‘Cosmetische ingrepen worden steeds ‘normaler’ en dat is zorgwekkend. Het blijven medische ingrepen, en die zijn niet zonder risico’

Vanavond in ‘Durf te vragen’ ondergaat Siska Schoeters een ‘glamourisation’ en gaat ze mee op ‘botoxconsultatie’. Voor de presentatrice is het niet meer dan een kijk achter de schermen van de wereld van cosmetische operaties, maar voor vele anderen is het de realiteit. Zo spendeerde getuige Anastasya al meer dan 10.000 euro aan plastische chirurgie. En ze is lang niet de enige: zo bracht Humo vorig jaar al een dossier over de almaar stijgende populariteit van botox en fillers bij jongeren.

Kijken naar Kylie Jenner en Kim Kardashian kan ernstige gevolgen hebben: het aantal ingrepen met botox en fillers bij jongeren is in tien jaar tijd meer dan verdubbeld. Facebook wéét dat zijn Instagram-platform ‘een verwoestend effect op jonge meisjes’ kan hebben, maar het doet daar bewust niets aan, onthulde een klokkenluidster onlangs. Wat brengt tieners en twintigers ertoe om hun lippen, jukbeenderen en ogen te laten bijwerken? En moeten we ons daar zorgen over maken? Onze Vrouw sloeg haar schoonheidsslaapje over en trok linea recta naar de plastisch chirurg.

Zowel botox- als fillerbehandelingen zijn niet-chirurgische schoonheidsingrepen, en de ingespoten producten lossen na een tijdje vanzelf op in het lichaam. Wie het resultaat wil behouden, moet de behandeling dus om de paar maanden herhalen. In ons land kun je daarvoor alleen bij een esthetisch arts, dermatoloog of plastisch chirurg terecht. Volgens de meest recente gegevens zijn er in 2016 bijna 200.000 esthetische ingrepen uitgevoerd. Ruim de helft daarvan was niet-chirurgisch. Botox is veruit de populairste ingreep met ruim 56.000 behandelingen, gevolgd door 37.000 behandelingen met fillers.

Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam publiceerde vorig jaar het eerste Nederlandse onderzoek over het gebruik van botox en fillers bij jongeren, en volgens dat rapport is het aantal jongvolwassen patiënten in tien jaar tijd meer dan verdubbeld. ‘In 2008 was 3,1 procent van de botox- en fillergebruikers jonger dan 25 jaar. In 2017 was dat 8 procent: een stijging van 158 procent. Dat is verontrustend,’ zegt dokter Tom Decates.

Plastisch chirurg Jan Vermeylen, auteur van het boek ‘Fillers zijn killers’, vindt het een gevaarlijk fenomeen.

JAN VERMEYLEN «Ik ben niet tegen botox en fillers, in mijn praktijk gebruik ik ze ook. Maar de patiënten worden almaar jonger, en de ingrepen die ze vragen, zijn steeds extremer. Op Facebook vind je tientallen groepen over botox en fillers, waar jonge vrouwen tips uitwisselen en elkaar vragen stellen. Ze raden er de goedkoopste artsen en klinieken aan, en delen hun selfies na een ingreep. Maar in die groepen wordt erg veel verkeerde informatie verspreid.»

HUMO Hoe vaak ziet u jonge patiënten in uw praktijk?

VERMEYLEN «Ik ben 63, bij mij komen ze minder vaak langs (lacht). Meisjes en jonge vrouwen gaan sneller naar een jongere chirurg. Maar de tendens dat de patiënten steeds jonger worden, zie je overal. Volgens de American Society of Plastic Surgeons werden er in de VS in 2018 162.000 niet-invasieve esthetische behandelingen uitgevoerd bij jongeren tussen 13 en 19 jaar, waaronder 21.575 ingrepen met botox en 6.607 met fillers. Bij de jongvolwassenen tussen 20 en 29 jaar waren het er meer dan een half miljoen. Je kunt die cijfers niet zomaar extrapoleren naar ons land, maar de trend is wel duidelijk. Dat zijn ook alleen de behandelingen bij plastisch chirurgen; de ingrepen bij dermatologen, esthetisch artsen en in het illegale circuit zijn daar niet in verrekend. Ik denk dat we de cijfers zwaar onderschatten.»

WOUTER VAN DEUN (plastisch chirurg) «Vijftigplussers smeren dure huidcrèmes op hun gezicht, maar jongere mensen beseffen dat de claims uit de reclamespotjes sterk overdreven zijn. Ik krijg merkelijk meer patiënten van eind 20 en begin 30 over de vloer. Als ze de eerste ouderdomsverschijnselen zien, stappen ze sneller naar de plastisch chirurg. Meestal geef ik hun een lage dosering botox tegen de fijne lijntjes en om diepe rimpels te voorkomen.»

ANNE-METTE HERMANS (onderzoekster Erasmus Universiteit Rotterdam) «Er worden ook steeds meer ingrepen uitgevoerd, dus het is steeds waarschijnlijker dat je iemand kent die fillers of botox heeft laten inspuiten. Dat verlaagt de drempel om het zelf te laten doen.»

DANIEL DIMOVSKI (esthetisch arts) «Mensen praten er vaker over, zeker jongeren. Vroeger mocht niemand weten dat je iets had laten doen, nu taggen jonge vrouwen hun arts of kliniek in hun selfies. Het taboe is grotendeels verdwenen. De meeste vrouwen komen bij mij terecht omdat een vriendin van hen er plots opvallend frisser uitziet. Als ze haar vragen wat haar geheim is, blijk ik dat te zijn (glimlacht). Sommige meisjes vinden ook de weg naar mijn praktijk via Instagram.

»Botox blijft veruit de populairste behandeling bij jongeren. Ook lipfillers zijn erg in, net als traangootfillers. Daarmee werk je wallen en donkere kringen weg. Jukbeenderen en kaaklijnen behandel ik geregeld met fillers, net als de neus. Ook veelgevraagd is een inspuiting met hyaluronzuur, daarmee kan ik het profiel van een gezicht wat strakker krijgen.»

HUMO In hoeverre spelen de sociale media een rol?

VAN DEUN «Tien jaar geleden waren vrouwen veel minder bezig met een scherpe kaaklijn en jukbeenderen. Ook lipfillers zijn populairder sinds Kylie Jenner ermee heeft uitgepakt. Maar ik heb nog nooit een patiënt gehad die zei dat ze er als één of andere influencer wilde uitzien. Alleen als het over lipfillers gaat, brengen ze vaak een foto mee, omdat lippen nu eenmaal verschillende vormen hebben.»

DIMOVSKI «Jonge meisjes willen er vooral graag uitzien als een gefilterde versie van zichzelf. Ze laten me vaak een selfie met een Instagramfilter zien, dáár willen ze op lijken.»

VERMEYLEN «Ik vind dat problematisch. Die meisjes kampen met een verstoord zelfbeeld door de sociale media. Ik kan me moeilijk inbeelden dat een meisje van 21 jaar echt fillers nodig heeft. Op die leeftijd héb je al een jeugdige uitstraling. Hoe is het gebruik van fillers dan te verantwoorden?»

ZELFMOORDGEDACHTEN

Dat sociale media een grote impact op het zelfbeeld hebben, heeft wetenschappelijk onderzoek al uitgewezen. Vooral jonge meisjes zijn er gevoelig voor. Volgens de Britse Royal Society for Public Health vormt Instagram, waarvan meer dan 40 procent van de gebruikers jonger dan 22 jaar is, een ernstig risico voor de geestelijke gezondheid van tieners. Het zou ook hun onzekerheden vergroten. In 2017 voerde Instagram daarom enkele beperkingen in: tieners krijgen geen berichten over cosmetische ingrepen of gewichtsverlies meer te zien. Met die stap gaf het platform indirect toe dat het op de hoogte is van zijn invloed op minderjarige gebruikers.

Een gelekt intern rapport van moederbedrijf Facebook bevestigde dat. ‘Instagram heeft kwalijke gevolgen voor het zelfbeeld van jonge meisjes,’ concludeerden de researchers. ‘Bij één op de drie tienermeisjes met een negatief zelfbeeld maken wij de problemen erger.’ Jonge gebruikers gaven Instagram in dat onderzoek de schuld van toenemende gevoelens van onrust, angst en depressie. ‘Zo’n 13 procent van de tienermeisjes zei dat het platform hun zelfmoordgedachten negatief beïnvloedde,’ gaat het rapport verder. ‘Bij 17 procent zou het een bestaande eetstoornis erger maken.’ Jonge gebruikers gaven voorts aan dat ze zich onaantrekkelijk gingen voelen door de app, of in ieder geval ‘niet goed genoeg’.

SARA (23) «Ik heb lang de wallen onder mijn ogen weggewerkt op mijn selfies. Mijn onderste oogleden leken opgezwollen en de huid eronder had een grijze kleur. Vreselijk vond ik dat. Op school kreeg ik altijd te horen dat ik er moe uitzag, en op selfies werd ik er steeds mee geconfronteerd. Toen ik ontdekte dat er traangootfillers bestaan, heb ik niet lang getwijfeld. Vorig jaar heb ik ze laten plaatsen.»

HUMO Waar had je daarover gehoord?

SARA «Ik volg een account op Instagram die alle plastischchirurgische ingrepen van beroemdheden laat zien. De beheerder wil tonen hoe nep ze zijn, maar ik zag vooral wat er allemaal mogelijk is. Zo bestaat er een beeld met foto’s van de Kardashians vroeger, toen ze er nog normaal uitzagen, en nu. Eronder staat er: ‘Je bent niet lelijk, je bent gewoon arm.’ (lacht) Dat vat het wel samen: ze zijn knap omdat ze al die ingrepen kunnen betalen.»

HUMO Hoe heb je je over de ingreep geïnformeerd?

SARA «Ik heb accounts van klinieken op Instagram vergeleken en al hun voor- en nafoto’s bekeken.»

HUMO Ken je nog leeftijdsgenoten met fillers?

SARA «Verschillende vriendinnen hebben hun lippen laten doen en eentje heeft ook traangootfillers. En mijn gay best friend zit echt vól (lacht). Hij heeft zelfs zijn jukbeenderen laten bijwerken, maar dat gaat me te ver. Niet iedereen geeft het toe. Ik hang het ook niet aan de grote klok, alleen mijn beste vriendinnen weten het. Mensen vinden je al snel fake, alsof je een barbie bent. Er zijn ook veel vooroordelen, vooral door series als ‘Temptation Island’. Ik vind dat wel jammer, want ik ben bang om als een leeghoofd gezien te worden, terwijl ik er alleen maar een beetje goed wil uitzien. En ik zit écht veel beter in mijn vel sinds ik fillers heb laten inspuiten.

»Ik overweeg nu ook botox om mijn wenkbrauwen op te trekken. Bella Hadid heeft het laten doen, en Ariana Grande ook. Het geeft je een frissere oogopslag en ik vind het effect erg mooi.»

MAKE-UPMILJARDAIR

Toen Kylie Jenner, koningin der influencers, in 2015 toegaf dat ze haar looks vooral te danken heeft aan lipfillers en make-up, gaf dat haar populariteit een stevige boost. Even was er zelfs een Kylie Jenner Lip Challenge: tienermeisjes en -jongens zogen hun lippen vacuüm in een jampot om ze voller te doen lijken. Datzelfde jaar meldden klinieken in het Verenigd Koninkrijk dat de vraag naar lipfillers met ruim 70 procent was gestegen. Nu is Kylie Jenner dankzij haar eigen make-uplijn de jongste selfmade miljardair aller tijden.

SHALINI (18) «Al sinds mijn 15de ben ik fan van Kylie Jenner, zij is echt mijn idool. Veel mensen vinden haar fake, maar ze is van nature al ongelofelijk mooi. Alleen over haar dunne lippen had ze complexen, en ik kan best begrijpen dat ze er iets aan wilde laten doen. Zelf wil ik ook vollere lippen, daar ben ik nu voor aan het sparen. Ik weet niet of ik het aan anderen zou vertellen, want mensen staan snel met een oordeel klaar. Mijn mama zou ook niet blij zijn, denk ik. Ik zou het naturel laten doen, zodat je het niet meteen ziet.»

HUMO Is het niet de bedoeling dat je het resultaat wél ziet?

SHALINI «Ja, maar dan krijg je er direct commentaar op en daar heb ik geen zin in. Ik snap best dat Kylie er vroeger over heeft gelogen: mensen duwden haar meteen in een hokje, maar stiekem willen ze er wel allemaal uitzien zoals zij.»

HUMO Kijken al je leeftijdsgenoten op naar Kylie Jenner?

SHALINI «De meesten wel, of naar één van haar zussen. Niet iedereen geeft het graag toe, maar ze volgen hen wel op Instagram.»

HUMO Meisjes en jonge vrouwen willen volle lippen, een geprononceerde kaaklijn en jukbeenderen, en een kleine neus. Kortom, een Instagramgezicht zoals dat van Kylie Jenner en Kim Kardashian. Is dat het nieuwe schoonheidsideaal, mevrouw Hermans?

HERMANS «Absoluut. Het is ook frappant dat veel filters op Instagram die kenmerken benadrukken. Als je een filter gebruikt die bijvoorbeeld sterretjes op je gezicht plaatst, maakt die vaak ook ongevraagd je lippen voller en je jukbeenderen groter. Sommige smartphones passen ook bij elke selfie een filter toe om je ‘mooier’ te maken.

»Vrouwen vergelijken zich niet meer alleen met influencers op sociale media, maar ook met een gefilterde versie van zichzelf. Dat maakt de stap naar botox en fillers kleiner: je kunt al met enkele prikjes je ideaalbeeld benaderen.»

VERMEYLEN «Het is wel compleet onrealistisch. Al die gezichten lijken ook op elkaar, influencers zijn bijna klonen geworden. Ik ben ervan overtuigd dat dat in de toekomst tot psychologische problemen zal leiden. Veel jonge meisjes zien op sociale media voortdurend gezichten waarop ze willen lijken, dat moet erg vermoeiend zijn. Ze krijgen ook een verkeerd beeld van zichzelf, in een periode in hun leven waarin ze op zoek zijn naar hun eigen identiteit.»

HERMANS «Onze consumptiemaatschappij is erbij gebaat dat we geloven dat ons uiterlijk maakbaar is: als je je uiterlijk kunt verbeteren, moet je dat doen. En met botox en fillers is dat vrij makkelijk.

»De behandeling is ook goedkoper geworden: de prijzen schommelen tussen de 150 en 450 euro. In Antwerpen en Gent heb je vestigingen van Faceland, dat in de media ‘de easyJet van de cosmetische klinieken’ wordt genoemd. Voor 105 euro kun je er de rimpels op je voorhoofd laten wegwerken, dat is even duur als een bezoekje aan een chiquere kapperszaak.

»De industrie houdt de grens tussen schoonheidsbehandelingen zoals een kappersbezoek of een manicure en een cosmetische ingreep bewust vaag. En de cosmetische klinieken maken gretig reclame op sociale media. Op Instagram posten ze memes en vrolijke emoji’s over botox en fillers, maar ze hebben het niet over de mogelijke risico’s. Dat vind ik kwalijk.»

VERMEYLEN «Het gaat om producten die ingespoten worden, het is niet zomaar een crème die je op je gezicht smeert. Er is altijd een risico op complicaties: de huid kan afsterven, je kunt blind worden, en er zijn zelfs al doden gevallen bij niet-chirurgische ingrepen. Daar wordt veel te luchtig over gedaan. Jonge meisjes kunnen de risico’s niet altijd goed inschatten.»

DIMOVSKI «Gelukkig is de wetgeving over esthetische ingrepen in ons land heel streng. In het buitenland zie je veel meer jonge vrouwen met een opgeblazen gezicht en extreem opgespoten lippen. Er wordt schaamteloos promotie gemaakt en met kortingsacties gezwaaid.»

VERMEYLEN «In het Verenigd Koninkrijk mag iedereen fillers inspuiten, met alle gevolgen van dien. In Londen heb je zelfs klinieken die gespecialiseerd zijn in de behandeling van de complicaties.

»Maar goed, ook bij ons vallen de regels te omzeilen. Onlangs vertelde iemand me dat er bij haar in de buurt een dierenarts is die fillers inspuit. Een dierenarts!»

HUMO In het buitenland biedt men ‘Kardashian-pakketten’ aan: er wordt een standaardhoeveelheid filler gespoten in de lippen, kin, kaaklijn en jukbeenderen.

VERMEYLEN «Het resultaat is sowieso erg onnatuurlijk. Elk gezicht is anders, en als je bij iedereen evenveel fillers inspuit, wordt de grens tussen beauty en beast heel dun. Bovendien zijn er internationale richtlijnen voor de hoeveelheid per gezichtszone. Voor de bovenlip is dat 0,2 tot 0,4 cc, maar op sociale media zie je vrouwen die 1,5 cc hebben gekregen.»

WORSTJES

HUMO Weigeren jullie soms behandelingen?

VAN DEUN «Ik had eens een bekende jonge vrouw in mijn praktijk voor wie geld geen issue was. Ze had een heel eisenpakket: dit moest, dat moest. Op een bepaald moment heb ik geweigerd om door te gaan, omdat het te extreem werd voor een jonge twintiger. Ze zat toen aan haar achtste fillerbehandeling. Ze is erg kwaad geworden: zolang ze mij betaalde, moest ik haar wensen uitvoeren. Maar ik heb voet bij stuk gehouden en ik heb haar lange tijd niet meer gezien. Ze is wel teruggekomen, maar die ingrepen had ze elders laten uitvoeren.»

HUMO Waar ligt de grens voor jullie?

DIMOVSKI «Het moet er nog natuurlijk uitzien, alsof je ’s ochtends fris bent opgestaan. De reactie die je wilt horen, is: ‘Amai, die heeft goed geslapen!’ Niet: ‘Oei, wat heeft die gedaan?’ De opgeblazen gezichten die je soms op tv ziet, moet je niet willen. Ik behandel hoe dan ook niemand onder de 18 jaar, al wordt me dat soms wel gevraagd. Er kwam eens een moeder langs met haar dochter, die enkele maanden later 18 zou worden. De vrouw vroeg om het meisje lipfillers te geven, zodat ze wat meer zelfvertrouwen zou krijgen. Alsof dat met nieuwe lippen zou lukken. Dat heb ik haar toen ook gezegd.»

VERMEYLEN «Onder de 30 jaar heb je geen fillers nodig. Ik gebruik ook nooit meer dan 1 ml voor een gezicht. Niet veel collega’s zijn het met me eens, maar je mag niet zien dat er iets aan je gezicht is gedaan.»

VAN DEUN «Een paar jaar geleden was het bij jongeren echt een hype: je móést aan hun gezicht kunnen zien dat eraan gewerkt was – net zoals bij celebrity’s, de deelnemers aan ‘Temptation Island’, enzovoort. Ik zag toen geregeld patiënten twee weken later al terug, omdat ze nog meer lipfillers wilden. Als ik dan doorvroeg, bleek dat ze wel blij waren met het resultaat, maar toch meer volume wilden omdat hun vriendinnen het niet hadden opgemerkt.»

VERMEYLEN «Jongeren willen graag dat anderen het kunnen zien. Met een designerhandtas vallen ze niet meer op, dus willen ze selfies van hun opgezwollen lippen kunnen posten. Ik vind het ronduit lelijk, het lijken vaak worstjes. Maar op de sociale media worden cosmetische ingrepen verheerlijkt: met zo’n selfie krijg je aandacht en applaus van je volgers. Dat veroorzaakt een serotoninepiek in je hersenen, en je ervaart een geluksgevoel. Sommige mensen kunnen daar verslaafd aan raken. Ze blijven het najagen, zeker als ze met een laag zelfbeeld kampen, waardoor ze om de paar maanden terugkomen om fillers te laten bijspuiten. Het is een vicieuze cirkel.»

NIEUW GEZICHT

HUMO Moeten we ons zorgen maken over de populariteit van botox en fillers?

VERMEYLEN «Ik vind van wel. Ik zit al dertig jaar in het vak, en de wensen van de patiënten worden steeds extremer. Almaar jongere meisjes vragen om fillers alsof het niets is. Ze vinden het niet meer dan normaal, dat is toch alarmerend.»

HERMANS «Uit onderzoek dat is uitgevoerd naar de relatie tussen social media en de acceptatie van cosmetische ingrepen lijkt het dat mensen die vaker op sociale media zitten - en ook foto’s posten en bewerken - positiever tegen ingrepen aankijken. Cosmetische ingrepen worden steeds ‘normaler’ en dat vind ik zorgwekkend. Het blijven toch medische ingrepen, en die zijn niet zonder risico. Het vloeit allemaal voort uit het idee van maakbaarheid en de sterke focus op het uiterlijk in onze samenleving. Daar moeten we toch over nadenken. Worden we er echt gelukkiger van?»

VAN DEUN «Er is een verschil tussen je gezicht opfrissen en een volledig nieuw gezicht willen boetseren met fillers. Zolang je het met mate laat doen, door een gekwalificeerde arts die ook op de rem durft te staan, hoef je niet bang te zijn.»

DIMOVSKI «Ik heb nog nooit een patiënt gehad die een volledig nieuw gezicht wilde. De meesten willen er gewoon frisser uitzien of delen van hun gezicht een beetje verbeteren. Ik vind daar niets verkeerd aan. Zelf gebruik ik ook botox en fillers. Ik trok vaak mijn wenkbrauwen op, waardoor ik diepe horizontale lijnen op mijn voorhoofd kreeg. Die werk ik met botox weg. Daarna volgden mijn jukbeenderen, mijn kaaklijn, mijn neus, mijn traangoten... Vroeger had ik een heel smal en vrij vlak gezicht. Mijn ene wenkbrauw stond hoger dan de andere en mijn lippen waren niet symmetrisch. Dat is allemaal gecorrigeerd. Ik ben er heel tevreden over, en ik kan mijn patiënten eerlijk vertellen hoe het voelt. Het is niet omdat je iets laat inspuiten dat je fake bent. Je kunt er nog altijd heel naturel uitzien, en het zegt ook niks over je persoonlijkheid. En iedereen zou toch graag de tijd willen trotseren?»

VAN DEUN «Veel mensen vinden botox en fillers slecht, omdat ze onnatuurlijk zijn, maar dat zijn de meeste dure huidcrèmes ook. Daar zit vaak hyaluronzuur in, net als in fillers, maar in zo’n lage dosis dat het amper een effect heeft. En er zitten ook bewaarmiddelen in die je zonder nadenken op je huid smeert. Is dat zoveel beter? Botox is veilig, het wordt ook gebruikt voor medische doeleinden. En geloof me, veel patiënten zijn écht gelukkiger door die kleine ingrepen.»

DIMOVSKI «Maar het kan zeker verslavend zijn. Ik spuit zelf mijn lippen op, dus ik weet waar ik over praat. Je raakt snel gewend aan die zwelling, en dan is het verleidelijk om te denken: hm, ik wil een beetje meer. Je streeft altijd naar de perfectie.»