Corruptie bij de Regie der Gebouwen
'Door en door corrupt': zo noemde de substituut-procureur des Konings de buitendienst Brussel I van de Regie der Gebouwen bij de opening van het het proces over vermeende wantoestanden. Humo peilde in februari 2006, kort na een reeks huiszoekingen bij de Regie, naar de omvang en aard van de fraude. Herlees hier het volledige artikel.
(Verschenen in Humo 3414 op 7/2/2006)
‘Op maandag 30 januari 2006 werd een huiszoeking verricht in de kantoren van de hoofdzetel van de Regie der Gebouwen te Brussel. Het resultaat van deze huiszoeking is niet bekend.’ Achter die gortdroge mededeling op de website van de Regie schuilt een corruptieschandaal waarvan voorlopig niemand de omvang en de (politieke) gevolgen kan of durft in te schatten.
Voorlopig heeft de Brusselse onderzoeksrechter Bruno Bulthé zeven verdachten gearresteerd en in eenzame opsluiting geplaatst: vier zaakvoerders van twee kleine bouwbedrijven en drie ambtenaren, onder wie directeur-generaal Hans Evenepoel. Ze worden verdacht van een waslijst van corrupte praktijken: er zou voor (minstens) honderdduizenden euro’s gesjoemeld zijn. Kort na bovenstaande ‘persmededeling’ werd er binnen de Regie een interne mail verstuurd met het dringende advies te zwijgen. Tegenover Humo deden enkele hoge ambtenaren niettemin hun mond open: ‘Ze zouden onze dienst eigenlijk beter ‘Het verdriet van België’ noemen.’
De Regie der Gebouwen, die onder de bevoegdheid van minister van Financiën Didier Reynders (MR) valt, is eigenaar van 1.177 overheidsgebouwen en beheert ook nog eens 552 huurpanden. De twaalfhonderd ambtenaren zijn verantwoordelijk voor het onderhoud, de renovatie en de inrichting van al dat vastgoed banale kantoorgebouwen, maar ook historische monumenten en zelfs het Koninklijk Paleis. Het gros van al dat werk wordt uitgevoerd door privé-bedrijven: een miljardenbusiness. Zo was de Regie verantwoordelijk voor de renovatie van de Koninklijke Serres in Laken.
Ambtenaar 1 «De Regie is één van de grootste vastgoedkantoren van het land, maar hij wordt geleid door een kransje van veertien topambtenaren die zowat elke moderniseringsronde van de openbare dienst overleefd hebben. Er bestaan al jaren plannen voor een kleinere top van vier mensen, maar die raken maar niet uitgevoerd omdat zowat alle partijen hun mannetje en hun plannetje te verdedigen hebben.»
HUMO Er zijn nu drie topambtenaren aangehouden. Vormen zij de harde kern van de fraude?
Ambtenaar 2 «Ik kan u zeggen: op bepaalde diensten hebben ze de kurken laten knallen toen ze hoorden dat Evenepoel was gearresteerd. J.V. en R.E., de twee anderen, zijn wel acolieten van Evenepoel, maar allesbehalve topambtenaren. R.E. bijvoorbeeld is klein grut: hij werkte vroeger in de provincie Oost-Vlaanderen, maar is jaren geleden overgeplaatst naar Brussel nadat hij was betrapt op kleinschalig geknoei. Bij de échte top zijn er zeker die nu ongemakkelijk op hun stoel zitten te draaien.»
HUMO Wie?
Ambtenaar 1 «Van nog minstens één andere adviseur-generaal is geweten dat hij omkoopbaar is.
» Ik zou de onderzoeksrechter aanraden het privé-patrimonium van de top van de Regie eens onder de loep te leggen. Ook in Zwitserland en Frankrijk zijn er interessante zaken te vinden. Namen noem ik niet: iedereen weet hoe het klokkenluiders in de ambtenarij vergaat.»
Lees het vervolg »
Het corruptieschandaal bij de Regie der Gebouwen (2)
Bordeelbezoek inbegrepen
HUMO Hoe werkt het fraudesysteem precies?
Ambtenaar 2 «Het begint bij de aanbesteding. De directeur-generaal kan beslissen werkzaamheden onderhands of via een beperkte aanbesteding aan een bouwbedrijf toe te kennen. Soms is daar een gegronde reden voor: als het dak op instorten staat, ga je natuurlijk niet eerst uitgebreid offertes aanvragen. Maar er wordt systematisch misbruik gemaakt van die uitzonderingen. Niet bij de grote projecten, zoals de bouw van het nieuwe justitiepaleis in Antwerpen of de gevangenis in Hasselt, maar wel vaak bij de middelgrote en kleine werven. De macht van de directeur-generaal is daarin zeer groot: hij kan de opdracht doorspelen aan bevriende aannemers, en zijn mannetjes op de werf handelen de zaak dan wel verder af.»
Ambtenaar 2 «Maar ook als er wél een openbare aanbesteding is, wordt er gefoefeld. Er zijn gevallen bekend van volkomen correcte procedures die op aandringen van de directeur-generaal moesten worden overgedaan in zo’n dik lastenboek ontbreekt altijd wel een futiliteit. Ik heb weet van een aanbesteding die werd ingetrokken omdat een bepaalde firma het niet had gehaald. Er werd een nieuwe aanbesteding uitgeschreven, maar die haalde het bedrijf óók niet binnen. Gevolg: de zogenaamd dringende opdracht is nog altijd niet toegewezen.»
HUMO Over welk bedrijf hebt u het?
Ambtenaar 2 « Ik kan u alleen zeggen dat het gespecialiseerd is in de renovatie van monumenten.»
HUMO Bedoelt u Monument Vandekerckhove uit Ingelmunster, dat geregeld werkt voor de Regie en onder andere de Koninklijke Serres en de koepel van het Brusselse Justitiepaleis renoveert?
Ambtenaar 2 «Geen commentaar, maar daar zal onderzoeksrechter Bulthé wel vlug achter komen.
»Er zijn nu twee bedrijfjes uit de Denderstreek gesnapt, maar dat is peanuts. We hopen dat men niet met een boogje om de grotere jongens uit de bouwwereld heen zal lopen.»
Ambtenaar 1 «Wat ook opvalt: de topfiguren van de Regie hebben direct contact met bepaalde toezichters op de werven. Dat zijn gewone ambtenaren die dagelijks de aannemers zien: dáár worden de concrete afspraken gemaakt.»
HUMO Welke afspraken?
Ambtenaar 1 «Afspraken over de verrekeningen. Stel, een bouwbedrijf dient een lage offerte in en haalt de opdracht binnen. Zodra de werkzaamheden starten, rekenen ze allerlei extra kosten aan, waardoor de uiteindelijke prijs de hoogte in schiet. Die extra kosten mogen alleen aangerekend worden na akkoord met de werfleider. Waarom zou zo’n aannemer dan geen procentje van de winst afstaan?»
HUMO Controleert de inspectie van Financiën dat dan niet?
Ambtenaar 1 «Ja, maar die inspecteurs zijn geen architecten of ingenieurs: ze kunnen niet altijd inschatten of werkzaamheden al dan niet noodzakelijk waren. Ze kunnen hooguit in de gaten houden of de basisofferte niet abnormaal laag geprijsd was in vergelijking met die van de concurrenten.
»Vergeet ook niet dat de Regie permanent tientallen en tientallen werven heeft, van eenvoudig schildersen behangwerk tot de restauratie van grote historische panden. Er zijn ook aardig wat ‘permanente’ werven, waar al tientallen jaren constant gewerkt wordt, zoals het Brusselse justitiepaleis. Dat ís niet allemaal te controleren.»
Ambtenaar 2 « De adviseurs-generaal zouden moeten controleren of alles volgens de regels van de offerte verloopt; wat er fout gaat, moeten ze melden aan de directeur-generaal. Ik werk twintig jaar voor de Regie, en ik heb nog nooit een adviseur-generaal intensief met inspectiewerk bezig gezien.»
HUMO Waarmee worden ambtenaren omgekocht?
Ambtenaar 2 « Twee weken geleden las ik in Humo het verhaal van de legerfraude. Wel, bij de Regie vind je ongeveer dezelfde mechanismen. Er bestaan nu eenmaal niet zoveel verschillende manieren om iemand te corrumperen. Cash is het makkelijkste. Daarnaast heb je de cadeautjes en de voordelen in natura: van etentjes in een Brussels sterrenrestaurant met aansluitend bordeelbezoek tot reisjes naar exclusieve bestemmingen, Zuid-Afrika bijvoorbeeld.»
Ambtenaar 1 «Er zijn ook bouwbedrijven die het wat voorzichtiger aanpakken en ambtenaren bijvoorbeeld een reis cadeau doen die zogenaamd noodzakelijk is voor hun werk een bezoekje aan marmergroeven in Frankrijk of Italië, bijvoorbeeld.»
Ambtenaar 2 «Wie dat wil, kan via bepaalde aannemers zowat alle materialen voor de verbouwing van zijn eigen woning krijgen: de Regie betaalt! Sommigen willen er ook nog de gratis bouwvakkers bij om het werk bij hen thuis uit te voeren, maar daarvoor moet je tot de hogere regionen van de Regie behoren (lacht).
»Net na de eerste arrestaties heeft de bouwsector een communiqué verspreid om zijn verwondering uit te drukken over de praktijken die aan het licht waren gekomen. Van hypocrisie gesproken. De héle sector weet hoe de Regie werkt. Er zijn zelfs bouwbedrijven die niet meer willen inschrijven op interessante overheidsopdrachten, omdat ze het spelletje weigeren mee te spelen.»
HUMO Zit de corruptie bij de Regie ook van hoog tot laag, zoals bij de legerfraude?
Ambtenaar 1 « Het gros van de ambtenaren zijn hardwerkende, correcte mensen die al jaren weten dat er gesjoemeld wordt. Waar denkt u dat de anonieme brieven vandaan kwamen die het gerechtelijk onderzoek op de rails hebben gezet? Sommige collega’s waren het zo beu dat ze met opzet gedetailleerde klachtenbrieven over de Regie en Evenepoel achterlieten op kopieermachines van andere administraties, in de hoop dat ze zo zouden worden verspreid. Op die manier zijn er brieven bij het parket terechtgekomen.
»Veel ambtenaren doen nu knarsetandend hun werk omdat ze hun eigen carrière niet in gevaar willen brengen. Als je je wat kritisch opstelt, kan de hiërarchie je nekken: door je over te plaatsen naar Brussel, door je kilometervergoeding af te pakken of door je klotebaantjes toe te wijzen: ze kunnen je bijvoorbeeld een hoop ver uit elkaar gelegen mini-werfjes toewijzen. Er zijn ook gevallen bekend van ambtenaren die helemaal géén werk meer kregen en in Brussel in een kantoor zonder telefoon of pc werden gestopt.
»De hiërarchie, en vooral de directeur-generaal, is oppermachtig. Kent u de uitdrukking ‘de vis begint te stinken aan de kop’? Wel, dat is perfect van toepassing op de Regie.»
Lees het vervolg »
Het corruptieschandaal bij de Regie der Gebouwen (3)
Ongelikte beer
HUMO Wat voor man is directeurgeneraal Evenepoel?
Ambtenaar 2 «Een luidruchtige bullebak die iedereen afblaft. Een drankorgel. Een ongelikte beer, grof en onbehouwen in de omgang, en een groot liefhebber van vulgaire humor. Vandaar misschien dat hij zo goed ligt in dat ruwe wereldje van de bouw.
»Ik ken collega’s die zich doodschaamden als ze met de grote baas in een belangrijke vergadering zaten. Hij hoort bij de hoogste ambtenaren van dit land, maar hij spreekt het soort Frans dat je alleen nog hoort bij Vlaamse coureurs aan de arrivée. Echt gênant.»
Ambtenaar 1 «Hij is ingenieur, en hij heeft jarenlang aan het hoofd gestaan van de dienst stabiliteitsstudies: daarin is hij wél een kei. Hij is ook bijzonder loyaal voor wie hij als zijn medestanders beschouwt.
»Het is eigenlijk misgegaan toen hij bevorderd werd tot inspecteur-generaal. Vanaf dat moment behoorde hij tot de top, en daar zag hij pas goed wat de mogelijkheden waren. En sinds zijn benoeming tot directeur-generaal voelde hij zich helemaal onaantastbaar. Tegen ondergeschikten én collega’s gebruikte hij geen argumenten, maar dreigementen.»
HUMO Waarom voelde hij zich onaantastbaar?
Ambtenaar 2 «Omdat hij macht én politieke vrienden had. Hij kon in elk dossier persoonlijk tussenbeide komen, en dat dééd hij ook. Hij besliste of een factuur betaald werd. Ook de fictieve facturen van bevriende aannemers die soms bij de Regie opdoken, zonder dat er één gram bouwmateriaal was geleverd of één bouwvakker iets had gepres-facturen er in de immense archieven van de Regie uitvissen?»
Ambtenaar 1 «Vergeet ook niet dat zijn collega-topambtenaren van hem afhankelijk waren. De Regie besliste welk departement waar zijn ambtenaren kon huisvesten: de bazen van de andere administratieve diensten konden dus maar beter op een goed blaadje staan bij Evenepoel, als ze tenminste niet in de meest verkrotte of verouderde overheidsgebouwen terecht wilden komen.
»De Regie was ook verantwoordelijk voor het onderhoud van die gebouwen: Evenepoel kon zonder veel poespas persoonlijk beslissen over werkzaamheden van honderdduizenden euro’s. Ook dat is macht. Je mag je niet blindstaren op de superwerven van de Regie: de vele kleinere werven zijn veel belangrijker om de corruptie gaande te houden, want die worden minder gecontroleerd.»
Ambtenaar 2 «Het eigen patrimonium van de Regie is de jongste jaren grotendeels weggesmolten door de massale verkoop van overheidsgebouwen. Dat tastte Evenepoels macht wel aan, maar er was iets anders voor in de plaats gekomen.»
HUMO Wat?
Ambtenaar 2 «De federale ambtenaren moeten érgens hun werk doen, dus moeten verkochte gebouwen worden vervangen door gehuurde kantoren en over die huurcontracten onderhandelde de top van de Regie. Ook dat is een miljardenbusiness.
»Af en toe wordt het zo grof gespeeld dat de politieke overheid het niet langer pikt. Onlangs is in Aalst (Evenepoel woont zelf in Welle, een slaapdorp in de buurt van Aalst, red.) een kantorencomplex van de overheid verkocht: de zogenaamde pupillenschool. Voor dat complex van ruim tienduizend vierkante meter werd 7,5 miljoen euro gevraagd. Nu wordt de aanen verkoop van overheidsgebouwen niet door de Regie, maar door de Patrimoniumdiensten van Financiën geregeld. Dat complex is onmiddellijk na de verkoop door de Regie teruggehuurd van de koper voor ongeveer 25% van de koopprijs. In vier jaar tijd heeft de koper zijn investering dus terugverdiend. Knappe deal, toch? Het kabinet van premier Verhofstadt eiste dat het huurcontract opnieuw onderhandeld zou worden. Maar hoe? Als de verhuurder ‘nee’ zegt, staat de overheid machteloos.
»Het is maar een tip, maar misschien moet onderzoeksrechter Bulthé de connecties tussen die koper en Evenepoel eens onderzoeken. Het lijstje met politieke vrienden van Evenepoel zal inmiddels wel al flink uitgedund zijn, vermoed ik (lacht).»
HUMO Welke politieke kleur heeft Evenepoel?
Ambtenaar 2 «Binnen de Regie staat hij bekend als socialist, maar hij had meer dan één partijkaart. Hij is destijds als CVP’er benoemd tot inspecteur-generaal, en in 2002 in zijn huidige topfunctie benoemd door de paarse regering. Misschien heeft de VLD de SP.A een pleziertje gedaan?»
Lees het vervolg »
Het corruptieschandaal bij de Regie der Gebouwen (4)
Wordt vervolgd
Navraag bij goedgeplaatste regeringsbronnen en in CD&V-kringen leert dat geen enkele Vlaamse partij nog met Hans Evenepoel wil geassocieerd worden. Zowel bij de VLD als de SP.A wordt formeel ontkend dat de man een zogenaamde ‘paarse’ benoeming was: ‘Rik Daems heeft als minister het benoemingsbesluit getekend, maar Evenepoel is zeker geen liberaal.’ De benoeming is naar verluidt ook niet op het kernkabinet gepasseerd, maar afgehandeld als een bevordering op basis van anciënniteit: ‘Hij was gewoon de oudste aan de top, en hij was ook al een tijdje interim-directeur-generaal. En dus is hij benoemd zonder partijpolitiek lobbywerk.’
Maar dat zien onze hoge ambtenaren enigszins anders.
Ambtenaar 1 «Evenepoel heeft zich altijd tegen de politieke macht van het moment aangeschurkt. Andere topfiguren van de Regie die loyaal waren aan één partij, sneed hij zelfs de pas af. Eén van de dertien adviseurs-generaal, die verantwoordelijk was voor onder meer de provincies Limburg en Antwerpen, heeft een CD&V-etiket. Hij wilde destijds ook wel directeur-generaal worden, en hij was even goed gekwalificeerd. Toch heeft hij de baan niet gekregen. Waarom? Omdat hij te eenzijdig bij de CD&V aanleunt en bovendien dook zijn naam op in de beruchte Atomaschriftjes van Leo Delcroix. Niet echt een goede referentie, natuurlijk (lacht).»
Ambtenaar 2 «De sterkte van Evenepoel is dat hij álle traditionele Vlaamse partijen goede diensten heeft bewezen.»
HUMO Over welke goede diensten hebt u het?
Ambtenaar 2 «Evenepoel stamt uit de tijd dat de partijen nog giften van bedrijven mochten ontvangen. Bouwbedrijven die een overheidsopdracht wilden binnenhalen, spraken de ambtenaar met de juiste politieke kleur aan, en als de zaak in orde kwam, kon er een percentje naar de partijkas vloeien. Er werd echt niet alleen bij grote legeraankopen smeergeld betaald, hoor.
» Die tijd is nu wel achter de rug, maar Evenepoel bewees de politiek ook andere diensten. Hij stond bekend als een man die van aanpakken wist en zich niet te veel aan allerlei regeltjes gelegen liet.»
HUMO Dat klinkt allemaal behoorlijk vaag.
Ambtenaar 2 «Twee concrete voorbeelden. Evenepoel heeft Verhofstadt uit de brand geholpen met het gesloten centrum voor jeugddelinquenten in Everberg. Toen er een fikse politieke rel ontstond over de opvang van jonge criminelen, wou de premier dat er snel een gesloten instelling kwam. Evenepoel heeft geregeld dat Everberg binnen de kortste tijd klaar was. De Inspecteur van Financiën was razend, omdat zowat élke regel met voeten was getreden, maar dat willen de politici wellicht liever niet weten.
» Ook Johan Vande Lanotte heeft hij flink uit de nood geholpen. Toen de vakantieparken Zon en Zee en Hengelhoef heringericht moesten worden voor de opvang van asielzoekers, heeft Evenepoel dat snel en efficiënt geregeld, in samenspraak met Jannie Haek, de toenmalige kabinetschef van de vice-premier (de huidige grote baas van de NMBS, red.). Het klikte tussen die twee: Haek stond ook bekend om zijn doortastende aanpak.
»Evenepoel deed het vuile werk: geen enkele politicus wilde écht weten hoe hij het allemaal voor mekaar kreeg. Dat was de verhouding. Evenepoel heeft zijn benoeming in feite te danken aan zijn reputatie dat hij het allemaal niet zo nauw nam.»
Ambtenaar 1 «Het risico bestaat dat de politici dit gerechtelijk onderzoek zullen aangrijpen om de Regie verder af te slanken of zelfs helemaal op te doeken. Het zou jammer zijn als de privé-sector daardoor nog meer vrij spel krijgt in de publieke sector van gebouwen en kantoren.
»Maar we hopen vooral dat het gerechtelijk onderzoek niet met een sisser afloopt, zoals andere grote bouwschandalen. Het dossier over de peperdure renovatie van het Berlaymontgebouw (waar de Europese Commissie gehuisvest is, red.) is al een hele tijd afgesloten; het onderzoek van de Europese fraudedienst OLAF is afgerond en ligt bij het parket-generaal stof te vergaren. Ook in dat dossier waren Evenepoel en de Regie betrokken partij.»
Wordt, vrezen wij, vervolgd.
