Chloe Benjamin over 'De onsterfelijken', het ultieme vakantieboek: 'Néé, ik wil mijn eigen sterfdatum niet weten'

Leef je anders als je je sterfdatum weet? Dat onderzoekt de Amerikaanse Chloe Benjamin (30) in haar tweede roman ‘De onsterfelijken’. Een vraag die zo blijkt aan te slaan dat het boek een onverbiddelijke bestseller werd en ook in vele koffers belandde.

Toen Chloe Benjamin net haar tweede roman had afgerond, kreeg ze last van nachtmerries. Ze droomde dat ze geen idee had voor een volgend boek. Dan werd ze wakker en drong de werkelijkheid langzaam tot haar door: ‘Wacht! Nee, nee, nee: ik heb wél een idee! Ik heb het al! Ik heb het al!’

Een mogelijke oorzaak voor die nachtmerries: ‘Ik heb heel weinig ideeën.’ Benjamin vertelt het met vrolijkmakende openheid. ‘Daarom schrijf ik romans, en geen korte verhalen. Ik heb maar eens in de zoveel jaar een idee.’

Zo’n zeldzaam idee kan wel een boek opleveren dat direct na verschijnen op de New York Times-bestsellerlijst belandt, en in meer dan dertig landen wordt vertaald; ook de rechten voor een tv-serie zijn al verkocht.

‘De onsterfelijken’ vertelt het verhaal van de vier broers en zussen Gold, die als jonge kinderen een waarzegster bezoeken die hun precieze dag van overlijden voorspelt. Waar of niet, die wetenschap beïnvloedt verregaand het verdere verloop van hun leven.

Benjamin schetst per hoofdstuk hoe de kinderen met de voorspelling omgaan. Er is Simon, die heeft gehoord dat hij jong zal sterven, en op zijn 16de vertrekt naar San Francisco, waar hij (in de jaren 70) openlijk homo kan zijn, danst, het leven ten volle leeft – tot het aidstijdperk aanbreekt.

En er is Varya, die zich heeft gestort op wetenschappelijk onderzoek naar levensverlenging. Hoewel haar is voorspeld dat ze oud zal worden, is zij ziekelijk risicomijdend; je kunt je afvragen of zij werkelijk leeft. Daartussen zit Daniel, een keuringsarts die beslist of jonge soldaten naar oorlogsgebieden uitgezonden worden, en op wie de voorspelling aanvankelijk weinig vat lijkt te hebben. En dan is er nog Klara, die illusionist wordt en haar eigen trucs niet als zinsbegoocheling ziet, maar als een opening naar een diepere werkelijkheid.

Wat geloof je en wat niet? Wat is voorbestemd, wat vrije wil? Sterven de Golds op de voorspelde datum omdat het hun lot is, of omdat wat zij geloven hun keuzes in het leven heeft beïnvloed? Benjamin stelt filosofische vragen en zet tegelijkertijd personages neer die zo echt aanvoelen dat je na elk afscheid een beetje om hen rouwt.

– Zou je zelf je sterfdatum willen kennen?

CHLOE Benjamin «Nee! Jij toch ook niet? Als ik het vraag aan lezers, is er tot mijn verbazing altijd een handvol die het wél zou willen weten. Velen zeggen dat mijn boek hen inspireert om het leven ten volle te leven. Daar ben ik blij om, dat is geweldig, maar het is niet mijn opzet. Voor mij was het meer een onderzoek naar de kracht van de geest. Het idee voor de roman komt ongetwijfeld voort uit mijn levenslange preoccupaties en ongemakken. Iedereen die mij en mijn angsten kent, is totaal niet verrast dat dit het uitgangspunt van het boek is geworden.»

– Wat voor angsten zijn dat?

Benjamin «Angst voor sterfelijkheid, voor verlies, voor het niet-weten. Onzekerheid is lastig voor mij, zeker in combinatie met eindigheid.»

– De personages in ‘De onsterfelijken’ hebben elk hun eigen manier om houvast te zoeken in een onzekere werkelijkheid.

Benjamin «Ik wilde onderzoeken hoe we onszelf verankeren en zekerheid creëren te midden van onzekerheid. En ik geloof dat veel ervan neerkomt op verhalen creëren; de vertellingen waarmee we leven en de manieren waarop we ons bestaan aan onszelf uitleggen. Omdat het alternatief is dat alles willekeurig en betekenisloos is – dat is moeilijk te verdragen.

»Het is mogelijk om te veranderen, omdat we worden gevormd door verhalen, omdat niet alles is aangeboren, veel is ons opgelegd.»

Touw tussen tanden

Benjamins tweede boek had eigenlijk zo snel mogelijk vergeten moeten worden. Dat was althans wat anderen haar voorhielden: niemand zit op tweede romans te wachten, uitgeverijen niet, lezers niet. Je kunt het maar beter zo snel mogelijk uit de weg hebben en je concentreren op dat derde boek.

Benjamin «Het probleem was alleen dat ik me heel verbonden voelde met ‘De onsterfelijken’. Het voelt alsof ik geboren ben om dit boek te schrijven. En ik besefte vrijwel meteen dat het uitgangspunt, leven met de kennis van je sterfdatum, een breed publiek kon trekken. Maar ik wist ook dat het lastig is om door te breken met een tweede roman. Zeker als je debuut niet heel goed verkocht heeft. ‘The Anatomy of Dreams’ is goed gerecenseerd, maar een financieel succes? Het kwam niet eens in de buurt van een rendabele uitgave.»

– Je uitgeverij Simon & Schuster bood je voor ‘De onsterfelijken’ daarom niet meer geld dan voor je debuut. Maar jij bedankte voor de eer.

Benjamin «Ik begreep hun standpunt. Het ging mij ook niet om het geld. Maar zo’n bedrag is, denk ik, wel een indicatie van hoe hard een uitgever voor je boek wil werken. Ik vond dat ik het aan dit boek verplicht was om op zoek te gaan naar een uitgever die zijn volle gewicht in de schaal wilde werpen, ook al had ik geen garantie dat iemand enthousiast zou zijn. Het was doodeng. Ik wees mijn enige zekerheid van de hand. Maar het is een cruciale beslissing gebleken. Nu kan ik fulltime als schrijver leven.»

– Waarom voelde het alsof je hiertoe voorbestemd was?

Benjamin «Omdat het zo vanuit mijn hart komt, en vanuit mijn diepste ongemakken. Vanwege de onderwerpen ook. Sterfelijkheid. En familiedynamiek. Families zijn zulke fascinerende ecosystemen. Een combinatie van mensen die veel geschiedenis delen, maar ook drastisch van elkaar afwijken.»

– Zelf zeg je uit een ‘modern gezin’ te komen. Je hebt een joodse vader en een katholieke moeder, die na hun scheiding nieuwe relaties kregen: je moeder met een vriendin, je vader hertrouwde met een joodse vrouw. En je hebt twee broers.

Benjamin «De ene is arts en heeft in Afrika gewerkt, de andere is marinier. Ik ben ontegenzeggelijk de minst avontuurlijke van de drie. We zijn totaal verschillend. Dat is allicht waarom ik voor mijn boek zo graag wilde onderzoeken hoe vier broers en zussen die samen opgroeien, zo uiteen kunnen lopen. Je kent elkaar op een manier die uniek is, en tegelijk ken je elkaar als volwassene helemaal niet zo goed. Die combinatie van intimiteit en afstand vind ik heel fascinerend.»

– Een ander thema dat je fascineert, is de manier waarop we de werkelijkheid verklaren. In ‘De onsterfelijken’ spelen niet-rationele manieren van begrijpen een rol: religie, bijgeloof, rituelen en het magische denken van Klara, de illusionist die stelt dat de realiteit niet volstaat als verklaring voor de tegenstrijdigheden die we zien, horen en voelen.

Benjamin «Zelf ben ik een gegevensgestuurd iemand. Ik waardeer het om dingen zeker te weten. Toch denk ik dat rationeel denken soms overschat wordt. Het is moeilijk over dit soort dingen te praten zonder supervaag of whoohoo te klinken, maar er zijn duidelijk terreinen van het bestaan die niet verklaard kunnen worden door rationeel denken, die mysterieus blijven. Het is van waarde om het leven te benaderen vanuit alternatieve manieren van weten. Ik heb me laatst verdiept in mindfulness en meditatie, en wat me daarin trof, was de nadruk op simpelweg zíjn en erváren, in plaats van op handelen en uitzoeken. Wat ik mooi vind aan religie, is dat er plek is voor mysterie, voor het niet-weten. Ik denk dat er waarde schuilt in het niet-weten accepteren.

»Klara is één van de weinige personages in het boek dat deels op een bestaand iemand is gebaseerd. Haar belangrijkste stunt in ‘De onsterfelijken’ is geen goocheltruc, maar écht: ze bungelt op grote hoogte aan een touw dat ze tussen haar tanden klemt. De act is ontleend aan ‘Jaws of Death’ van Tiny Kline, een circusartiest uit de jaren 30. Oh, ik moet je echt dit filmpje laten zien. (Toont een YouTube-filmpje met spectaculaire zwart-witbeelden van Tiny Kline, die hangend aan haar tanden langs een touw op grote hoogte over Times Square suist) Is dat niet ongelooflijk? Ik had voordien nog nooit van haar gehoord, ze kwam per toeval op mijn pad. Een geschenk! Dus dat is wat ik mezelf blijf voorhouden: probeer niet alles te controleren, want je komt dingen tegen die passen en het verhaal in een richting dirigeren die beter is dan je van tevoren had gepland.»

Chloe Benjamin, ‘De onsterfelijken’, Meulenhoff.