Chauffeurs van De Lijn: ‘Hoe meer de Vlaamse regering bespaart op openbaar vervoer, hoe harder wij het te verduren krijgen’

Buschauffeurs ondervinden aan den lijve dat de lontjes korter zijn geworden tijdens de pandemie. Er zaten in 2022 minder reizigers op de bus en de tram, maar het aantal gevallen van verbale en fysieke agressie schurkt wel weer tegen het oude niveau aan. De Lijn noteerde tot en met november 2.250 incidenten, goed voor bijna zeven per dag. En dan moet oudejaarsavond nog komen. ‘Het is simpel: hoe meer dronken mensen, hoe meer problemen.’

Onder meer in Gent en Genk legden buschauffeurs dit jaar het werk neer na gevallen van agressie tegen een collega. Maar bijna niemand durft met de pers te praten. In het arbeidsreglement van De Lijn staat dat personeelsleden zich moeten onthouden van alle commentaar. Pierre, een chauffeur met meer dan twintig jaar ervaring, wil ons wél te woord staan, zij het onder een schuilnaam.

HUMO Schelden passagiers u soms de huid vol?

PIERRE «Ja, elke chauffeur krijgt ermee te maken. Je wordt zo vaak uitgescholden dat je eraan went. Passagiers bonken op de ramen, jouwen je uit of steken hun middelvinger op. Je hebt als chauffeur eigenlijk maar twee opties: ofwel kweek je een olifantenvel, ofwel ga je eraan ten onder en blijf je langdurig thuis, zoals veel van mijn collega’s.»

HUMO De Lijn noteerde van januari tot november 369 gevallen van fysieke agressie. Dat is meer dan één zwaar incident per dag. Bent u soms in gevaar?

PIERRE «Soms wel, ja. We worden geacht om te allen tijde in onze stuurpost te blijven zitten, maar soms kan ik me niet bedwingen. Ooit weigerde een dronken reiziger af te stappen: hij bleef zitten tot we de stelplaats binnenreden. Hij wilde een robbertje vechten. Ik ben op hem afgestapt, we stonden neus aan neus. ‘Laat je maar eens gaan!’ zei ik. Ik laat niet met mij sollen. Ik heb in mijn jonge jaren nog in een fabriek gewerkt waar je óók niet over je heen mocht laten lopen. De dronken reiziger schrok en trok gelukkig zijn conclusies. Hij stapte van de bus.»

HUMO Heftig.

PIERRE «Ja, het was best gevaarlijk. ‘Je zou niet de eerste zijn die wordt neergestoken,’ zei iemand me, en hij had gelijk. Een collega en goede vriend is enkele jaren geleden in elkaar geslagen door een bende jongeren die zijn bus niet wilden verlaten. Hij zit nog altijd thuis, arbeidsongeschikt en getraumatiseerd.

»Ik ben de laatste jaren voorzichtiger geworden, voor mezelf en voor mijn kinderen. Ik heb te veel te verliezen. Ik ben máár buschauffeur: ik wil ongeschonden thuiskomen en met mijn gezin aan tafel kunnen zitten.»

HUMO Waarom wil bijna niemand getuigen?

PIERRE «Er heerst een zwijgplicht in het bedrijf. Een collega die enkele jaren geleden met zijn volledige naam in de krant stond, kreeg een boos telefoontje van zijn overste. Het is bij De Lijn niet de bedoeling dat je je bekommernissen deelt met het grote publiek.

»Nu, De Lijn zit wel degelijk in met de chauffeurs. Midden december lanceerde het bedrijf bijvoorbeeld een mooie campagne, na een zoveelste geval van fysieke agressie tegen één van mijn collega’s. Maar de communicatiedienst wil wél de volledige controle bewaren over wat er wordt verteld, en over wat zogezegd de oorzaak is van het geweld. Volgens mij heeft het met méér te maken dan alleen de toegenomen agressie in de samenleving. Het ligt ook aan de besparingen.»

HUMO Hoezo?

PIERRE «Onlangs was het tracksysteem in mijn bus stuk, waardoor wachtende mensen in hun app niet meer konden volgen waar ik precies was op de route. Omdat ik later dan voorzien arriveerde, waren sommigen erg gefrustreerd en kreeg ik de volle lading. ‘U bent te laat en de app werkt niet! Wat gaat u hieraan doen?’ Maar dat die tracker niet werkte, is niet míjn schuld. Als De Lijn wéér maar eens moet besparen en de passagiers daarvan de dupe zijn, ben ik willens nillens het gezicht van het openbaar vervoer. Ik bén De Lijn, dus ik krijg alle mogelijke verwijten over me heen. Dat is heel frustrerend, want ik sta aan de kant van de passagier: ik wil óók een moderne bus en meer investeringen in het openbaar vervoer.»

HUMO U kunt de frustraties van uw reizigers dus begrijpen?

PIERRE «Natuurlijk. Eén enkel ritje kost 2,50 euro en passagiers krijgen daar niet altijd voldoende voor terug. Sommige bussen zijn ronduit smerig. ’s Avonds gaat iemand hooguit met een borstel door de voertuigen, maar de zetels worden niet gereinigd. Een bus wordt maar om de twee jaar grondig gekuist. Ik wil niet weten hoeveel bacteriën en virussen in onze bussen rondhangen.

»Je moet eens over de grens kijken: in Maastricht rijden de bussen kraaknet rond. Je zou denken dat hun voertuigen net uit de fabriek komen! Het resultaat: in Nederland reizen ook zakenlui met de bus naar het werk, strak in het pak. Dat is hier ondenkbaar.

»Nog een voorbeeld: als je meer controleurs of gemeenschapswachten laat meerijden, zullen mensen zich veiliger voelen. Zulke maatregelen betalen zichzelf terug, want meer mensen zullen de bus nemen. Maar hoe meer de Vlaamse regering bespaart op openbaar vervoer, hoe meer wij daar de dupe van zijn.

»We worden zo vaak uitgescholden dat we lang niet alles melden, trouwens. De cijfers van De Lijn zijn dus een onderschatting.»

HUMO Welke periodes zijn het zwaarst?

PIERRE «De zomermaanden, vooral als ik naar drukke recreatiedomeinen moet rijden. Dan stappen er geregeld groepjes jongeren op die ruzie zoeken. In zulke periodes is het elke dag wat. Ik heb geen zin om dan een formuliertje in te vullen telkens wanneer een jonge gast amok maakt.

»Ook de komende dagen zijn vaak explosief, zeker oudejaarsavond. Het is simpel: hoe meer dronken mensen, hoe meer problemen.»

HUMO Wie zijn de probleempassagiers?

PIERRE «Allerlei soorten mensen, ook reizigers van wie je het niet zou verwachten. Jonge mensen banen zich moeiteloos een weg door de app van De Lijn. Is een bus te laat? Geen probleem: ze nemen bus X en tram Y en raken alsnog op tijd op school. Maar oudere mensen zijn soms zeer gefrustreerd. ‘Waarom is de bus niet op tijd? Ik ga te laat zijn en dat is úw schuld!’ Senioren kunnen ook giftig uithalen.

»Ik ken mijn vaste reizigers. Ze nemen elke dag dezelfde lijn naar hun werk of school. We knikken eens naar elkaar. Maar wanneer een zonderlinge figuur opstapt, kijk ik wat vaker dan gewoonlijk achterom. Vaak is mijn buikgevoel juist.»

HUMO U herkent de amokmakers snel?

PIERRE «Ja, dankzij mijn jarenlange ervaring. Ik zie het in hun ogen. Groepjes jongeren die ruzie willen, zoeken je blik. Het zijn predators, jagers. Op zo’n moment moet je het evenwicht bewaren. Als je reageert op hun provocaties, ontploft de situatie. Maar als je bang je blik afwendt, krijg je óók problemen. Daarom hebben mijn vrouwelijke collega’s nog meer last van agressie. Ik probeer uit te stralen dat je met mij liever geen ruzie wilt. Meestal werkt dat.

»Als de situatie toch uit de hand dreigt te lopen, hebben we een alarmknop. Maar als je blijft zitten in je stuurpost, loop je het risico dat een agressieve passagier ándere reizigers aanvalt. In uitzonderlijke gevallen moet ik dus toch zelf ingrijpen. Drie maanden geleden hoorde ik bijvoorbeeld een meisje gillen: ze was bepoteld door een dronkaard. Dat meisje was helemaal in shock. Toen heb ik de bus aan de kant gezet en heb ik, tegen alle adviezen in, ingegrepen. Ik heb die man vriendelijk verzocht het voertuig te verlaten.»

HUMO De Lijn zoekt nog chauffeurs.

PIERRE «Ik zou zeggen: veel succes ermee. De Lijn heeft niet meer de beste reputatie en de werkdruk ligt hoog. Wat veel mensen niet weten, is dat sommige chauffeurs niet meer voor De Lijn zelf werken, maar voor onderaannemingen. Ze moeten soms tien uur onafgebroken werken. Dat is simpelweg te veel. Na een shift van acht of negen uur, in mijn ogen het maximaal haalbare, moet ik minstens een halfuur bekomen in mijn zetel. Het is alsof ik thuis nog altijd in het verkeer zit: ik ben dan onaanspreekbaar.»

HUMO Doet u het nog graag?

PIERRE «Ja, absoluut. Ik heb veel jobs geprobeerd, maar ik vond nooit mijn draai. Dit wil ik wél blijven doen tot mijn pensioen. Achter het stuur voel ik me vrij. Wanneer ik op de buiten rijd terwijl de zon opkomt tussen de velden, waan ik me in een schilderij. En ik heb het geluk dat ik elke dag door mijn eigen dorp mag rijden en naar iedereen kan knikken en zwaaien. Dan voel ik me gelukkig.»