‘Corona herinnerde ons aan onze sterfelijkheid: als er ooit een virus passeert dat sterk genoeg is, zouden wij allemaal weg kunnen zijn’

Het coronavirus sloeg hard en onverwachts toe, pleegde een aanslag op onze luchtwegen en ons sociaal leven, en dwong ons tot langdurig nadenken over leven en werk. Nu code geel officiel daar is en er perspectief is op een zorgeloze lente en zomer, is het tijd om de balans van twee pandemische jaren op te maken. Welke lessen leerde het virus ons voor wij het uiteindelijk een lesje konden leren? Humo verzamelde de 10 meest levensveranderende inzichten.

GEERT MEYFROIDT : ‘OVER MIJN GRENZEN’

GEERT MEYFROIDT (intensivist UZ Leuven) «Vóór de pandemie ergerde ik me al aan mensen die met weinig of geen kennis van zaken meningen spuien. De aanname dat mensen die al 25 jaar actief zijn in een vakgebied er meer van weten dan anderen, lijken we een beetje kwijt te zijn. Dat is betreurenswaardig. Kritiek op experten moet zeker kunnen, maar ze moet wel ergens op gebaseerd zijn. En dat is en was helaas niet altijd het geval.»

HUMO Hoe hebt u de voorbije twee jaar zelf beleefd?

MEYFROIDT «Tijdens de eerste twee golven en het eerste jaar van de pandemie ben ik zwaar over mijn grenzen gegaan. Ik was toen nog voorzitter van de Belgische Vereniging voor Intensieve Geneeskunde en deed dus eigenlijk nog een job bovenop mijn gewone werk, dat al meer dan een dagtaak was. Daarnaast dacht ik ook nog eens mee plannen uit voor de aanpak van de pandemie in de Belgische ziekenhuizen, ik schreef richtlijnen uit, deed er nog even een studie bij… Vroeg of laat moest zich dat wel wreken.

»Ik heb een jaar nodig gehad om daarvan te bekomen. Ik heb me voorgenomen om iets verstandiger om te springen met mijn tijd en voortaan grenzen te trekken. Door er allerlei jobs bij te nemen, doe je op den duur niks meer goed. Ik heb voor mezelf uitgelijnd waar ik me de volgende vijf à zeven jaar mee wil bezighouden en tegen de rest zeg ik voortaan nee.»

HUMO Heeft de pandemie u ook nieuwe inzichten over de samenleving gebracht?

MEYFROIDT «De meeste mensen hebben blijk gegeven van een grote verantwoordelijkheidszin. Dat heeft merkwaardig genoeg minder aandacht gekregen dan de dissidente stemmen die er ook waren, maar duidelijk tot de minderheid behoorden. De vaccinatiegraad is hoog, de maatregelen werden goed opgevolgd en de meeste mensen informeerden zich ook goed. Op dat vlak ben ik veel minder pessimistisch dan anderen.

»Ook over jongeren kregen we heel dramatische geluiden te horen. Ze hebben inderdaad een aantal cruciale jaren van hun leven of studententijd anders beleefd, en ik kan me inbeelden dat ze dat meer dan beu zijn, maar in tegenstelling tot sommige anderen beschouw ik hen zeker niet als een verloren generatie. Als ik zie hoe mijn eigen kinderen zich engageren in jeugdbewegingen en proberen om in moeilijke omstandigheden toch hun verantwoordelijkheid te nemen en voor andere kinderen zorgen: daar kunnen veel generaties nog iets van leren. Er is natuurlijk wel wat bezorgdheid over het mentale welzijn van sommige jongeren. Alleen al daarom is het tijd dat er een einde komt aan de crisis.» (mvs)

SOFIE LEMAIRE: ‘MUILEN OP WERCHTER’

SOFIE LEMAIRE (Radio 1-presentatrice) «Het sleutelwoord van corona was voor mij: fragiliteit. De fragiliteit van onze soort, eerst en vooral. Corona was toch een beetje een herinnering aan onze sterfelijkheid. Het daagde: als er ooit een virus langskomt dat sterk genoeg is, zouden wij zomaar eens allemaal weg kunnen zijn. Ook mentaal zijn we broos. Iedereen heeft de afgelopen twee jaar toch weleens gedacht: Jezus Christ, dit trek ik niet?

»En dan is er nog de fragiliteit van het hele systeem. Op Radio 1 heb ik laatst een paar gesprekken gevoerd waaruit bleek dat er ook bij historische epidemieën steevast bepaalde mechanismen ontstonden, waaronder de need for persecution: bij onzekerheid gaan mensen automatisch op zoek naar een schuldige. En zo ontstaan ook complottheorieën. Je voelt dat we weer afglijden in de richting van zulke onzekerheid, van conflict. Tot hiertoe heb ik het geluk gehad om te leven in een wereld die al bij al redelijk stabiel en welvarend was, maar rust en vrede blijken opeens geen evidentie meer te zijn.»

HUMO Ik begrijp je, maar ik word er niet erg vrolijk van, Sofie.

LEMAIRE (lacht) «Maar dat heeft ook een mooie kant! Corona mag ons dan wel gewezen hebben op alle shit die als een zwaard van Damocles boven ons hoofd hangt, maar misschien zullen we nu wel harder kunnen genieten van die tijden waarin het góéd gaat. Zelf snak ik bijvoorbeeld enorm naar die eerste keer dat ik terug op een festivalweide kan staan, met een goede hamburger en een lekker pintje. Ik ga nog nooit zo genoten hebben van Rock Werchter als binnenkort.»

HUMO Ik parafraseer: op Werchter zal er gemuild worden dat het geen naam heeft.

LEMAIRE (lacht) «Dat mag je vrij interpreteren: ik kan niks beloven, noch uitsluiten.» (vvp)

JEAN PAUL VAN BENDEGEM: ‘WILMÈS’ POWERPOINT’

HUMO In de lezing ‘Coulissen van corona: Reflecties van een gevaccineerde filosoof’ maakt u een analyse van de manier waarop de coronapandemie ons leven beheerste. Zou u die even in tweeënhalve alinea kunnen samenvatten, alstublieft?

JEAN PAUL VAN BENDEGEM (wetenschapsfilosoof) (lacht) «Ik heb over de pandemie nagedacht in mijn hoedanigheid van wetenschapsfilosoof. Wat ik op dat vlak zeer uniek vind, is dat wij heden voor het eerst wetenschap écht in actie hebben gezien. Meestal krijgen wij wetenschappers pas te horen als ze resultaten hebben geboekt, zoals toen onlangs de JET-kernfusiereactor een nieuw energierecord vestigde. Maar met corona zijn we getuige geweest van het héle proces. Ik gebruik graag de metafoor van de coulissen: voor één keer hebben de gordijnen zich lang voor de première voor ons geopend. En dat is verrassend! Men heeft gesukkeld, uitspraken gedaan die men later moest terugnemen, toegegeven dat men het eigenlijk óók allemaal niet wist. Die communicatie vond ik buitengewoon boeiend. Wetenschap uitleggen blijkt aartsmoeilijk.

»Even fascinerend: de samenwerking tussen wetenschappers en politici.»

HUMO Vond u die samenwerking geslaagd?

VAN BENDEGEM «Ik zeg het graag zo: ik hoop dat men ervan zal leren (lacht). Nu goed, ze hebben ons ook wreed doen lachen, hè, die politici? De powerpoint van Sophie Wilmès voerde me terug naar mijn tijd als decaan van de VUB. Bij de proclamatie was de lijst met namen hooguit een halfuur voor het evenement afgewerkt. Dan was het mijn taak om dat ding met de nodige geste voor te lezen, alsof ik het al dagen in mijn borstzak had zitten. Bij Wilmès lukte dat iets minder.»

HUMO Hoe denkt u als wetenschapsfilosoof over de antivaxer?

VAN BENDEGEM «Ik ben het niet eens met de antivaxer, maar ik wil hem wel doodgraag begrijpen. Hoe komt iemand tot zo’n standpunt? Let wel, ‘Hoe komen wétenschappers tot hun standpunt?’ vind ik een even legitieme vraag. Nee, ik wijs antivaxers niet af als onnozelaars. Integendeel: uit een studie van de UA blijkt dat 80 procent van de betogers een diploma hoger onderwijs hebben.

»Al bij al hebben we het goed gedaan, vind ik. Ik moet nu denken aan het prachtige boek dat de helaas overleden Dirk Van Duppen schreef samen met Johan Hoebeke, ‘De supersamenwerker’, waarin wordt gesteld dat de mens in eerste instantie een samenwerkend wezen is. Dat is nogmaals gebleken. De momenten die mij het meest hebben ontroerd, waren die in het vaccinatiecentrum, met ál die vrijwilligers, ál die mensen die daar hun tijd hadden ingestoken. Ik vergelijk hen graag met het personeel op de Titanic, procentueel gezien de grootste slachtoffergroep van die ramp: zij zijn de mensen die tot op het laatst wilden helpen. Als ik hen zie, denk ik: ja, het leven is de moeite waard.» (vvp)

PAUL DE GRAUWE: ‘PERVERSE RIJKDOM’

PAUL DE GRAUWE (econoom, London School of Economics) «De pandemie heeft ons economisch systeem zwaar ontregeld. Gelukkig reageerden de overheden op de juiste manier, met technische werkloosheid en steunmaatregelen voor de bedrijven, ongeacht de kost voor de begroting. Ook tijdens de financiële crisis van 2008 deden ze dat. Als het brandt, moet je blussen. Massaal, zonder aarzelen. Ik ben het niet eens met de economen die het schandalig vonden dat die ‘gulle steunmaatregelen’ onze staatsschuld dramatisch deden stijgen. Wat was het alternatief? Massale ontslagen en faillissementen. De budgettaire, sociale en politieke gevolgen daarvan zouden nog véél zwaarder zijn. Diezelfde collega’s zeiden ook dat we gerichter moesten blussen, alleen bij levensvatbare bedrijven. Maar er was geen tijd om de boekhouding van alle bedrijven na te gaan. Daardoor hebben we misschien ‘zombiebedrijven’ kunstmatig in leven gehouden, maar ook de grote hoop góéde bedrijven gered. De overheid heeft onze economie dus uitstekend door deze crisis geloodst. Wie een golf van faillissementen voorspelde, kreeg ongelijk. De drang om te consumeren was zo groot dat de economie vorig jaar al in oververhitting ging. De bedrijven boekten hun grootste winsten ooit, de prijzen stegen. Daardoor vergroot ook de vermogensongelijkheid. De rijkste tien mensen ter wereld zagen tijdens de pandemie hun vermogen verdubbelen. Die trend is onhoudbaar. Men moet die perverse rijkdom afromen.»

HUMO Zorgde de pandemie ook voor veranderingen in uw eigen leven?

DE GRAUWE «Ik geef al twee jaar online les, en ik wandel en lees meer. Wie van geschiedenis houdt, kan ik het boek ‘Paris 1919’ van Margaret McMillan warm aanbevelen. Het gaat over hoe de wereldleiders na de Eerste Wereldoorlog een halfjaar in Parijs kwamen onderhandelen om de nieuwe kaart van Europa te ontwerpen. Verrijkend, zeker als je ziet wat er nu in Oekraïne gaande is.» (rl)

ERIKA VLIEGHE: ‘EEN NORMALER LEVEN’

ERIKA VLIEGHE (infectioloog UZ Antwerpen en GEMS-voorzitter) «Ik heb geleerd dat er in ons land heel veel mensen enorm gedreven zijn om er het beste van te maken en om de situatie te blijven verbeteren, vaak achter de schermen: ambtenaren en lokale besturen, maar ook mensen die werken in de zorgsector, in het onderwijs, of gewoon privé-intiatieven... Dat raakt vaak ondergesneeuwd. De luidste roepers krijgen dikwijls de meeste aandacht en zij die deze complexe crisis adequaat en consciëntieus proberen te beheersen, blijven wat onderbelicht.

»Dat geldt ook voor de bredere samenleving: mensen die het goed proberen te doen, worden te weinig gehoord, terwijl zij er wel voor zorgen dat de boel blijft draaien. We moeten kritisch blijven reflecteren, maar niet alles kan onmiddellijk beter, daar moet je eerlijk in zijn.»

HUMO Zijn er ook zaken die u zorgen baren?

VLIEGHE «Als maatschappij hebben wij in decennia niet meer zo’n grote crisis gekend. We zijn het duidelijk niet meer gewoon om daarmee om te gaan. Velen hebben wat controle over een deel van hun leven verloren. Op andere continenten en in andere tijden was men dat meer gewoon. Wij moeten dat op een gezonde manier opnieuw leren. Vrijheden mogen niet nodeloos worden ingeperkt, maar we moeten wel erkennen dat sommige situaties gevaarlijk zijn en dat er straffe maatregelen nodig kunnen zijn. Dat zijn geen evidente evenwichten.»

HUMO Zijn er de voorbije twee jaar dingen geweest die u liever anders, helemaal niet of net wél had gedaan?

VLIEGHE «Elke week was er wel zoiets. ‘Had ik dat wel of niet moeten zeggen?’ Zeker wanneer de situatie zeer ernstig was en de beslissingen van de Overlegcomités niet doortastend genoeg waren, heb ik vaak gedacht: hebben we wel alle risico’s voldoende benadrukt? Hebben we onze stem voldoende verheven? Ik denk ook nog altijd heel diep na over alle kritiek: of we wel multidisciplinair genoeg zijn, of we de bevolking genoeg betrekken bij alle adviezen…

»In zo’n onuitgegeven crisis zijn er permanent dingen waarvan je achteraf denkt dat je ze anders of beter had moeten doen. Maar je bent ook maar onderdeel van een geheel. Je staat op een grote tanker en het is niet zo makkelijk om die van richting te doen veranderen. Maar elke dag biedt nieuwe kansen.»

HUMO En op persoonlijk vlak? Zal u na de pandemie bepaalde dingen anders doen?

VLIEGHE «Ik ga proberen om de grens tussen werk- en privétijd beter te respecteren, meer te bewegen en weer een wat normaler leven te leiden. En om mij weer zoveel mogelijk op mijn oorspronkelijke taken te concentreren: mijn klinische en academische werk. Ik heb heel veel geleerd over de organisatie van onze maatschappij en het functioneren van onze bestuursorganen. Als wetenschapper was het een bijzondere ervaring om daar input te mogen leveren. De ene keer al met meer succes dan de andere, maar ook dat moet je aanvaarden.

»Er is nog heel veel boeiend en noodzakelijk werk aan de winkel. Hoe bereiden we ons voor op nieuwe golven of zelfs een nieuwe pandemie? Het is nog lang niet gedaan. Maar ook voor mij mag het leven weer in rustiger vaarwater komen, want het zijn ook voor mij zeer belastende jaren geweest.» (mvs)

DALILA HERMANS: ‘HECHTER EN RUSTIGER’

DALILA HERMANS (auteur) «Ik ben de kleine momenten meer gaan koesteren. Vroeger was mijn leven te druk. Ik was te gejaagd en zette mijn stress over op mijn gezin: ‘Hup, naar bed! Vooruit, naar school!’ Sinds mijn lezingen wegvielen, ben ik vaker thuis. Ik schrijf nu meer en heb mijn kinderen tenminste zien opgroeien. Als gezin zijn we hechter en rustiger geworden.»

HUMO Welke maatschappelijke veranderingen hebben u getroffen?

HERMANS «Hoe snel het groepsgevoel verkruimelde. In de eerste golf leefden we de maatregelen netjes na en applaudisseerden we voor de zorg. Het virus was de gemeenschappelijke vijand. Daarna werden dat de virologen, politici en zelfs andersdenkenden. Ik heb in mijn omgeving vreselijke dingen zien gebeuren. Vrienden die plots niet meer met elkaar kunnen praten. Sommigen zijn haast andere mensen geworden en sluiten zich op in kringen waar dezelfde mantra’s over vaccinaties en coronapassen voortdurend worden herhaald. Hopelijk krijgen we die kloven weer gedicht zodra het leven weer normaal wordt. Dat is ons na oorlogen ook gelukt.

»Positief is dat de kijk op diversiteit is veranderd. ‘Wij zijn de laatste generatie die het pikt!’ riepen jongeren op de Black Lives Matter-betogingen. Dat was misschien wat te optimistisch, maar er beweegt wel iets. Zeven jaar geleden moest ik mensen er nog van overtuigen dat racisme nog altijd bestáát. Die discussie is van tafel, ook dankzij programma’s als ‘Taboe’, ‘Het leven in kleur’ en ‘Kinderen van de migratie’. De volgende stap is programma’s maken die niet blijven steken bij getuigenissen maar focussen op oplossingen. Je ziet gelukkig wel al meer kleur op tv, in de regering, in het onderwijs, onder ondernemers, advocaten… Overal zijn gesprekken geopend over diversiteit. Mijn eerste theaterstuk, ‘Her(e)’, ging vlak voor de lockdown in première en loopt nu opnieuw. De reacties zijn totaal verschillend. Je merkt dat de mensen tijd hebben gehad om na te denken.» (rl)

STEVEN LAUREYS: ‘ARROGANTE COMMUNICATIE’

STEVEN LAUREYS (neuroloog UZ Luik) «De eerste les uit de pandemie is dat we moeten blijven investeren in een goed gezondheidssysteem. Landen die daar voordien op hadden bespaard, hadden het moeilijker. Als onderzoeker ben ik ook blij met de vaccins. Straks beschouwen we die misschien als de wetenschappelijke doorbraak van het decennium. Ze zijn niet perfect, maar zonder de vaccins zou de pandemie een dramatischer verloop hebben gekend.

»Er zijn ook fouten gemaakt. We hebben soms te arrogant gecommuniceerd. We deden alsof we het allemaal konden voorspellen, maar wetenschap is dynamisch, zeker als het gaat om een onbekend virus. Eerst zeiden we dat mondmaskers niet nodig waren, daarna weer wel. We hebben te veel gespot met de gewone man die ver afstaat van de wetenschap. De uithalen naar niet-gevaccineerden en de beloftes over het rijk der vrijheid deden sommigen besluiten dat die vaccins wel ‘louche’ waren. Er is meer mildheid, nederigheid en luisterbereidheid nodig. De terechte noodkreten van mensen met ándere expertises – psychologen, jeugdpsychiaters, sociale werkers... – kregen te weinig gehoor. Als papa van vijf kinderen weet ik hoe moeilijk jongeren het hebben gehad.

»Op school zou meer aandacht moeten gaan naar emotionele weerbaarheid, veerkracht en onvoorspelbaarheid. Vooral in de westerse wereld kunnen mensen steeds moeilijker om met onzekerheden en tegenslagen. Dat merk ik ook in mijn contacten met comapatiënten en hun familieleden: we hebben niet geleerd wat we moeten doen als we met ons gezicht tegen de muur knallen. Als dat gebeurt, zoeken we snel nieuwe zekerheden en quick fixes, zoals slaappillen of een operatie die alles moeten oplossen. Maar sommige zaken laten zich niet plannen.»

HUMO Zijn er in uw leven dingen veranderd?

LAUREYS «We zijn naar Canada verhuisd! Ik zet hier een project op, maar ik blijf ons lab in het ziekenhuis van Luik leiden via teleconsultaties. Ik heb nu meer tijd voor mijn gezin en voor wat ze hier ‘natuurtherapie’ noemen. Als ik uit het raam kijk, zie ik een fantastisch sneeuwlandschap. Een mens die altijd in zijn kot blijft, wordt gek. Je moet geregeld de bossen en het water opzoeken en met je blote voeten in het zand naar een mooie zonsondergang kijken. Dat maakt je rustiger, waardoor je meditatief wordt. Laten we die terugkeer naar de natuur behouden.» (rl)

OLIVIER KLEIN: ‘GROTE ONGELIJKMAKER’

OLIVIER KLEIN (sociaal psycholoog ULB) «Net als de meeste crisissen was ook de pandemie een grote ongelijkmaker. Welgestelde hoogopgeleiden hadden het thuis best gezellig in hun grote woning met tuin, voor de kwetsbaarsten was het veel erger dat ze in hun krappe koten moesten blijven. Die groep wordt nu al twee jaar het zwaarst getroffen: bij hen vind je de meeste doden, de laagste vaccinatiegraad, de meeste depressies, de erbarmelijkste woningen en de grootste angst. Dat leidt tot een steeds grotere kloof in onze maatschappij. Gelukkig is de ongelijkheid in België kleiner dan in de meeste landen, maar ook hier nam ze tijdens de pandemie toe, met alle psychosociale gevolgen van dien: meer racisme, meer complottheorieën, meer verslavingen…»

HUMO Zijn het de kwetsbaarsten die nu ‘marsen voor de vrijheid’ houden?

KLEIN «Nee, eerder libertairen die hun individuele vrijheid als het hoogste goed beschouwen. En middenklassers die vrezen dat ze hun plekje gaan verliezen. De echte armen hebben geen tijd om te betogen. Voor hen is covid niet het belangrijkste probleem. Zij moeten voortdurend knokken om het einde van de maand te halen. De stijgende prijzen zijn uiteraard ook een effect van de pandemie.»

HUMO Wat was de belangrijkste verandering in uw persoonlijke leven?

KLEIN «De online lessen. Die vind ik super, omdat ik nu een directer contact heb met mijn studenten. Vroeger durfden ze hun vinger niet op te steken in een volle zaal, om een debat te starten. Maar de chat gebruiken ze wel, waardoor mijn lessen nu veel interactiever zijn.» (rl)

YOUSSEF KOBO: ‘VRIENDEN VERLOREN’

YOUSSEF KOBO (ondernemer en columnist) «Ik ken weinig mensen die níét getroffen zijn door corona: door jobverlies, financiële katers, schoolachterstand, faillissementen, overlijdens in de familie, gezondheidsproblemen. Maar je zou dat niet zeggen als je op Twitter en Instagram zit. We houden ons leed verborgen. Het is nog altijd taboe om te zeggen: ‘Het gaat niet goed met mij.’

»Ik ben ook geschrokken van de snelheid waarmee onzin en complottheorieën de wereld kunnen veroveren. We zijn allemaal experts geworden: ‘Wat weten die virologen ervan! Ik heb tien minuten gesurft en vond deze pancarte!’ Zelfs hoogopgeleiden kramen nu de grootste onzin uit. Ik was één van de eersten die zeiden dat we zonder verplichte vaccinatie niet van dit virus af zouden raken – meteen kreeg ik een hoop scheldmails over nazisme en fascisme. Waanzin. Het is nu toch overduidelijk dat de vaccins ons fantastisch beschermen tegen zware ziekte? Toch draaien de tegenstanders zich almaar meer vast in hun eigen gelijk. Ik heb daardoor vrienden verloren. Een deel van de maatschappij heeft zich afgekeerd van de mainstream en ontwikkelt nu ook extreme theorieën over andere politieke thema’s, zoals het klimaat. Die mensen ben je kwijt.»

HUMO Hebt u nieuwe gewoontes gekweekt?

KOBO «Mijn leven had zich altijd buiten afgespeeld. Ik reed het hele land rond, zag minstens vijftien mensen per dag. Plots was dat gedaan. Ik werd gek op mijn appartement in Antwerpen! Achttien uur per dag switchte ik tussen mijn tv, laptop en smartphone. De muren kwamen op me af. Om elke week eens in een ander kot te zitten, ben ik gaan airbnb’en. Ik kreeg ook de drang om iets met mijn handen te doen en ontdekte nieuwe hobby’s, zoals koken, puzzelen en Lego voor volwassenen.

»Maar ik wil niet te veel klagen. Veel stadsjongeren hebben de lockdowns met moeite doorstaan, vooral de eerste. Ik heb schrijnende verhalen gehoord over grote gezinnen op te kleine appartementen, met vijf kinderen die allemaal afstandsonderwijs moesten volgen maar geen schermen hadden. Onze beleidsmakers weten duidelijk niet hoe het is om in een sociale woonblok op te groeien.» (rl)

STEVEN VAN GUCHT: ‘IK VIND JE LEUK, STEVEN’

STEVEN VAN GUCHT (viroloog Sciensano) «De kracht van kinderen heeft me de voorbije jaren versteld doen staan. Ik woon naast een school en zie die mannekes op de speelplaats rondlopen met hun masker, soms half op hun kin. Ze zien me hier soms staan, en dan roepen ze: ‘Hé, Steven Van Gucht! Zet uw masker op!’ (lacht) Dat ontroert me. Ze doen het toch maar, hè. En een paar weken geleden stond hier een moeder met haar zoontje aan de deur. Ik schat dat hij een jaar of 12 was. Dat kind kwam mij bedanken. Hij zei dat hij later ook viroloog wilde worden en gaf me een sleutelhanger cadeau: ‘Ik vind je leuk’ stond erop, of iets van die aard. ‘Karrewiet’, het jeugdjournaal van Ketnet, komt me weleens interviewen. Vaak komen de vragen van kinderen zelf: over virussen, over de maatregelen, over hoe je een masker moet dragen… Telkens weer vóél je dat ze daarin mee zijn.»

HUMO Als wetenschapper hebt u ongetwijfeld ook het één en ander opgestoken.

VAN GUCHT «Voor het eerst in de geschiedenis hebben wetenschappers een pandemie in realtime kunnen opvolgen. Dat heeft een schat aan informatie opgeleverd. We hebben enorm veel bijgeleerd over hoe zo’n virus zich gedraagt en hoe het evolueert. We kennen nu bijvoorbeeld het grote belang van aerosolen bij besmettingen, iets wat we volledig hebben onderschat. Dat we nu spreken over de biologische kwaliteit van de binnenlucht is ook nieuw. Deze pandemie zal ons nog jaren studiemateriaal blijven opleveren.»

HUMO Heeft het u ook doen nadenken over de kwetsbaarheid van de mensheid en bij uitbreiding alle leven op aarde?

VAN GUCHT «Daar was ik vóór de pandemie al van doordrongen. We waren zo pretentieus om te denken dat we dat virusje wel even zouden temmen. Eerst dachten we dat we de circulatie ervan konden beheersen. Dan dachten we dat we het probleem met vaccins zouden oplossen – maar dat virus blijft gewoon gaan. Voor de enorme natuurkracht die daarvan uitgaat kun je niet anders dan respect hebben.»

HUMO U bent ook in geen tijd een bekende kop geworden. Heeft dat u veranderd?

VAN GUCHT «Ik vind van mezelf dat ik krek dezelfde gebleven ben. Ook voor de camera’s. Ik speel geen rolletje. Maar de manier waarop mensen naar je kijken verandert wel, ook in je directe omgeving. Dat is wel opmerkelijk. En het is ook nog altijd wennen, ja.» (mvs)

GEERT NOELS: ‘BANGMAKERIJ’

GEERT NOELS (CEO Econopolis) «De angstgolven die het beleid over iedereen heen heeft gestuurd, vond ik soms erger dan de coronagolven zelf. De meerderheid van de bevolking heeft zich echt goed aan de maatregelen gehouden, en toch werden we voortdurend bang gemaakt. Ik vond dat verontrustend.»

HUMO Het zit diep, blijkbaar.

NOELS «Midden december werd in de kranten voorspeld dat we rond deze periode een complete instorting van het land zouden zien door de omikronvariant, de diensten intensieve zorg zouden overvol raken en de economie zou volledig kraken. Het tegenovergestelde is waar: we kunnen nu uitkijken naar het begin van het einde van de coronacrisis. Ook de media mogen zich de vraag stellen: wat kunnen we hieruit leren? Je zag ze worstelen met hun rol, de voorbije twee jaar, maar meer zelfreflectie was welkom geweest. De stroom van angstberichten heeft mensen in een depressie gestort.»

HUMO Hebt u ook positieve ontwikkelingen gezien?

NOELS «Ja. Zeker op het gebied van werk heeft iedereen zich in korte tijd moeten heruitvinden. Veel mensen hebben een betere work-life balance aan de pandemie overgehouden. Terwijl vroeger een auto levensnoodzakelijk was, is een stabiele wifiverbinding nu de allerhoogste prioriteit. Wij hebben ons kantoor heringericht met speciale zaaltjes voor digitale vergaderingen. Je merkt dat zulke ontwikkelingen blijvertjes zijn: als iets digitaal kan, waarom niet?»

HUMO En op persoonlijk vlak?

NOELS «Ik heb gemerkt hoe essentieel echt contact voor me is. Ik kan niet uitsluitend digitaal leven – ik vind dat een leeg bestaan. Op die onlinevergaderingen zit je vaak met zoombies: mensen die wel naar het scherm kijken maar tegelijk mails of nieuwssites aan het lezen zijn. Als je van ’s ochtends tot ’s avonds zulke meetings hebt, ga je snakken naar een goede koffiebabbel.

»Ik heb al veel digitale presentaties gegeven waarbij ik dacht: ik mis de ogen van mensen in de zaal, hun reacties, hun vragen. Ook digitaal kun je goed informatie overbrengen en een spreadsheet tonen, maar je mist ook veel. Als je elkaar écht wilt begrijpen, is fysiek contact onontbeerlijk.» (jb)