Chez les Belges: Charline Vanhoenacker en Alex Vizorek, Belgische radiovedetten in Parijs
Er zijn geen twee Belgen die met hun neus dichter op de Franse presidentsverkiezingen zitten dan Charline Vanhoenacker (39) en Alex Vizorek (35), de presentatoren van Frankrijks meest gevreesde politiek-satirische radioshow op France Inter, de grootste publieke zender van het land. Onbekend bij ons, wereldberoemd in Frankrijk.
'Frankrijk zit diep in het moeras'
Verstopt in een paar kantoren op de zesde verdieping van het indrukwekkende Maison de la Radio, één van de meest prominente tempels van de Franse cultuur, schuin tegenover de Eiffeltoren, ligt een klein stukje vaderland.
‘Chez les Belges,’ klinkt het bij de medewerkers van de Franse openbare radiostations, die hier allemaal huizen. Tussen stapels kranten en magazines bereiden Charline Vanhoenacker, Alex Vizorek en hun team de volgende uitzending voor van ‘Si tu écoutes, j’annule tout’, op France Inter. De satirische radioshow, die de politieke actualiteit door de mangel haalt, weerklinkt elke dag om 17 uur, in volle primetime, zestig minuten lang in miljoenen Franse huiskamers en filerijdende auto’s. Op het programma vandaag: de steeds luidere stem van de gewone burger in de presidentscampagne, naar aanleiding van de opmars van de uiterst linkse volkstribuun Jean-Luc Mélenchon in de peilingen.
Charline Vanhoenacker, afkomstig uit La Louvière, is ook om de twee weken te zien in ‘L’Emission politique’ op France 2, waarin ze met haar bijtende humor alle grote favorieten voor het presidentschap, inclusief François Fillon, Marine Le Pen, Emmanuel Macron en Mélenchon, fileert. Brusselaar Alex Vizorek, tijdens de campagne ook op maandag in ‘Nieuwe feiten’ op Radio 1 te horen, trekt met zijn onemanshows volle zalen in België en Frankrijk.
HUMO Jullie zijn al de ‘meest Franse der Belgen’ genoemd. Hoe zijn jullie als jonge Belgen in Frankrijk terecht gekomen?
Alex Vizorek «Na mijn studies handelsingenieur en journalistiek in Brussel, ben ik in 2005 voor een eerste keer naar Frankrijk getrokken, omdat ik komiek wilde worden. Radio is voor humoristen onontbeerlijk om een publiek aan te boren. Toen ik begon bij de RTBF, was Vanhoenacker hun correspondente in Frankrijk.
»Later, in 2013, zijn we elkaar hier bij France Inter opnieuw tegengekomen. De bazen hebben ons toen bij hen geroepen, met het voorstel om tijdens de zomer een nieuw, luchtig programma te maken. ‘De Fransen lachen nu al decennialang met de Belgen, deze zomer mogen jullie het omgekeerde doen,’ zeiden ze. Ik denk dat we ons goed uit de slag hebben getrokken. Na de daaropvolgende zomer hebben ze ons gevraagd een volledig seizoen te presenteren, en zo is ‘Si tu écoutes, j’annule tout’ geboren. Het is een zinspeling op een sms die Sarkozy naar zijn ex-vrouw zou hebben gestuurd, vlak voor zijn nieuwe huwelijk: ‘Si tu reviens, j’annule tout.’»
Charline Vanhoenacker «Ik was jarenlang correspondent in Parijs voor Le Soir, en vervolgens voor de RTBF. Op een dag werd ik uitgenodigd door één van de bekendste presentatrices hier bij France Inter, die mijn satirische bijdragen had gehoord. Ik gaf haar een cd’tje met mijn beste materiaal, en ik mocht meteen beginnen. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de Franse politiek. Mijn thesis aan de ULB ging over rechtse partijen in Frankrijk.
»Als Belgische correspondente in Parijs had ik een enorme vrijheid. De Franse media zijn haast allemaal in handen van machtige privégroepen, behalve de openbare omroep. Maar uiteindelijk is het hier uitdagender, en het speelterrein is immens.»
HUMO In Frankrijk loopt het al een tijdje storm voor Belgische humoristen als Pierre Kroll, Philippe Geluck of Stéphane De Groodt. Wat trekt hen zo aan in ons?
Vizorek «Wat ons is overkomen, was tien jaar eerder niet mogelijk geweest. Frankrijk kent sinds een tijdje een enorme identiteitscrisis. Alle zekerheden zijn weggevallen. Er was nood aan een blik op het land van buitenaf. En wie kent hen het best? Franstalig België, hun kleine broertje.
»Ik heb de indruk dat de Vlaming en de Nederlander zich goed op zichzelf voelen, dat ze elkaar als gelijkwaardig beschouwen. De Franstalige Belg geeft graag toe dat hij het kleine broertje van de Fransen is. Op een bepaald moment heeft de grote broer gevraagd om eens te komen uitleggen waarom de dingen bij hem misliepen: dé kans voor het kleine broertje om zichzelf te bewijzen.»
'Marine Le Pen probeert te scoren bij de arbeidersklasse, maar ze heeft nooit een arbeider van dichtbij gezien. Behalve één die bij haar thuis het zwembad kwam repareren'
Vanhoenacker «Frankrijk moest toegeven dat het niet meer dat grote land is waar de hele wereld naar opkeek. Toen hebben ze beseft dat er aan de andere kant van de grens – veel minder ver van Parijs dan Marseille – wél sociale en ethische vooruitgang was. Een progressievere, meer tomeloze en experimentele variant van zichzelf.
»Franstalig België en Frankrijk hebben nog steeds een gemeenschappelijke cultuur die heel breed uitwaaiert, tot muziek, film en media toe. Maar onze manier van denken en onze bagage zijn dan weer verschillend. De Belg, zowel Waal als Vlaming, leeft met beide voeten op de grond. Die positie spreekt de Fransen aan. We hebben het over dingen die de Fransen kennen, maar vanuit een heel ander standpunt.»
Vizorek «In de meeste Waalse gezinnen zijn de eerste drie plaatsen op de afstandsbediening nog steeds voorbehouden aan de grote Franse zenders, daarna volgen pas de Belgische. Ik denk niet dat er nog één familie is in Vlaanderen die de NOS op het eerste kanaal heeft staan. Dat zegt alles.»
Vanhoenacker «We worden veel beluisterd in België. Dat is het voordeel van werken in Frankrijk: je koppelt je helemaal niet los van Franstalig België.»
HUMO Hoe moeilijk is het om het label van Belg van je af te schudden?
Vizorek «In het begin werden we echt gezien als de Belgen. Eerst hadden ze zelfs voorgesteld om in de titel van onze uitzending een referentie naar België te steken, maar dat hebben we geweigerd. Vandaag zien ze ons als politieke humoristen, die toevallig ook Belg zijn. Zo worden we ook in de pers geportretteerd. Enkel voor onze collega’s hier zijn we nog les Belges.»
Vanhoenacker «We willen ook onze verschillen met de Fransen niet uitvlakken, integendeel. Om de twee weken laat ik tijdens de uitzending weleens vallen dat ik Belg ben, en ik heb nog steeds mijn accent. Toen ik begon te werken, wilde ik ervan af, maar dat heb ik uiteindelijk niet gedaan. Al ben ik ongetwijfeld wat verfranst, na vijftien jaar Parijs. Maar om de drie weken ga ik terug naar La Louvière. Ik ben trouwens een halve Vlaamse, mijn vader is van Bellegem, bij Kortrijk.»
HUMO Je vindt het belangrijk dat je journalist blijft genoemd worden.
Vanhoenacker «Humorist zijn is een stiel die ik niet beheers – Vizorek staat op de planken, hij kan dat. Mijn eerste reflex is altijd journalistiek, dat is de basis. En humor is niet iets dat ik per se m’n hele leven wil doen. Ooit keer ik terug naar de journalistiek, en dan zal ik die geloofwaardigheid nodig hebben.»
Vizorek «Als je bij Charline de grappen wegneemt, blijft er iets over dat nog steeds staat als een huis. Dat is haar kracht.»
Vanhoenacker «Het is een apart genre, zelfs in Frankrijk is het ongewoon. Ik noem het creatieve journalistiek. Journalistiek wordt vaak tegengesteld geacht aan creativiteit, omdat dat de objectiviteit zou schaden. Niets is minder waar.»
Vizorek «Al beweegt er in België ook iets. Wanneer Lieven Vandenhaute me bij ‘Nieuwe feiten’ introduceert, noemt hij me ‘correspondent’ en niet ‘humorist’. Ze vinden het niet vreemd dat mijn tekst vol grappen steekt. Omdat er ook en vooral informatie in zit.»
HUMO Tijdens het uur dat jullie uitzenden, is France Inter de tweede grootste radio van Frankrijk. Jullie zijn ook vaak te zien op manshoge affiches in Parijs. Zijn radiopresentatoren in Frankrijk nog altijd grote sterren?
Vanhoenacker «Het is deels een gevolg van gefilmde radio. Sommige fragmenten uit onze shows gaan viraal op het internet. Maar wij hebben onze beperkte bekendheid enkel op de radio opgebouwd, zonder televisie. Die is pas later gekomen.
»RTL en Europe 1, onze grote commerciële concurrenten, hebben tijdens ons uitzenduur een programma met grote televisiesterren geprogrammeerd, Laurent Ruquier en Cyril Hanouna. Daar zijn we fier op. Onze show was een echte gok. Ze hebben ons, twee nobody’s met een onuitspreekbare Poolse en Vlaamse naam, een mythisch uitzenduur toevertrouwd (lacht).»
Vizorek «Het is zoals bij voetbalsupporters, die graag eigen jeugdtalenten op het veld zien staan. Onze luisteraars hebben ons horen groeien, naar eerste klasse zien stijgen, terwijl de andere clubs elders grote sterren gingen wegkopen.»
Vanhoenacker «In Frankrijk is er ook nog een echte familiale radiotraditie. Mensen blijven luisteren naar de radiozender waarmee ze zijn opgegroeid. Mensen kennen de geschiedenis ervan, de voorgaande presentatoren en programma’s. Zeker die van de openbare omroep.»
HUMO Belgen doen Fransen lachen. Maar worden we ook ernstig genomen?
Vizorek «Steeds meer. Kijk naar de broers Dardenne. Anne Teresa De Keersmaeker en Jan Fabre zijn hier ook grote namen. Ik vraag me wel af of wij, als politieke commentatoren, op een bepaald moment niet op een glazen plafond zullen stoten. We mogen bijvoorbeeld niet stemmen. Maar Charline is vaak te gast op debatuitzendingen op de Franse televisie. Daarin is ze even ernstig als grappig.»
Vanhoenacker «De neerbuigende toon is weggevallen. De Fransen hebben er ook geen reden meer toe. Frankrijk zit diep in het moeras. Hun reputatie is haast overal beneden alle peil. Het land lijdt aan sclerose, het is gedeprimeerd.»
undefined
undefined
'Onze show was een grote gok: twee nobody's met een onuitspreekbare Poolse en Vlaamse naam in primetime'
Societyfiguren
HUMO Is het nog wel fijn om grappen te maken tijdens deze presidentscampagne, die getekend is door schandalen en affaires?
Vizorek «In zekere zin is het gemakkelijker. De Fransen hebben collectief een degout van de politiek, maar ze zijn er nog steeds enorm in geïnteresseerd. Op elk terras in Parijs gaat het over de verkiezingen. Fransen zijn politieke beesten, ze zijn erdoor gebiologeerd.
»Politieke humor is hier ook gemakkelijker dan in België. Franse politici zijn echte persoonlijkheden, die je met een bepaalde theatraliteit kunt opvoeren. Dat heeft veel te maken met het presidentiële systeem. In België voel je minder directe verbondenheid met politici. Stel je voor dat hier op straat Wouter Beke zou voorbijwandelen, tegen wie ik overigens niets heb: ik denk niet dat hij gauw bestormd zal worden voor een selfie. Maar als Macron passeert, is het chaos.»
Vanhoenacker «Franse politici zijn societyfiguren. Ze spelen dat zelf ook uit.»
HUMO Deze campagne is wel erg verschillend van die van 2012, toen je de verkiezingen nog als gewone journaliste volgde.
Vanhoenacker «Deze campagne heeft al ongelooflijke wendingen genomen. Je voelt dat het de laatste stuiptrekkingen zijn van een electoraal systeem. Het einde ook van de traditionele partijen. De burger wordt wakker. Deze verkiezingen zijn een scharniermoment, waarin alles mogelijk is. In 2012 waren er nog dingen te voorspellen, als je iets kende van de politieke geschiedenis van Frankrijk. Dat is onmogelijk geworden.»
Vizorek «Het feit dat Hollande zich geen kandidaat stelde, luidde al het einde van deze republikeinse staatsvorm in. Het principe van een presidentieel systeem is dat de vorige president ofwel werd beloond en aanbleef, ofwel afgestraft en vervangen werd. Dat gaat nu niet meer. Niemand verdedigt nog het huidige beleid. Het zijn ongemeen interessante tijden.»
HUMO Kan het efficiënter zijn om de Franse politici met humor te confronteren, in plaats van kritische vragen te stellen?
Vizorek «Ik denk dat hun antwoorden op onze humor veel zeggen over wie ze zijn. Fillon zei bijvoorbeeld tegen Charline dat hij liever niet wil lachen. Hij zou eens moeten weten hoe vaak hij ons de afgelopen maanden aan het lachen heeft gebracht. Macron speelt het spel wel mee. Misschien heeft dat te maken met het feit dat hij van een andere generatie is. Het komt hem ook niet slecht uit om sympathiek te zijn. Maar de Fransen die een serieuze, wijze, grijze chef als president willen, verkiezen dan weer misschien Fillons reactie.
»Marion-Maréchal Le Pen, het nichtje van Marine, heeft ook redelijk veel zelfspot, een uitzondering in de partij, net als Benoît Hamon, kandidaat voor de PS.»
Vanhoenacker «Die heeft weinig keuze, gezien de miserie waarin hij zit (lacht). Het doel van onze humor is om de dingen anders te benoemen. Journalisten hebben allemaal dezelfde opleiding gekregen, stellen dezelfde vragen, op dezelfde manier. Ze zitten in een deontologisch keurslijf. En omdat elke politicus getraind is, heeft hij op alles een antwoord klaar. Wij kunnen dingen zeggen die de journalisten niet mogen of durven. Hoewel ik vind dat ik ook een journalist ben, kunnen wij ons veroorloven uit dat keurslijf te breken.
»Een tussenkomst is voor mij geslaagd als het me lukt de persoon voor mij te confronteren met zijn of haar tegenstellingen. Marine Le Pen zegt bijvoorbeeld constant dat ze anti-systeem is, terwijl ze afkomstig is uit een zeer gegoede familie, des nantis in het Frans. Toen ik haar zei dat ze de verpersoonlijking is van le nanti-système, kon ze daar niets op antwoorden. Daar doe ik het voor.»
HUMO Politieke satire lijkt in Vlaanderen nog in haar kinderschoenen te staan.
Vizorek «Politiek en humor worden hier inderdaad nog niet op regelmatige basis vermengd. In Wallonië is dat al meer. Ze kopiëren daar veel van Frankrijk. Elke vrijdag heb ik een satirische rubriek op de RTBF, waarin ik vaak Vlaamse politici te gast heb. Alexander De Croo en Guy Verhofstadt zijn al gepasseerd, twee N-VA’ers ook. En nu probeer ik het dus bij Radio 1.»
HUMO Misschien leent de Belgische politiek zich minder tot humor? Ik weet niet of een radio-uitzending met een tweet van Yves Leterme als naam zou passeren.
Vizorek «Er zijn in de Belgische politiek misschien minder uitspraken die een eigen leven zijn gaan leiden. Al zijn er wel een paar. Ik denk aan Elio Di Rupo, toen die net enkele maanden premier af was en het oppositieprogramma van de PS voorstelde. Het ging over de de verminderde bescherming tegen werkloosheid. ‘Als ik zie wat er gebeurt, slaap ik er ’s nachts niet van,’ zei hij, terwijl hij het zelf allemaal in gang had gezet. ‘Je n’en dors pas la nuit’, het zou een perfecte titel kunnen zijn.»
Vanhoenacker «Het probleem is ook dat Franse en Belgische politici zich zo anders uitdrukken. De Belgische politicus is het vleesgeworden pragmatisme. Neem nu deze kop thee. Een Belgische politicus zou zeggen dat er eerst een lege kop was, en dat hij er warm water in heeft gegoten. De Franse politicus zou beginnen over hoe mooi de tas wel is, en hoe moeilijk het wel was om die te vervaardigen.»
Vizorek «Zoals Cicero zei: een kop is nooit een kop (lacht).»
Vanhoenacker «Maar dat zouden ze echt zeggen! Toen Arnaud Montebourg in 2014 ontslag nam als minister van Economie, zei hij: ‘Ik spiegel mij aan de Romeinse veldheer Cincinnatus, die de macht opgaf om terug te gaan naar zijn velden en ploegen.’ Zo’n politieke cultuur voedt de lach toch veel meer? Ik zie maar twee Franstalige Belgische politici die voldoende bagage hebben om te wedijveren met de eloquentie van Franse politici: Olivier Maingain en Didier Reynders.»
Vizorek «Bart De Wever mag ook in dat rijtje, met zijn historische kennis en Latijnse citaten. Maar hem horen we minder aan Franstalige zijde.»
Vanhoenacker «Michel Daerden was daar ook sterk in, al was hij vaak beschonken. (Imiteert een zwaar Luiks accent) ‘Ik ga een groot akkoord realiseren.’»
Vizorek « Ik heb onlangs op Radio 1 nog aan Daerden gerefereerd. Zelfs na zijn dood blijft hij een inspiratie (lacht).»
HUMO In Frankrijk ligt de PS op apegapen en ook in België heeft de partij het moeilijk, met een sterk opkomende uiterst linkse PVDA/PTB.
Vizorek «Ik wil mijn Vlaamse vrienden, die ik graag zie, niet voor het hoofd stoten. Maar wanneer Wallonië de politiek een signaal van verwerping wil geven, zoekt het toevlucht tot extreemlinks. De Vlaming heeft eerder de neiging extreemrechts op te zoeken. Het extreemlinkse discours kan angstaanjagend zijn, als methodes worden gebruikt zoals die van het stalinistische tijdperk. Toch vind ik het niet hetzelfde: ik verkies het discours van de uitgestoken hand boven dat van de gesloten deur.»
undefined
undefined
'Op elk terras in Parijs gaat het over de verkiezingen. Fransen zijn politieke beesten, ze zijn erdoor gebiologeerd'
Grand écart
HUMO Een Waalse Marine Le Pen is er niet. Nog niet?
Vizorek «De Waalse media weigeren om dat soort mensen op de antenne toe te laten. Door het fameuze cordon hebben we bij ons nog een Front National dat niet meer dan 2 tot 3 procent van de stemmen haalt.»
undefined
'Deze verkiezingen zijn een scharniermoment, waarin alles mogelijk is. Je voelt dat het de laatste stuiptrekkingen zijn van een systeem'
HUMO Is dat werkelijk de reden?
Vizorek «Daar ben ik helemaal van overtuigd. In Frankrijk heeft François Mitterrand, uit puur electorale overwegingen, in de jaren 80 toegestaan dat Jean-Marie Le Pen een forum in de Franse media kreeg. Zo werden de rechtse stemmen verdeeld, en kon Mitterrand zichzelf opvolgen. Hij heeft de doos van Pandora geopend.»
Vanhoenacker «Op papier is dat cordon het enige verschil tussen Frankrijk en Wallonië. Als het niet de enige parameter is, dan wel de belangrijkste.»
Vizorek «Ik ben ervan overtuigd dat de potentieel racistische grondstroom in Wallonië overvloedig aanwezig is. Maar er is niemand die haar vertegenwoordigt.»
HUMO Los van de vraag of dat democratisch is, hoe lang is die boycot nog vol te houden?
Vizorek «Ik ben niet zeker of het stand zal houden. Het is voldoende dat één privézender het spel niet meespeelt, en elke week extreemrechts gaat interviewen.»
Vanhoenacker «Extreemrechts en extreemlinks proberen allebei te scoren bij de arbeidersklasse. Alleen stamt Marine Le Pen uit een familie van rijke erfgenamen. Ze heeft nooit echt een arbeider van dichtbij gezien, behalve één die bij haar thuis het zwembad kwam repareren.»
Vizorek «Ik ben heel erg teleurgesteld in de PS. Maar het is volledig hun eigen schuld. Op een bepaald moment willen de mensen gewoon niet meer stemmen voor zakkenvullers, terwijl hun eigen inkomen een fractie van de sommen bedraagt die politici opstrijken. Ik steun de PVDA niet, maar ik begrijp hun electoraat. Ik steun overigens geen enkele politieke partij.»
Vanhoenacker «Ik ook niet. Ik ben geboren in Henegouwen, en kom uit een door en door socialistisch nest. Bij m’n geboorte deed mijn opa mij een PS-lidkaart cadeau. Maar die heb ik al lang niet meer. Ik ben van geen enkele politieke partij of vakbond lid.»
HUMO Zou Marine Le Pen het kunnen halen? Wat is jullie pronostiek voor zondag?
Vanhoenacker «Het is onmogelijk om ook maar iets te voorspellen. Er zijn al zoveel onverwachte dingen gebeurd. Eerst was Alain Juppé de gedoodverfde favoriet, tot hij in de voorverkiezingen van Fillon verloor. Dan had Fillon gewonnen spel, zeker toen Hollande besloot zich niet opnieuw kandidaat te stellen. Vervolgens was Macron de grote kanshebber, maar nu komt Mélenchon plots opzetten. Niets van dat alles hebben we zien aankomen. En de afwezigheid van stemplicht maakt het nog moeilijker om inschattingen te maken. Veel hangt af van hoeveel mensen er gaan stemmen.»
Vizorek «Een tweede ronde tussen Mélenchon en Le Pen, dat zou pas een ongelooflijk maatschappelijk signaal zijn. Een grand écart. Heel veel mensen zouden dan bij de tweede stemming thuisblijven.»
Vanhoenacker «Zeker als je weet dat die dag, 7 mei, in een verlengd weekend valt. Als je de Fransen een beetje kent, weet je dat er velen de verkiezing ver weg van hun stembureau zullen volgen.»
