Concertreview: Johann Johannsson op Electronic Arts Festival 2017 (Bozar)
“Hvað er það?”, lijkt de IJslander Jóhann Jóhannsson zich elke keer weer af te vragen als hij weer eens de Grote Leegte intuurt. Wij snappen niets van de moedertaal van de componist en soundtrackverzinner, maar op Google Translate betekent dat “Wat is dat?”. En het enige juiste antwoord is: een ongelooflijk mooi en ontroerend concert.
Het is 23u en we bevinden ons in de Henry Le Boeufzaal van het Brusselse kunstencentrum BOZAR. Superwereldsterren als Sergej Vasiljevitsj Rachmaninov en Igor Fjodorovitsj Stravinsky zwaaiden hier al eerder met hun toverstokje, maar vanavond is de art deco- hal van een kalende, bierbuikerige en bebrilde Viking. De stijlvol in het zwart opgetooide zeven van het Brusselse ensemble Echo Collective zijn meer podiumfähig, en verklanken perfect het verdriet van een tot in het diepst van ziel gekwetste jongeman. Bij het maken van zijn laatste langspeler ‘Orphée’ liet Jóhannsson zich in inspireren door ‘Orpheus en Eurydice’, de Griekse tragedie over een beroemde zanger en muzikant die zijn lief uit het schimmenrijk redde, maar haar toch nog verloor omdat hij zijn ogen niet van haar af kon houden.
“Eins, zwei, acht, sieben”, lijkt een opnameband te reciteren. Het meisje die de cijfervolgorde klaarblijkelijk vergat klinkt hulpeloos verloren, en ook rest van ‘A Song For Europa’ klinkt niet bepaald vrolijk. Weemoedige snaren doen zich langzaamaan toch gelden, want om diepe bastonen het hoofd te bieden moet dat. Een Revox- taperecorder slist en knispert mee, tot als de stilte een glansrol opeist. Tijdens ‘A Sparrow Alighted Upon Our Shoulder’ lijkt Echo Collective een lichtjes neurotisch mini-balorkest dat niet verder geraakt dan de eerste tonen van een walsmuziekje, en die dan maar blijft afdreunen. Een flard viool kringelt sierlijk op uit dat geherhaal, en leidt klankkasten naar een meer dissonante bestemming. Tot dan staat Jóhannsson er vooral naar te kijken, maar vanaf het moment dat hij zich met een piano bemoeit, is dit optreden los. En nog mooier, omdat het lijkt te zeggen: “Ieders binnenste loopt in dit aardse leven blutsen en builen op, maar dat is oké. Het hoort erbij”.
Wanneer hij speelde, – zelden, – was het met die ijd’le acht’loosheid bij ’t feesten vieren. Waar noob’ler kunst het bloeien wordt belet, schreef de Nederlandse dichter Simon Vestdijk ooit over Orpheus. Dat gaat niet op voor deze filmscoreschrijver; hoewel hij dus niet altijd musiceert, is eender welk stukje ivoor dat hij bevingert belangrijk. Elke klavieraanslag is van tel, en komt extra hard aan in zijn mix van klassiek en minimal music. Af en toe komen er stijlvolle zwart-wit prenten van een wolf in beeld, en even loyaal en krachtig als dat beest gaat het kamerorkest maar door met langoureuze violen en cello’s de ruimte in te slingeren. Een elektro-ritme zoals je die op oude Bontempi- synthesizer jaagt die af en toe op, waardoor instrumenten herhaaldelijk cassanter voor de dag blijven komen. Resultaat: fantastische versies van ‘A Deal With Chaos’, en -het wat esoterisch aandoende- ‘Orphic Hymn’. En een einde met kammen en strijkstokken vol zwavel, in de fik gestoken door in melancholie badende noise.
Voor Jóhannsson gaat ‘Orpheus en Eurydice’ trouwens vooral over verandering. Als de man blijft evolueren zoals zijn optreden aan de Kunstberg, wordt hij ongetwijfeld een nog grootser muzikant dan hij nu al is.
