David Criekemans: ‘Er staat ons deze winter nog iets te wachten met die energieprijzen’

Als kind schreeuwde hij stampvoetend dat hij later niet naar het leger zou gaan: ‘Ik wil niet naar de oorlog!’ Als sociale wetenschapper vult hij zijn dagen met analyses van de vorderingen op het Russisch-Oekraïense slagveld. De oorlog heeft ook professor internationale politiek David Criekemans (47) veroverd: ‘Zolang Poetin leeft, zal de strijd voortduren.’

Het is vakantie aan de Universiteit Antwerpen, maar dat betekent niet dat professor David Criekemans zijn dagen in ledigheid slijt. Hij is net terug van een bezoek aan een Berlijnse denktank, hij coördineert de lancering van een internationale boekenreeks over de recente geopolitieke ontwikkelingen, en hij heeft nog een hoop beeldmateriaal liggen dat wacht om uitgezonden te worden op zijn YouTube-kanaal. David Criekemans staat altijd aan.

HUMO Eén dag nadat Rusland en Oekraïne, met de hulp van de Verenigde Naties en Turkije, een graandeal hadden gesloten, vielen er Russische raketten op de haven van Odessa, waar schepen lagen die het graan zouden transporteren. Wat zegt dat over de waarde van zo’n deal?

David Criekemans «Ik interpreteer het als een boodschap van Rusland aan het adres van Oekraïne: ‘Denk maar niet dat de oorlog voorbij is.’ Rusland beweert dat een Oekraïens schip Neptunus-raketten aan boord had, maar het is zeer de vraag of dergelijke acties de Russische geloofwaardigheid niet ondermijnen. The devil is in the detail bij zulke deals. Zijn ze wel te verzoenen met de harde werkelijkheid van een oorlog?

»De graandeal is er gekomen omdat beide partijen onder druk van de publieke opinie stonden. Rusland bezet Oekraïense havens, maar wilde niet met de vinger worden gewezen voor de hongersnood in Afrika: heel wat Afrikaanse landen zijn voor hun overleven afhankelijk van de import van Oekraïens graan. Hetzelfde geldt voor Oekraïne, dat in de silo’s van Odessa 20 miljoen ton graan zag verkommeren. Deze oorlog is ook een strijd om de publieke opinie. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov is meteen naar verscheidene landen in Afrika gevlogen om de leiders van Ruslands goede bedoelingen te overtuigen en hun weerstand tegen het Westen, de oude kolonisator, nog wat op te poken. Rusland presenteert zichzelf als het alternatief voor een wereld die danst naar het pijpen van de Amerikanen.

»Intussen exporteert Rusland graan, dat in de Donbas in beslag is genomen, naar Syrië. En graan speelt ook een vooraanstaande rol in de onderhandelingen tussen Iran en Rusland. Het is, kortom, een wapen in de strijd.»

HUMO Een betrouwbare partner voor deals lijken de Russen niet.

CRIEKEMANS «Dat waren ze in de Syrische oorlog ook niet: Rusland kwam afspraken niet na en benutte staakt-het-vurens om terreinwinst te boeken.»

HUMO Toch pleit u in columns in De Tijd voor een staakt-het-vuren met zo’n onbetrouwbare partner.

CRIEKEMANS «Daar heb ik bij het begin van de oorlog al voor gepleit. Nu zal er pas gesproken worden als de intensiteit van de gevechten afneemt. Wanneer dat zal gebeuren, weet ik niet. Maar één ding is zeker: Oekraïne zoals dat voor de oorlog bestond, komt niet meer terug.»

HUMO Is de Donbas verloren?

CRIEKEMANS «Loehansk is het in elk geval. En in Donetsk wordt het moeilijk: terrein terugwinnen op een tegenstander die zich almaar dieper ingraaft, is niet eenvoudig.»

HUMO Ook in het zuiden dreigt Oekraïne terrein te moeten prijsgeven.

CRIEKEMANS «Dat vrees ik wel, tenzij Oekraïne en het Westen bereid zijn het wapengeweld nog op te schalen, maar daar staat een hoge menselijke prijs tegenover. Honderdduizend mensenlevens, schat de Oekraïense president Volodimir Zelenski. In NAVO-kringen is men druk aan het rekenen hoever men kan gaan zonder te ver te gaan. De Amerikaanse president Joe Biden bezorgt Oekraïne meervoudige raketwerpers met een bereik van 80 kilometer en niet van 300 kilometer. De Amerikanen zijn er als de dood voor dat ze met hun wapenleveringen een escalatie zouden veroorzaken.

»De centrale vraag is: wat wil Rusland? Oorspronkelijk wilde de Russische president Vladimir Poetin het regime in Kiev omverwerpen. Dat zal niet meer lukken na de desastreuze start van de oorlogscampagne. Wat wel nog kan: een veilige bufferzone aan de westelijke grens met Oekraïne. Wij hebben niet beseft hoeveel onrust in het Kremlin is ontstaan door de modernisering van het Oekraïense leger vanaf 2014, met de hulp van de Amerikanen. In dat opzicht is de ‘speciale militaire operatie’ voor Moskou een preventieve oorlog: Rusland voelde zich bedreigd door de introductie van de nieuwste rakettechnologie en was beducht voor strategisch nadeel in de toekomst. Tegelijk was het westelijke deel van Oekraïne ook een economisch succesnummer, de levensstandaard van de Oekraïners stak de Russen de ogen uit.

»Poetin heeft nog altijd de meerderheid van de bevolking achter zich, zolang hij niet overgaat tot een algemene mobilisatie en de impact van de economische sancties van het Westen kan opvangen. Zelenski vecht voor zijn land. De bereidheid om all the way te gaan is groot aan beide kanten: het zal dus een uitputtingsslag worden. Mijn verwachting is dat we een permanente strijd krijgen tussen Oekraïne en Rusland met een open frontlinie, en een uitbreiding van de voormalige toestand in Donetsk en Loehansk, waar de rust pas zal terugkeren als beide partijen op zijn. In het zuiden is het een dubbeltje op zijn kant: Oekraïne zal alles op alles zetten om de corridor tussen Odessa en Nikolajev te vrijwaren, anders heeft het land geen toegang meer tot de zee. Vandaar dat nu zulke zware gevechten worden geleverd in Cherson. Maar de strijd zal voortduren zolang Poetin leeft.»

HUMO Dat is heftig.

CRIEKEMANS «Ik zie op dit moment niemand van het Westen aan de lange onderhandelingstafel van Poetin plaatsnemen.»

HUMO Wat u betreurt. U hebt het gehad met wat u ‘de verontwaardigingsdiplomatie’ noemt.

CRIEKEMANS «De term komt van een diplomaat, van wie ik ’m mocht lenen. In het begin snap je de verontwaardiging om de oorlog. Sergej Lavrov geeft een speech voor de VN en alle westerse diplomaten verlaten de zaal. De boodschap is helder: ‘Rusland staat alleen.’ De eerste verklaringen van Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, zijn dat ook. Maar als duidelijk wordt dat de oorlog lang zal duren, moet je uit een ander vaatje tappen. En dat lijkt niet te lukken. Misschien hebben we dertig jaar lang in een droom geleefd en hebben we ons wijsgemaakt dat dit het einde van de geschiedenis was: in de 21ste eeuw losten we conflicten met handel op in plaats van met geweld.»

HUMO U zegt: we hébben in een droom geleefd.

CRIEKEMANS «Je moet de werkelijkheid onder ogen durven te zien: de tectonische platen van de wereldpolitiek schuren al een poosje tegen elkaar aan. Op papier stelt Rusland misschien niet zoveel meer voor: de bevolking krimpt en het heeft een niet-diverse economie, maar het blijft wel een land met elf tijdzones. Wat in Eurazië gebeurt, bepaalt de machtsverhoudingen in de wereld – dat zeggen niet alleen de neo-Euraziatische denkers. Maar wij zijn te veel met onszelf bezig. Wij zien niet meer hoe snel de rest van de wereld verandert. En ons soortelijk gewicht neemt ook af in demografisch, economisch én politiek opzicht.»

HUMO Hebben onze politici het verleerd om strategisch te denken?

CRIEKEMANS «Zeker. Ze gebruiken de taal van de interne markt en de handelsverdragen. Daar is niets mis mee, ik ben ook tegen oorlog – als kind stampvoette ik al dat ik niet naar het leger wilde: ‘Ik wil niet naar de oorlog!’ Maar machtspolitiek is wel de munteenheid van internationale betrekkingen. Niet uitsluitend handel.

»Ik lees al langer het werk van neo-Euraziatische denkers. Een clash met het Westen was voor hen onvermijdelijk. Laatst zei Lavrov: ‘Rusland vecht voor zijn plaats in het wereldsysteem.’ Dat is een letterlijke quote van de neo-Euraziaten. Nu kan Rusland nog een plaats in het wereldsysteem afdwingen, maar dat wordt in de toekomst heel wat moeilijker met een afkalvende bevolking en een slabakkende economie.»

HUMO President Xi Jinping was op de hoogte van de plannen van Poetin: de Russen hadden hem beloofd pas na de Winterspelen hun offensief tegen Oekraïne in te zetten.

CRIEKEMANS «Poetin zal het aan Xi als een kleine interventie hebben voorgesteld, te vergelijken met wat in het begin van het jaar in Kazachstan is gebeurd. Of in Belarus, twee jaar geleden. Dat de oorlog zo lang duurt, stemt de Chinezen niet blij. Dat is niet goed voor hun economische groeimodel. Ze kijken scherp toe op de ontwikkelingen in Oekraïne en nemen ook maatregelen: hogere partijleden krijgen de wenk hun investeringen in het Westen af te bouwen.

»Door de Oekraïnecrisis wordt het proces, dat al tijdens de pandemie op gang was gekomen, versneld: er komt een regionalisering van de handel in plaats van een globalisering. De wereld dreigt in twee blokken uit elkaar te vallen. Wij hebben nood aan een strategie om daarmee om te gaan. Waarom hebben wij het in de Koude Oorlog uiteindelijk gehaald? Omdat ons model performanter was.»

HUMO Dat is het nu niet meer?

CRIEKEMANS «Als je de productiviteitstabellen bestudeert, zie je dat de Europese Unie in de jaren 80 hoog scoorde mede dankzij de IT-revolutie, terwijl de schappen in de Sovjet-winkels leeg waren. Door de stijgende energieprijzen, het gevolg van onze sancties tegen Rusland, verzwakken we onze concurrentiepositie. Als we de sancties blijven handhaven, hebben we een ernstig probleem: het andere blok beschikt over de goedkoopste energie. De vraag is ook of de Europese Unie voldoende heeft nagedacht over haar Green Deal. Driekwart van de Congolese kobaltmijnen is Chinese eigendom (kobalt is een belangrijke grondstof voor de accu’s van laptops, smartphones en elektrische wagens, red.).»

BOOMERANG

HUMO De twee blokken, Oost en West, is dat democratie versus autocratie?

CRIEKEMANS «Dat zijn de woorden van president Joe Biden. Helaas zijn ze maar ten dele waar. Waar trekt de president van de Verenigde Staten naartoe om olie te vragen? Naar erfvijand Venezuela, dat over 9 procent van de conventionele oliereserves beschikt. En naar Saudi-Arabië, het regime dat journalist Jamal Khashoggi uit de weg heeft geruimd. ‘Joe,’ zeiden de Saudi’s, ‘je hebt zelf schaliegas, wat is je probleem? Misschien moet je wat meer vergunningen voor nieuwe boringen uitreiken en Canadese teerzandolie via een XL-pijpleiding importeren.’ Biden is met lege handen naar huis gestuurd. De Saudi’s neigen steeds meer naar China. Ook Frankrijk, dat toegang tot olie en gas uit Iran zocht, is van een koude kermis thuisgekomen. Iran gaat de richting van Rusland uit.»

HUMO Als het er echt toe doet, zijn mensenrechten geen argument?

CRIEKEMANS «Of we het nu leuk vinden of niet, we zullen in de toekomst moeten dealen met landen die geen lichtende voorbeelden zijn inzake democratie: Algerije, Rusland, Iran, Congo... Het gaat om onze harde belangen. Drie weken geleden heeft de Europese Unie een akkoord gesloten met Azerbeidzjan, een land waar in democratisch opzicht ook het één en ander op valt af te dingen. Nood breekt wet.»

HUMO Was de EU naïef in haar opstelling tegenover Oekraïne?

CRIEKEMANS (knikt) «‘Kom bij ons,’ zeiden we. En we hebben het associatieverdrag met Oekraïne getekend, de trigger voor de annexatie van de Krim en het gewapende conflict in de Donbas in 2014. We stonden niet stil bij de geostrategische gevolgen van het verdrag, we hebben geen rekening gehouden met Rusland. Ook vroeger niet, trouwens: we hebben verzuimd om Rusland in de jaren 2000 naar de NAVO te halen. De andere Oost-Europese landen lieten we wel tot de NAVO en de EU toetreden, maar naar Rusland keken we niet om. Dat was volgens de Amerikaanse president Barack Obama ‘hooguit een regionale mogendheid’. Empathie is het begin van diplomatie. Maar die was er niet: we hebben een historische kans op een inclusieve veiligheidsorde tussen Oost en West gemist. Dat falen heeft mee tot deze crisis geleid.

»En nu zijn we, met ons Europese vredesproject, ten oorlog getrokken tegen Rusland. We leveren wapens aan Oekraïne. We hebben ook economische sancties afgekondigd, maar wat is het doel? De agenda uitvoeren van Joe Biden en zijn minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken: ‘We willen Rusland zodanig verzwakken dat het nooit meer elders zal binnenvallen.’ Sorry, maar dan leg je geen sancties op, dan doe je aan economische oorlogvoering.

»Sancties waren onvermijdelijk, maar moesten we zo zwaar uithalen dat ze als een boomerang in ons gezicht terugkeren? We hadden onze afhankelijkheid van Russische energie ook langzaam kunnen afbouwen. Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, verklaarde dat de EU tegen het einde van het jaar al voor twee derde minder Russisch gas zou invoeren. Het gevolg: de prijs voor Russisch gas is verdubbeld. De inflatie blijft stijgen. Ik vraag me af: zal het draagvlak voor de sancties tegen Rusland groot genoeg blijven?»

HUMO Antwoord u zelf eens.

CRIEKEMANS «Ik kom net terug uit Duitsland, waar men erg bezorgd is. Bondskanselier Olaf Scholz is geen crisismanager. Hij zwijgt over wat de Duitsers in de herfst te wachten staat. Duitsland is door zijn kernuitstap, zijn overgang naar hernieuwbare energie en zijn afbouw van steen- en bruinkool enorm afhankelijk van Russisch gas. Maar wie communiceert? Minister van Economie en Klimaat Robert Habeck. Hij roept de noodfase uit, niet Scholz.»

HUMO In België is er ook weinig communicatie.

CRIEKEMANS «Het lijkt alsof we in de zomer van de politieke ontkenning leven, maar er staat ons met die hogere energieprijzen wel iets te wachten. We vatten ook niet helemaal wat voor impact een Duitse afschakeling op onze economie zal hebben, want alles is met elkaar verbonden.»

KGB-MAFFIABAAS

HUMO In een column schreef u dat het Poetinregime door de sancties evolueerde ‘van een autoritaire naar een totalitaire staat’. Sta me toe dat te betwijfelen.

CRIEKEMANS «Dat is een allusie op de sancties tegen Rusland, die na 2014 almaar strenger zijn geworden. In de entourage van Poetin verdwenen de mensen die op het Westen waren gericht één voor één, of ze veranderden zelf hun discours. De voormalige Russische premier en president Dmitri Medvedev, bijvoorbeeld, stond bekend als een hervormer, een man die het Westen de hand reikte. Nu doet hij de ene wilde uitspraak na de andere.

»In 1995 ben ik voor het eerst in Moskou beland, als student internationale politiek. Het was februari, de donkerste tijd van het jaar. Ik herinner me ons verblijf ook als bijzonder donker en grauw. De gebouwen en instellingen die we bezochten, verkeerden in een erbarmelijke staat. Maar we kregen wel de kans een kolonel te ontmoeten, die vertelde over zijn belevenissen tijdens de Koude Oorlog. We konden hem vragen stellen. Er was openheid. Dat is vijfentwintig jaar later niet meer het geval, de hoop van die dagen is volkomen verdwenen.»

HUMO Is dat de schuld van het Westen? Het volstaat door een boek van de vermoorde journaliste Anna Politkovskaja te bladeren om te zien dat Poetin altijd een nietsontziende dictator is geweest.

CRIEKEMANS «Ik wil alleen maar aangeven dat zijn entourage almaar kleiner is geworden: het evenwicht is verdwenen. Poetin zelf is natuurlijk een op de leest van de KGB geschoeide maffiabaas.»

HUMO Moet je toenadering tot zo’n man zoeken?

CRIEKEMANS «Je moet realistisch zijn: Rusland zal niet vanzelf verdwijnen. Ik vind het lovenswaardig dat bondskanselier Olav Scholz en de Franse president Emmanuel Macron blijven praten. Misschien dient zich in de toekomst weer een kans aan om Rusland bij onze veiligheidsorde te betrekken.»

HUMO Kan dat nog in de gegeven omstandigheden?

CRIEKEMANS «Ik denk in termen van decennia, post-Poetin. (Zwijgt) In de Koude Oorlog hebben de Amerikaanse president Richard Nixon en zijn minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger gevoeld dat er spanningen waren tussen China en de Sovjet-Unie. Als we die nu eens uitbuiten, dachten ze. Ze hebben een opening naar China gemaakt en op die manier de Sovjet-Unie hun richting uitgedwongen. Waarom zouden we dat niet opnieuw proberen? Er zijn een paar aanwijzingen dat Biden daarover nadenkt.»

HUMO Is dat geen waanzinnig naïef idee?

CRIEKEMANS «Wellicht wel (lacht). Ik beweer ook niet dat ik de ultieme oplossing heb.»

HUMO Een voorbeeld dat op het tegendeel wijst: de Britse inlichtingendienst MI5 en de Amerikaanse inlichtingendienst FBI hebben voor het eerst samen een persconferentie gegeven waarop ze uitdrukkelijk waarschuwden voor het gele gevaar: ‘China staat op het punt Taiwan in te nemen.’

CRIEKEMANS «Er zijn duidelijke aanwijzingen dat China zijn maritieme landingscapaciteit opvoert. Een inval in Taiwan is over enkele jaren een reële mogelijkheid. Maar goed, daarom hoeft het niet zo te lopen. Er zijn ook mogelijkheden om met China samen te werken, in verband met het klimaat, bijvoorbeeld.»

HUMO Verbinden de klimaatcrisis en de pandemie ons?

CRIEKEMANS «Het zijn opportuniteiten voor diplomatiek overleg. Maar eerlijk is eerlijk: ik ben niet bijster optimistisch gestemd over het Chinese regime, dat via sociale media één grote gevangenis voor zijn bevolking creëert. Ook de ontzagwekkende economische projecten en de militaire opbouw van Xi beklemmen me: het doet me erg aan de jaren 30 denken.»

AZEN OP DE BALKAN

HUMO In 2020 hebt u het einde van het neoliberalisme aangekondigd.

CRIEKEMANS «Dat proces is volop aan de gang: het kapitalisme is zichzelf aan het transformeren. Het tijdperk van de deregulering is voorbij. Dat heeft de pandemie wel duidelijk gemaakt: de markt kon het niet alleen oplossen. Op een bepaald moment moest de staat de productie van medicijnen organiseren.

»Het neoliberalisme bestaat nu al niet meer, en hopelijk groeien we naar een kapitalistisch model met minder kosten voor milieu en arbeid – een duurzaam model. Het is een zoektocht, maar wel de enige realistische optie op termijn.»

HUMO In het Westen.

CRIEKEMANS «In China zie je het tegenovergestelde: een staatsgeleid kapitalisme. Dat dreigt een heel star model te worden. In de coronacrisis kregen de Chinezen aanvankelijk wel applaus voor hun doortastende aanpak met grootschalige lockdowns, maar twee jaar later blijkt dat ze daar nog altijd in vastzitten – ook omdat ze de lockdowns misbruiken om de bevolking te controleren. Het gevolg is dat Chinezen weigerachtig zijn om nog gezondheidsproblemen te signaleren.

»Ik ben ervan overtuigd dat ons model op termijn performanter zal blijken te zijn. Alleen, het is niet eenvoudig zoiets te beweren op een moment dat autoritaire regimes de overhand hebben. (Twijfelt) Mogelijk belanden we in politieke verwarring.»

HUMO Daar stuurt president Poetin ook op aan.

CRIEKEMANS « Daarom hecht ik veel belang aan het draagvlak van de Europese sancties: de bevolking moet zich erachter kunnen scharen. Laten we even het rijtje afgaan. In Italië stapt premier Mario Draghi op. Bij de verkiezingen in september zou het extreemrechtse Fratelli d’Italia weleens de grote winnaar kunnen zijn. In Frankrijk heeft Emmanuel Macron het hele middenveld bezet. Welk alternatief heb je daar nog, behalve aan de uitersten van het politieke spectrum, waar neo-Euraziaten zoals Poetin-fluisteraar Aleksandr Doegin het vuur oppoken met materiële en financiële steun? Groot-Brittannië is door de Brexit een verhaal apart. (Zucht) Nee, het ziet er niet goed uit voor onze democratieën.»

HUMO U vergeet de Balkan.

CRIEKEMANS «De Balkan is een nieuw frontgebied. Iederéén aast erop: de Russen, de Chinezen, de Saudi’s met hun Koranscholen in Bosnië-Herzegovina. Die breuklijn moet worden gemanaged of we krijgen een open wonde. Ik ben er geen voorstander van om de Balkan zo snel mogelijk de EU in te trekken. Laat ze toe tot onze economische ruimte, dompel ze onder in onze invloedssfeer, maar het lidmaatschap van de Europese Unie? Dat vergt tijd.

»Ik zou Oekraïne ook niet meteen de status van kandidaat-lid van de Europese Unie gegeven hebben. Laten we wel wezen: vóór de Russische inval was Zelenski een behoorlijk autoritaire leider. Hij heeft politieke partijen verboden die wellicht door Rusland werden aangestuurd. Corruptie was een plaag in zijn land. Laten we zeggen dat Oekraïne op weg was naar democratie.

»Pas op, Zelenski is een talent. Hij heeft gedaan wat niemand voor mogelijk hield: hij heeft de hele bevolking van zijn land gemobiliseerd en grootschalige steun losgeweekt in het buitenland. Dat is erg knap. Maar dan heb je wel een entourage nodig die haar dossiers kent. Zelenski heeft in de eerste weken van het conflict tegenstrijdige signalen gegeven: ‘De Donbas is verloren.’ En even later: ‘Nee, de Donbas is niet verloren.’ Dat vergemakkelijkt de onderhandelingen niet.»

HUMO U hebt na enkele dagen ook gezegd: ‘De Russen zullen eroverheen walsen.’

CRIEKEMANS «Dat dachten we allemaal, maar dankzij de westerse steun en de onverzettelijkheid van de Oekraïners is dat niet gebeurd. Maar ik had het over zijn entourage: dat zijn voormalige medewerkers van zijn mediabedrijf die hij heeft meegenomen naar zijn presidentiële administratie. Oké, je moet een blind vertrouwen kunnen hebben in je rechtstreekse medewerkers, maar hebben zij de expertise om nu op het juiste moment beslissingen te nemen en een diplomatiek akkoord te sluiten? En: Zelenski moet rekening houden met de Oekraïense publieke opinie.»

STUDIO CRIEKEMANS

HUMO Eind 2016 had u het in een column over de oude wereld die plotsklaps was verdwenen: niets was meer zoals vroeger. Hoe zal dat aan het eind van 2022 zijn?

CRIEKEMANS «2016 was de boomerang die terugkwam na de financieel-economische crisis. De Brexit, de verkiezing van Donald Trump: de kiezer had de kaarten opnieuw geschud. Daar is dit jaar nog een turbo op gezet: er ontstaat een systeemcrisis die tot een systeemoorlog kan leiden. Hopelijk kan de diplomatie nog een zachte landing vinden.»

HUMO De column was opgedragen aan uw overleden moeder. Het was een afscheid aan haar wereld.

CRIEKEMANS «Mijn moeder heeft geen makkelijke jeugd gehad. Laat het me erop houden dat ze op een bepaald moment helemaal opnieuw is begonnen. Ze was geboren in 1942. Ze heeft mijn vader leren kennen in bouwbedrijf De Nieuwe Stad, dat alle appartementsgebouwen op Linkeroever heeft gezet.

»Mijn moeder stond, ondanks alle tegenslagen, open voor de wereld. Ze was communicatief. Ze heeft mij, als enig kind, de interesse bijgebracht voor alles wat nieuw is. Dat is niet vanzelfsprekend voor een vrouw die snit en naad had gestudeerd. Later heeft ze zich opgewerkt tot secretaresse van De Nieuwe Stad, waar mijn vader de planning van de werven opstelde. Maar het bedrijf is geleidelijk in de problemen gekomen, en hij besloot te doen wat hij altijd al had willen doen: vastgoedmakelaar worden.

»Ik zit zelf ook in het vastgoed. Het helpt me met beide voeten op de grond te blijven staan. Als verhuurder krijg je met mensen van alle slag te maken. Tijdens de pandemie is één van mijn huurders aan corona overleden, en er was ook een corona-echtscheiding. Als je verhuurt, neem je de temperatuur van de samenleving. Je krijgt te zien wat zich in sommige wijken voltrekt. Sociale upgrading, sociale downgrading: het gebeurt voor je ogen. Een stad leeft. En op dit moment loopt de spanning op, dat voel ik.

»Ik blijf in het vastgoed werken: het maakt een betere sociale wetenschapper van mij. Ik zit niet in een academische ivoren toren, ik ben onder de mensen. Het is zoals mijn vader altijd zei: ‘Ge moet met iedereen kunnen praten.’»

HUMO De spanning neemt toe, zegt u.

CRIEKEMANS «Mensen zijn ontzettend bezorgd over de energieprijzen en de inflatie. Ze zijn voorzichtig. Ze voelen dat er iets op hen afkomt. Dat stemt ook mij bezorgd. En dat vertaal ik dan in mijn pleidooi voor realistische sancties van de EU: ‘Denk aan het draagvlak bij de bevolking!’»

HUMO U lijkt anders dag en nacht met uw vak bezig te zijn.

CRIEKEMANS «Dat ben ik ook, tussen de mensen. Ik reis ook graag, wat goed te combineren is met het vak internationale politiek – een extra antenne voor een sociale wetenschapper (lacht).»

HUMO U hebt ook een eigen YouTube-kanaal.

CRIEKEMANS «Door de nieuwe technologie kan ik op een andere manier mijn bereik vergroten. Vóór corona had ik al met zelfgemaakte filmpjes geëxperimenteerd. Gelukkig had ik alle technische vaardigheden onder de knie toen de gezondheidscrisis eraan kwam: ik kon thuis mijn lessen opnemen in mijn situation room. De eerste verdieping van mijn huis heb ik helemaal vrijgemaakt om snel op de gebeurtenissen te kunnen inspelen.»

HUMO In Genève, waar u aan de zomeruniversiteit doceert, maakt u ook filmpjes over de toestand in de wereld: netjes gemonteerde werkstukken met lange intro’s en epische muziek.

CRIEKEMANS «Ik experimenteer graag met nieuwe technologie. Ik doe alles zelf, ook het filmen. Nu heb ik een drone gekocht, waarmee ik ga experimenteren. Ik wil mijn boodschap op zoveel mogelijk manieren brengen. Zo geef ik als wetenschapper iets terug aan de samenleving. Niet alleen door te doceren en te publiceren, maar ook door filmpjes te maken met in de aftiteling ‘Studio Criekemans’ (lacht). Ik ben een academicus die reflecteert, maar tegelijk ook een waarnemer die met zijn neus dicht tegen het glas van de werkelijkheid staat. Mijn inspiratie haal ik uit de praktijk. Ik praat met diplomaten en politici, maar ik blijf wel een onderzoeker: ik houd afstand. Ik geef geen lezingen voor politieke partijen.»

HUMO Bent u gelukkig met uw drukke bestaan?

CRIEKEMANS «Je kunt gelukkig zijn als je werk je passie is. Het voordeel is: ik werk aan verscheidene universiteiten, ik ontmoet weer collega’s in binnen- en buitenland. Het klinkt misschien als een platitude, maar mijn arbeidsvreugde haal ik uit de verbinding.»