Cassandra Wilson eert Billie Holiday
Van alle ongetwijfeld goedbedoelde Billie Holiday-tributes die dezer dagen verschijnen, verdienen er slechts twee echt uw aandacht: José James brengt nog deze maand ‘Yesterday I Had the Blues’ uit, Cassandra Wilson verblijdt ons binnenkort met ‘Coming Forth by Day’.
Voor wat ze zelf haar pet project noemt, liet de jazzzangeres haar vertrouwde omgeving voor wat ze is, en ging verrassend in zee met de entourage van Nick Cave. Zo leende ze producer Nick Launay (verantwoordelijk voor het superbe ‘Push the Sky Away’) en graaide gretig enkele leden mee uit de Bad Seeds-ton. Maar ook T Bone Burnett, Nick Zinner van de Yeah Yeah Yeahs en de excentrieke string arranger (voor onder andere The Beach Boys en Grizzly Bear) Van Dyke Parks zijn van de partij. Het resultaat is een eigenzinnige en bezwerende, licht hypnotiserende luistertrip. Een plaat die traag groeit, tot ze nauwelijks nog op je draaitafel past. De nodige fondsen voor de plaat kreeg Wilson overigens op een bijzondere manier bijeen: een rijke Russische heer schoof haar zo veel geld toe voor een intiem optreden in zijn thuisland, dat ze prompt over een mooi opnamebudget beschikte. Vashe zdoróvje!
De opperfan: Barack Obama
Ik schuif Cassandra Wilson een pagina toe uit het boek ‘Of Thee I Sing: A Letter to My Daughters’, met daarop een mooie tekening van Billie Holiday en de zinnen ‘A woman named Billie Holiday wore a gardenia in her hair and sang beautiful blues to the world. Her voice, full of sadness and joy, made people feel deeply and add their melodies to the chorus.’
Cassandra Wilson (geïntrigeerd) «Dit lijkt mij een tekening uit een kinderboek.»
HUMO Klopt. Het werd in 2010 uitgebracht door ene Barack Obama. Er staan dertien baanbrekende Amerikanen in, wier idealen de ziel van hun land mee gevormd hebben. In het lijstje met onder anderen Abraham Lincoln, Martin Luther King, Neil Armstrong en Albert Einstein staat slechts één muzikante: Billie Holiday.
Wilson «Oh, really? Het doet echt deugd om dit te horen. Wow. (Ontroerd) Ik ben erg geraakt. Dit is echt heel belangrijk. Ik ben zo blij dat onze president de moeite heeft gedaan om zo’n boek te schrijven. Dit is mooi!»
undefined
'Laten we stoppen met focussen op de tragiek in haar leven'
HUMO Obama mag dan wel fan zijn: het choqueert me dat in haar thuisstad New York – de plek waar ze dertig jaar geleefd heeft – geen enkele historische gedenkplaat te vinden is. Hoe komt dat in godsnaam?
Wilson «In Amerika is net ‘The Hunting of Billie Holiday’ verschenen, een heel fascinerend artikel van Johann Hari (hier te lezen). Na de drooglegging creëerde de Amerikaanse regering een departement dat later de DEA (Drug Enforcement Administration) zou worden. De man die het departement leidde, Harry Anslinger, had een case nodig om zijn zaak te bepleiten, want er viel op dat moment niets meer te bestrijden. Dus focuste hij zich op Billie. Zijn klopjacht is verantwoordelijk voor alle verhalen die je omtrent haar drugsverleden hoort. Dat is blijven verder leven in de hoofden van de Amerikanen: ze was een drugsverslaafde en ze werd geassocieerd met prostitutie.»
HUMO Herinner je je nog wanneer je Billie Holiday voor het eerst hoorde zingen?
Wilson «Absoluut! Ik was een tiener toen ik voor het eerst ‘God Bless the Child’ hoorde, het favoriete lied van mijn moeder. Ze fluisterde me steeds toe: ‘God bless the child that’s got his own’. Het was ook de eerste Billie Holiday-song die ik zelf ooit heb gezongen.»
HUMO Weet je nog waarom ze je zo raakte? Was er iets bijzonders?
Wilson «Als ik mezelf in historisch perspectief plaats, zet ik de lijn door die door Billie werd gestart en nadien door Abbey Lincoln (jazzzangeres die fel beïnvloed was door Holiday, overleden in 2010, red.) werd verdergezet. Billie Holiday maakt dus deel uit van mijn muzikale DNA.»
HUMO Billie Holiday-connaisseurs debatteren eindeloos over welke periode van haar al dan niet de beste is: haar Columbia-periode in de jaren 30 of haar tijd bij Verve in de fifties – de jonge Billie vs. het verval. Durf je hierin positie te nemen?
Wilson (zucht) «Is er een periode van Picasso die je naar voren zou schuiven? It’s all great! It’s all great work! Billie liet een reusachtig oeuvre na, en het is allemaal verbazingwekkend straf. Eigenlijk weet ik niet hoeveel songs ze tijdens haar leven heeft opgenomen (het zijn er 330, red.). Ik beschouw haar laatste plaat ‘Lady in Satin’ (’58) alvast als een heel belangrijk werk, ik heb het uitvoerig bestudeerd tijdens mijn voorbereiding. Het waren de laatste klanken die we ooit van haar te horen kregen.»
Kiezen is verliezen
HUMO In het verleden heb je al enkele songs van Billie Holiday gecoverd, maar een volledige plaat is andere koek. Hoe ontstond het idee van een groot eerbetoon?
Wilson «Bruce Lundvall (CEO van Blue Note tot 2010, red.) duwde me enkele jaren terug in die richting: ‘De 100ste verjaardag van Billie komt eraan. You should do a tribute album.’ Ik was meteen enthousiast, maar ik wist ook: we moeten flink nadenken over een goede invalshoek. Zo’n project doe je niet uit de losse pols. Het was mijn manager die suggereerde om met The Bad Seeds te werken, en met Nick Launay. Ik had hem ook gezegd: ‘We moeten iets radicaals doen.’ Je kan in de 21ste eeuw niet zomaar een eerbetoon aan Billie Holiday brengen en haar klakkeloos imiteren.»
HUMO Billie nam tijdens haar carrière meer dan driehonderd songs op. Het moet een monnikenwerk geweest zijn om daaruit een selectie te maken.
Wilson «Het selectieproces was inderdaad héél moeilijk. Ze heeft zo veel parels gemaakt, zo veel songs waar ik van hou. Dus riep ik de hulp in van vrienden, die me suggesties aanreikten. De lange – écht lange – lijst zijn we langzaam gaan inkorten. Het voornaamste criterium was: er moest een connectie zijn, een mentale klik, tussen mezelf en de song.»
HUMO Hoe heerlijk moet het niet geweest zijn om je omringd te weten door leden van The Bad Seeds!
Wilson «It was wonderful! We komen uit een compleet andere wereld – zij brachten een heel andere energie binnen. In de studio gooiden we alle ingrediënten samen: van orkestratie tot songwriting, van jazz tot de Bad Seeds-vibe. En iedereen kwam binnen met hetzelfde gevoel: ‘Let’s do it for Lady Day!’ Ik ben bijzonder blij met de manier waarop alles eruit is gekomen.»
HUMO Hoe verhoudt Billie Holiday zich tot T Bone Burnett en Van Dyke Parks?
Wilson «Je zou hen moeten bellen en het hun zelf vragen. Ik ben heel close met T Bone Burnett, hij is een goede vriend, en met Van Dyke Parks deel ik dezelfde roots: we komen allebei uit Mississippi. Van Dyke is excentriek, to say the least, hij was de perfecte keuze om de orkestratie van de nummers op zich te nemen. Ze waren allebei op de juiste plek op het juiste moment en ze wilden het doen.»
‘Strange Fruit’: actueler dan ooit
HUMO Opvallend: ik hoor je een paar keer lachen op de plaat. Lachen is niet iets wat ik met Billie Holiday associeer.
Wilson (gedecideerd) «It’s time to set the record straight! De grote tragiek van haar leven moet niet altijd centraal staan. Ik wou het ‘grote plezier’ en de viering van haar 100ste verjaardag centraal zetten. Billie Holiday heeft vele obstakels en moeilijkheden moeten overwinnen, en toch slaagde ze erin om op één of andere manier haar positieve energie te bewaren. Het is die positieve energie die ik in haar muziek hoor, en toch lijken we ons steeds te focussen op het negatieve. Laten we daarmee stoppen.»
HUMO Haar bassist John Levy – niet te verwarren met haar echtgenoot met dezelfde naam – zei ooit: ‘She lived the life she wanted to live.’ Weg van alle tragiek die iedereen altijd met haar verbindt.
Wilson «Ja! Ze leefde haar leven op haar eigen manier.»
undefined
undefined
'Na de begrafenis van haar zielsverwant Lester Young nam iemand Billie mee naar een bar en ze zei: 'I'll be the next to go.' Vier maanden later was ze dood'
HUMO Op de openingstrack ‘Don’t Explain’ lijk je wel te communiceren met saxofonist Lester Young, de zielsverwant van Billie. Hij was het die haar de naam ‘Lady Day’ gaf. Maar ik kan dwalen.
Wilson (lange stilte) «Yeah, dat voelde ik ook. Saxofonist Robby Marshall, die ook bij Hugh Laurie, Dr. John en Tom Jones speelt, leverde echt goed werk. Hij nam als het ware de rol van Lester over.»
HUMO Je zegt in die song: ‘Say that again to me one more time.’ Dat was in wezen hetzelfde als wat Billie altijd zei: ‘Ik heb geen saxofonist nodig die sax speelt. Ik heb een saxofonist nodig die speelt alsof hij zingt.’
Wilson (lacht verlegen en kijkt weg) «Wat ik precies zei, weet ik niet meer, maar het voelde natuurlijk aan om tijdens de opname iets te zeggen als aanmoediging. Beschouw het als een miniconversatie die op de plaat terechtkwam.»
HUMO De enige niet-Billie Holiday-song op de plaat is ‘Last Song (For Lester)’. Het is jouw cadeau aan haar, omdat ze niet op Youngs begrafenis mocht zingen. Zijn vrouw dacht dat ze voor tumult zou zorgen. Mooi dat je zo iets toevoegt aan de geschiedenis.
Wilson «Wel, het is onze taak als artiest om iets toe te voegen aan het verleden.»
undefined
HUMO Mooi uitgangspunt, maar niet iedereen neemt die taak serieus.
Wilson «Ik dus wel. Ik weet dat die scène op de begrafenis van Lester Young echt hartverscheurend was voor haar. Zingen op de begrafenis van de man die ze koesterde en bewonderde, zou veel voor haar betekend hebben. Na de begrafenis nam iemand Billie mee naar een bar en ze zei: ‘I’ll be the next to go.’ Vier maanden later was ze dood. Dus componeerden we een song voor haar en lieten haar postuum afscheid nemen van Lester Young.»
HUMO Je hebt ‘Strange Fruit’ al voor de tweede keer opgenomen. Billie bracht het nummer voor het eerst in ’39. Columbia weigerde het uit te brengen omdat het onderwerp – het lynchen van zwarten in de Zuidelijke staten – te controversieel was, maar het kleine label Commodore deed dat wel. Daarna duurde het vijftien jaar voor iemand het opnieuw durfde op te nemen. Had jij er geen problemen mee? Zo’n song cover je niet zomaar.
Wilson (beslist) «Neen. Zij was moedig genoeg om het te brengen, in die tijd, voor een blank publiek, dus ik zou moedig genoeg moeten zijn om het opnieuw op te nemen. Dat is het minste wat ik kan doen.»
HUMO Is er veel veranderd in de VS sinds ‘Strange Fruit’ in ’39 werd uitgebracht?
Wilson (moedeloze blik) «Je ziet het, niet? Je ziet het gebeuren. Niet alleen in grote steden maar ook in kleine dorpjes. All over. Jonge zwarten worden opnieuw vermoord, het thema is actueler dan ooit. Dat is het leven, dat is de VS. Maar we werken eraan.»
undefined
HUMO Je gaat binnenkort in het Apollo Theater spelen. Je had evengoed in Carnegie Hall of in het befaamde Lincoln Center of Jazz kunnen spelen, die doen ook een tribute-reeks voor Lady Day.
Wilson «Klopt, maar er is een sterke associatie tussen Billie en de Apollo. Ze heeft er niet alleen vaak gestaan, ze woonde ook in Harlem, de plek die ze als haar thuis beschouwde. We wilden de tour per se daar starten, in stijl.»
Ik haal een stokoude advertentie van de Apollo boven, uit de jaren 30 van de vorige eeuw. De naam van Billie wordt erop gespeld als ‘Halliday’.
Wilson «Wow, waar heb je die gehaald? Is dat een fout, of is het mogelijk dat ze haar naam zelf een tijdlang zo gespeld heeft?»
HUMO Het tweede: ze noemde zich begin jaren 30 een tijdje Billie Halliday om zich tegen haar vader af te zetten, Clarence Holiday. Speel je op je Amerikaanse tournee nog in andere zalen met een Billie Holiday-connectie?
Wilson «Ik weet het eigenlijk niet. Ik weet heel weinig van mijn eigen tours, ik ga gewoon waar men zegt dat ik moet gaan. Vraag het maar aan mijn manager.»
HUMO Ik heb alvast goed nieuws: in Brussel ga je spelen in Bozar, waar Billie Holiday in 1954 haar enige Belgische optreden ooit gaf.
Wilson «Oh… oh my God! Dat is echt fascinerend. Een jaar voor ik geboren werd (lacht).»
Quiz me Billie
HUMO Tijd voor een paar quizvragen. Is er een connectie tussen Billie Holiday en Frank Sinatra?
Wilson (razendsnel) «Ja! Beiden vieren hun 100ste verjaardag.»
HUMO Klopt. En ze hebben elkaar ontmoet op 52nd Street in Manhattan, de hotspot van de jazz in de jaren 40. Er bestaat zelfs een foto van.
Wilson «Die moet ik zien! Ik weet dat Sinatra een grote fan van haar was.»
HUMO Billie Holiday en Miles Davis?
Wilson (denkt lang na) «Ze delen een bepaalde manier van fraseren, en de manier waarop ze ruimte laten in een compositie. Ruimte laten is soms belangrijker dan ze te vullen. Ze zijn ook allebei een grote inspiratiebron voor mij. Maar ik weet niet hoe jij de connectie ziet.»
HUMO Ze speelden in 1950 twee weken samen in de Hi Note Club in Chicago, toen hun reputatie vanwege hun drugsgebruik redelijk hopeloos was.
Wilson «Echt? Ik heb nog geopend voor Miles Davis, in ’89 op het JVC Jazz Festival. Twee jaar voor hij stierf.»
HUMO Heb je hem ontmoet?
Wilson «Niemand ontmoet Miles (lacht).»
HUMO Kleine verleidingstruc: ik geef je twee gratis tickets voor een trip met de teletijdmachine naar de tijd dat Billie Holiday nog...
Wilson (onderbreekt) «Café Society! Daar wil ik naartoe. Het was de plek waar ze voor het eerst ‘Strange Fruit’ bracht. Je kon er naar verluidt een naald horen vallen. En als ik gulzig mag zijn en meteen ook het tweede ticket valoriseren: het befaamde concert in Carnegie Hall, na haar vrijlating in 1947 (Billie Holiday werd in ’46 tot een jaar gevangenschap veroordeeld wegens druggebruik. Tijdens haar opsluiting zong ze geen noot, red.).»
HUMO Tot slot: ik heb me laten influisteren dat jij voor je concert in het Apollo Theater iets moois gaat inhuldigen.
Wilson «Billie Holiday krijgt eindelijk haar ster: na lang aandringen mogen we haar toevoegen aan de befaamde walk of fame voor het Apollo Theater. Ze komt in mooi gezelschap te liggen: James Brown, Ella Fitzgerald, Stevie Wonder, Aretha Franklin...»
HUMO Hulde!
Bekijk het opnameproces van 'Coming Forth by Day', met interviews met o.m. Van Dyke Parks en producer Nick Launay:
undefined
