. ‘Bridge of Spies’ komt uit in een tijd dat de spanningen tussen Amerika en de Sovjet-Unie weer oplopen. Je kon dat natuurlijk niet voorzien, maar welke actuele lessen kunnen we uit ‘Bridge of Spies’ trekken?

Spielberg «Wat er nu aan het gebeuren is tussen Vladimir Poetin en Barack Obama, zou ik niet meteen bestempelen als een nieuwe Koude Oorlog, maar er hangt wel degelijk een zekere vorst in de lucht. Nu de Russen weer aanwezig zijn in de Krim en zich meer en meer laten gelden in Oekraïne, en met alles wat er in Syrië gebeurt, lijkt de geschiedenis zich te herhalen. Toen ik aan ‘Bridge of Spies’ begon, had niemand het over de Krim of over Syrië. Maar wie de film bekijkt, zal veel overeenkomsten zien tussen 1960 en 2015. Het grote verschil zit ’m in de spionagetechnieken, die vandaag een technologisch hoogtepunt hebben bereikt: iedereen die iets van besturingssystemen kent, kan tegenwoordig in de computer van iemand anders inbreken. Onze internetcommunicatie wordt in de gaten gehouden, telefoonverkeer wordt onderschept, er zijn afluisterdiensten aan het werk... Er zijn ongelooflijk veel ogen op ons gericht, en wij houden hén in de gaten. In de jaren 50 en 60 ging het er, vergeleken met de huidige spionagepraktijken, tenminste nog beleefd aan toe; de spionnen beschikten over een zekere wellevendheid. Vandaag kunnen we nergens nog zeker van zijn. Kijken wij televisie, of kijkt de televisie naar ons?»

Hanks «Het tweede. Oh yeah.»

- Steven, in één van de indrukwekkendste scènes zien we hoe arbeiders de Berlijnse Muur optrekken. Heb je die scène in een studio gedraaid of ben je naar het vroegere Oost-Berlijn getrokken?

Spielberg «We hebben die scènes gedraaid op de grens tussen Polen en Duitsland, in het stadje Breslau. Het heeft ook een Poolse naam, maar toen de nazi’s Polen binnenvielen, hebben ze die veranderd.»

Hanks «Wroclaw!»

Spielberg «Wroclaw! Dank je, Tom. In de huizen zie je nog steeds de kogelgaten uit de Tweede Wereldoorlog. We zijn naar ginder getrokken omdat die stad het best op Oost-Berlijn lijkt. En de muur die je in de film ziet, hebben we daadwerkelijk gebouwd. Onze production designer, Adam Stockhausen, de vaste decorbouwer van Wes Anderson en tevens de man die de sets van ‘Twelve Years a Slave’ heeft opgebouwd, heeft daar echt een mirakel verricht. Het Oost-Berlijn uit onze film ziet er precíés uit zoals vijftig jaar geleden.»

undefined

undefined

'De bouw van de Muur hebben we gefilmd in Breslau, de stad die het best op Oost-Berlijn lijkt.'

De Coen-cadans

- ‘Bridge of Spies’ ruikt ook naar de gebroeders Coen.

Spielberg «Hm, ik vraag me af wat de Coens met mijn film te maken hebben (lacht). Ik kan hier natuurlijk niet voor hen spreken, maar ik weet dat zij al van kinds af dol zijn op het genre van de spionnenfilm. Zij hebben ons benaderd: ze hadden gehoord dat we met het verhaal van James Donovan bezig waren en ze wilden wel meewerken. Ik heb hun laten weten dat we al over een prachtig script van Matt Charman beschikten, maar ook dat ik nog niet helemaal tevreden was en dat ik nog dieper wilde ingaan op de personages en op het verhaal, en dat ik nog meer research wilde doen. Op dat moment zijn de Coens mee aan boord gestapt. We hebben enorm veel geluk gehad dat we ze konden krijgen. Laten we het zo zeggen: Matt heeft het zware werk gedaan, en de Coens hebben het scenario speelklaar gemaakt.»

- De ‘It’s not my guy’-scène met Donovan uit het begin van de film: komt die uit de koker van de Coens?

Spielberg «Inderdaad.»

Hanks «Voor mij is het al de tweede keer dat ik met de Coens samenwerk – ik noem hen Joel en Ethan (lacht). Hun dialogen zitten metrisch helemaal juist, als je begrijpt wat ik bedoel – je kunt het ritme van hun zinnen letterlijk met je vinger meeslaan. Die ‘It’s not my guy’-scène bijvoorbeeld, waarin Donovan met een andere advocaat over een verzekering onderhandelt, is vintage gebroeders Coen. Ik wil ook niet met te véél bloemen naar hen gooien, maar dankzij hen spreekt elk personage in ‘Bridge of Spies’ met z’n eigen cadans. In andere films beginnen alle personages na vier scènes precies hetzelfde te klinken. Niet zo bij de Coens.»

undefined

- Donovan hamert er in ‘Bridge of Spies’ op dat iedereen gelijk is voor de wet, en dat spionnen menswaardig behandeld dienen te worden. Geldt dat ook voor terroristen?

Hanks «Onmiddellijk nadat ik het scenario had gelezen, deed ik wat iedereen zou doen – ik tikte de naam Donovan in op Google. Ik stootte op gigantisch veel informatie, waaronder een filmpje op YouTube waarin je kunt zien hoe Donovan wordt geïnterviewd op de drempel van de rechtbank, en waarin hij uitlegt waarom hij de zaak van Rudolf Abel heeft aangenomen. Hij zegt: ‘Je kunt deze man niet van verraad beschuldigen. Integendeel, hij is een patriot. Alleen een Amerikaan kan zijn eigen land verraden. Abel is gewoon een man die zijn job deed, net zoals wij ginder mensen hebben die op dit moment hun job doen.’ Zodra je gevangenen begint te folteren of te vermoorden, geef je andere landen de toestemming om precies hetzelfde te doen. En dat is niet waar Amerika voor staat, of beter gezegd: dat was niet waar Amerika voor stond toen ik op school zedenleer volgde. Zodra je gevangenen begint te executeren omdat ze je land iets hebben aangedaan, ben je even erg als zij. En Donovan besefte dat van in het prille begin.»

- Heren, bedankt voor het gesprek.

(c) IFA / Vertaling en bewerking: Erik Stockman

Bekijk hier de trailer:

undefined