De 7 Hoofdzonden van Jonathan Safran Foer: 'Ik schrijf veel over masturbatie. Maar dat hoort meer bij de deugden zeker?'

Wie de romans ‘Alles is verlicht’ en ‘Extreem luid & ongelooflijk dichtbij’ van Jonathan Safran Foer kent, wil ook hun opvolger kennen: ‘Hier ben ik’ heet die, een geestige dikkerd.

'Ik ben er voorstander van dat je vermogen aan het eind van je leven voor 100 procent naar de staat gaat. Dat ik mijn twee zonen dan niks nalaat: daar kan ik mee leven'

‘Hier ben ik’ verhaalt een scheiding: Jacob en Julia, een joods stel in Washington met drie kinderen, gaan uit elkaar, met op de achtergrond – toch geen detail – het gerommel van een aardbeving in Israël, die een pan-Arabische invasie uitlokt. Ik ontmoet de ingenieuze bedenker van deze intrige in een Gents hotel. Jonathan Safran Foer (39) is zichtbaar tevreden over de avond voordien: zevenhonderd mensen hingen aan zijn lippen in de Gentse Vooruit. Hij lepelt een yoghurtpotje uit terwijl hij, ter nadere kennismaking, zijn zonden opbiecht.

HUMO Een vraagje vooraf: bent u religieus?

Jonathan Foer «Ik vroeg het eens aan een meisje met wie ik op school zat, één van de briljantste mensen die ik ooit heb ontmoet: ‘Geloof je in God?’ Ze zei: ‘Ik geloof dat die dingen vreselijk ingewikkeld zijn!’ en dat is sindsdien mijn favoriete antwoord. Op die vraag én op veel andere vragen (lacht).

»Ik hou me aan weinig rituelen van de joodse traditie, maar een prachtige traditie vind ik wel de bezinningsperiode tussen het Joodse Nieuwjaar en de dag van de verzoening, Jom Kipoer. In die tien dagen schrijf ik meer brieven dan in alle andere dagen van het jaar samen. Je doet dat omdat je clean aan het jaar wil beginnen. Zoals je ’s morgens een douche neemt, niet omdat je erg vuil bent, maar omdat je een nieuw begin wil, met je beste zelf voor de dag wil komen. Jom Kipoer is net voorbij: ook dit jaar heb ik veel brieven geschreven, aan vrienden, mijn ouders, mijn broers, mijn vriendin – dat was de langste brief.»

HUMO Wat belandt er zoal in zo’n nieuwjaarsbrief?

Foer «Ik bied mijn excuses aan. Dat gebeurt te weinig. Dat je zegt: ‘Weet je nog dat ik zes maanden geleden mijn geduld verloor? Hoe kinderachtig van me. Sorry!’ Als je er geen context voor bedenkt, gebeurt het eigenlijk nooit. En dat doet religie ontzettend goed: een ritueel, een context creëren om zoiets mogelijk te maken.

»Ik vraag me in die brieven af: wat zijn de lelijke dingen in mij? Ook omdat ze minder lelijk worden als je ze deelt. Ze zijn alleen maar lelijk omdat ze geheimen zijn.»

HUMO Wat valt er duidelijk te verbeteren aan de oude versie van Jonathan Safran Foer?

Foer «Ik vind dat ik te berekenend in het leven sta. Ik ben voortdurend aan het beoordelen wat mensen zeggen, hoe ze het zeggen, om dan weer te bedenken hoe ik daarop moet reageren. ‘Ze heeft net koffie gezet voor zichzelf, niet voor mij. Wat zit daarachter? Wat moet ik nu doen?’ Zou het niet heerlijk zijn gewoon te doen wat je wil doen, zonder bezorgd te zijn over de reacties?»

Luiheid

HUMO Laten we de litanie der hoofdzonden maar met luiheid beginnen: het heeft elf jaar geduurd voor uw vorige roman een opvolger kreeg. Had het te maken met een creatieve crisis? U deed wel andere dingen, schreef een opera en het non-fictieboek ‘Dieren eten’, maar dat omschreef u in Time toch eens allemaal als ‘blazen in een ballon die afging’.

Foer «Ik ben heel trots op die andere dingen, maar het is waar dat ik ze niet gedaan zou hebben als ik zoals voordien helemaal opgeslorpt was door een roman.»

HUMO U voelde zich steeds minder een schrijver, zei u ook, omdat u inmiddels ook een vader van twee zonen was.

Foer «Die twee dingen zijn ontzettend moeilijk te combineren. Maar het is ook waar dat de kinderen erbij halen een wat makkelijke manier was om de schuld elders te leggen: de dag dat de nieuwe roman me weer echt naar zich toe zoog, bleek het plots geen probleem meer om een schrijvende vader te zijn… Je hebt wel minder tijd om te schrijven, maar je weet die tijd productiever te benutten.»

HUMO Bent u een perfectionist?

Foer «Ik blijf zo’n roman alleszins eindeloos herschrijven. Ik heb verschillende versies gemaakt voor ik ermee naar mijn redacteur trok, en dan zijn we samen nog door een versie of zes gegaan. Het minste wat ik dus kan zeggen is dat alvast díé man niet lui is. Eric Chinski heet hij, hij is fantastisch.»

HUMO Zegt u nu: ik kan het niet alleen?

Foer «Natuurlijk kan ik het niet alleen! Mijn eigen verbeeldingskracht en observatievermogen zijn oké, maar niet fantastisch. Ze zouden nooit volstaan om een boek te schrijven waar ik echt trots op ben. Ik moet dus manieren vinden om mijn eigen beperkingen te overstijgen. Je zoekt de hulp van vrienden, en vooral doe je moeite om je heel open op te stellen, om allerlei voorvallen je leven binnen te lokken, om veel echo’s op te vangen.»

Hoogmoed

HUMO Ik lees weleens dat mensen u pretentieus vinden. Bijvoorbeeld toen u een tv-serie voor HBO geschreven had en vlak voor de opnames afhaakte. ‘Wie denkt Safran Foer wel dat hij is?’ viel toen op te vangen.

Foer «Echt? Zulke dingen lees ik nooit. Wie kan het wat schelen?»

HUMO HBO misschien?

Foer «Helemaal niet, we zijn in alle vriendschappelijkheid uit elkaar gegaan. Die dingen gebeuren toch voortdurend? Hoe dikwijls haken acteurs op het laatste moment af, of regisseurs? Hoe vaak last HBO zelf te elfder ure dingen af? Ik heb ook niet gezegd: ‘Trek de stekker eruit!’ Ze hadden iemand anders mogen zoeken om ermee door te gaan, alleen: zelf kon ik het niet meer.»

HUMO Met de kwaliteit van de reeks had het allicht niet te maken: stukken van die serie hebt u naar uw roman versleept.

Foer «Het was het beste wat ik ooit geschreven had, dacht ik, dat was helemaal het probleem niet. Ik had gewoon geen idee van wat er allemaal bij kwam kijken, daar liep het fout. Toen ze me vroegen als showrunner, had ik dat woord nog nooit gehoord, ik wist gewoon niet wat het betekende. En het betekende dus dat je elke dag naar een set gaat, twaalf uur lang met allerlei mensen te maken hebt, onder wie ook advocaten en agents, dat je voortdurend conflicten moet oplossen, dat je over geld moet nadenken, enzovoort. Daar had ik gewoon geen zin in, laat mij maar lekker thuis zitten schrijven.»

HUMO En dan was er die regen van verwijten in de sociale media en elders dat u ijdel zou zijn, toen u afgelopen zomer in The New York Times e-mails uitwisselde met de actrice Natalie Portman. Weinig diepgaande mails vond men, en vooral vielen de foto’s op: Portman in ondergoed.

Foer «Ik begrijp al dat gedoe niet om een onnozel artikel. Ik ken Natalie al twintig jaar, ik wou haar uit vriendschap helpen bij de promotie van haar film. Een ontmoeting viel niet te regelen, dus dachten we: vooruit, een e-mailcorrespondentie over onze levens. Al te diepzinnig moest het niet worden: we hebben het tenslotte over de modesectie van The New York Times.»

HUMO Ik heb vooral onthouden dat u daar schreef geen oude mails te kunnen afdrukken omdat u al uw e-mails kwijt bent: een nachtmerrie.

Foer «Dat was voordien gebeurd. Ik kon via Hotmail geen e-mails meer verzenden of ontvangen, ik kreeg een bericht dat mijn opslagruimte overvol zat. In paniek heb ik dan al mijn verstuurde e-mails vernietigd. Heel stom: daarna werkte het weer wel, maar ik was mijn e-mails kwijt…»

undefined

HUMO Waarmee bewezen is dat u niet ijdel bent, want dan had u eerder de ínkomende e-mails verwijderd.

Foer «Prima analyse! Ik ben niet zo ijdel, geloof ik. Een buikje heb ik nog niet, daar hoef ik me geen zorgen over te maken. Net als Jacob in de roman word ik er weleens aan herinnerd dat ik begin te kalen. Het begint almaar steviger te waaien rond mijn hoofd als ik over straat loop: een vreemde ervaring.»

HUMO Jacob is ook wel bezig met zijn gezichtsbeharing.

Foer «Dat heeft hij ook van mij. Vanmorgen nog heb ik voor de spiegel staan twijfelen of er wat moet veranderen. Sommige mensen laten tattoos zetten, dan zijn mijn baard-experimenten nog aan de veilige kant. Ik heb overigens nooit ‘interessante’ baarden: op een geitensik of bakkebaarden zul je me niet betrappen.»

HUMO In ‘Alles is verlicht’ bedacht u het begrip spiegelverdriet: de twijfel oog in oog met jezelf of je lichaam wel normaal is.

Foer «Iemand die dat nooit heeft, zou ik niet vertrouwen, zelfs bloedmooie mensen hebben er weleens last van. Voor een spiegel ga je toch niet staan om te zien hoe mooi je bent, wel om te zien of er inderdaad iets verkeerd is: een dubbele kin, een puist op je rug. Ik ging als jongen bij een kleermaker die wel drie spiegels had. Je kreeg daar allerlei dingen te zien die je normaal niet ziet van jezelf: een martelkamer vond ik dat.»

Gulzigheid

HUMO Van onmatig eten zal ik u niet beschuldigen: met ‘Dieren eten’ schreef u een overtuigend pleidooi om geen of minder vlees te eten. Is het u vooral om het dierenwelzijn of de implicaties voor het milieu te doen?

Foer «Beide. Dat elk jaar in de landbouwfabrieken vijftig miljard dieren worden gedood, is niet niks. Maar te weinig is nog bekend dat dat ook één van de belangrijkste oorzaken is van onze milieuproblemen, de vervuiling van water en lucht, de ontbossing, de uitstoot van broeikasgassen. Als je belang hecht aan het overleven van de planeet, stop je beter met vlees eten.

»Ik geloof trouwens dat er echt iets aan het veranderen is: in de Amerikaanse scholen zijn er nu meer vegetariërs dan katholieken. 18 procent van de studenten beschrijft zichzelf als vegetariër. Ik kan geen lezing meer geven of er komt iemand naar voren om te zeggen: ‘Je boek heeft een vegetariër van me gemaakt.’ Gisteravond kwamen er wel vijftig mensen dat zeggen. En die vijftig mensen hebben geliefden en kinderen. Overhaal je één iemand om zijn gedrag te veranderen, dan volgen er wel vijf of tien anderen.»

HUMO Geeft het succes van ‘Dieren eten’ je dan zin om ook voor andere zaken op de barricade te gaan staan?

Foer «Soms kun je een politieke zaak echt vooruithelpen, maar vaak blijft het bij een narcistische daad. Als ik vandaag een essay over Hillary Clinton zou schrijven, dan zou dat uitdraaien op een preek voor de al bekeerden, ik zou er niks meer mee bereiken. Met ‘Dieren eten’ heb ik wel iets bereikt. Onder andere omdat ik in dat boek geen belerende toon wou, maar mensen een dialoog voorstelde: laten we hier samen over nadenken. En dat combineerde ik met harde feiten.»

HUMO In feite is er maar één zonde, zei Oscar Wilde: domheid. Hebben mensen de verplichting zich goed te informeren?

Foer «Zelf zie ik dat als een ethische verplichting: hoe beter geïnformeerd je bent, des te beter je bent als mens, denk ik. Tegelijk besef ik dat niet iedereen daar de mogelijkheid toe heeft. In Amerika hebben veel mensen geen enkele toegang tot kwaliteitsmedia, openbare bibliotheken zijn er te weinig, het schoolsysteem is kapot. En dan leven ze ook nog vaak in wijken waar je alleen maar McDonald’s of Burger King hebt.»

Woede

HUMO Uw hoofdpersonage Jacob heeft maar twee keer in zijn leven luid geschreeuwd. Mogen we uw score kennen?

Foer «Ik geloof dat ik het zelf maar één keer gedaan heb – plus die paar keer dat ik mijn stem verhief tegen mijn kinderen. In ieder geval is het extreem zeldzaam dat ik woedend ben.»

HUMO Is dat uw natuur of getuigt het van een verbluffende zelfcontrole?

Foer «Allebei. Instinctief neig ik niet naar woedeaanvallen. Ik zie mezelf als een relatief kalme, geduldige mens. En ik vermijd conflicten waarbij je je controle verliest. Een jaar of tien geleden, niet lang nadat ik klaar was met mijn tweede boek, ben ik in therapie gegaan. ‘Wat brengt je hier?’ vroeg die man. ‘Ik merk dat ik de laatste tijd erg boze dingen begin te schrijven,’ zei ik hem. ‘Denk je dat jíj boos bent?’ vroeg hij. ‘Waarschijnlijk wel,’ was mijn antwoord, en vanuit dat startpunt hebben we gesprekken gevoerd.

'Je zult nooit gelukkig worden zolang je het woord unfair zo veel gebruikt'

»Het boek dat hier nu ligt, ‘Hier ben ik’, is géén boos boek, veeleer het tegendeel. De personages liggen met elkaar overhoop, maar de man die ze bedenkt, is niet boos. Ik vind het een liefdevol boek, een boek over pogingen tot verzoening. Ik was er gelukkig mee om die beweging in mezelf tot deze conclusie te zien komen.»

HUMO Dokter Silvers, therapeut van dienst in ‘Hier ben ik’, zegt: ‘Je zult nooit gelukkig worden zolang je het woord unfair zo veel gebruikt.’

Foer «Die raad kreeg ik zelf eens, en het is een heel belangrijke. Ook al is iets wel degelijk onrechtvaardig, het wordt alleen maar erger als je rondom dat onrecht je hele leven gaat organiseren.»

undefined

HUMO Misschien is er ook zoiets als de wijsheid van de woede: politiek onrecht kan iemand woedend maken. Laat ik dus hier maar de kwestie Israël aankaarten, die ook in uw roman speelt. Anders dan zijn Israëlische familielid Tamir twijfelt Jacob of Israël voor hem het Joodse vaderland is. Dat zijn ook uw twijfels?

Foer «Ik heb net als Jacob in het boek geen duidelijke relatie met Israël. Waar ligt mijn primaire identiteit? Het hangt er maar van af waar ik ben. Ik was een keer of zes in Israël, en ik heb er het gevoel dat ik thuiskom. Wat me daar altijd weer verbaast – het mag een banale observatie lijken – is dat iederéén daar Joods is, ook de vuilnisman en de man van de hamburgertent. In Amerika valt een Joodse identiteit toch samen met het gevoel anders te zijn; we worden wel aanvaard, maar het blijft een beetje een geheime club. Maar als ik dan terug in Amerika ben, slijt dat gevoel van een Israëlische thuis snel weg en besef ik hoeveel ik van de Amerikaanse cultuur en waarden hou.»

HUMO Het Palestijnse perspectief ontbreekt in uw roman, las ik in een kritiek in The Atlantic.

Foer «Het is mijn taak niet om een stem aan de Palestijnen te geven. De populaire HBO-reeks ‘Girls’ is bij ons in grote problemen geraakt, omdat er geen zwarte personages in zitten. Dat vind ik een dwaze kritiek: een kunstenaar gaat met zijn eigen ervaringen en bekommernissen aan de slag. Het is ook niet zo dat ik geschreven heb dat Palestijnen idioten zijn die geen enkel recht hebben op het grondgebied van Palestina, hè. Ik steek vaak de draak met Israëliërs, en ik doe dat soms ook met Arabieren. Het is waar dat er geen Palestijnse personages zijn in mijn roman, zoals er ook geen Afro-Amerikaanse personages in zitten, en Belgen al helemaal niet. So what? Het boek is wat het is.»

HUMO Ziet u een uitweg voor het Palestijns-Israëlische conflict?

Foer «De enige uitweg is vanuit het nu te starten, en niet duizend jaar terug te gaan, of tot 1967, of tot de intifada. Er is een nieuw begin nodig. En vergiffenis. Je hebt in het Midden-Oosten twee schuldige partijen, aan beide kanten zijn fouten gemaakt. Elkaar de schuld blijven geven leidt nergens toe. Je moet dat loslaten en je optrekken aan een gemeenschappelijk doel. Of de Iraniërs en de Syriërs dat hebben, weet ik niet, maar Palestijnen en Israëli’s zeker wél.»

HUMO Ik las van een jeugdvriend van u dat het hem verwonderde hoezeer de kwestie van de Joodse identiteit is gaan opspelen in uw boeken – zo kende hij u vroeger niet.

Foer «In mijn boeken is die kwestie almaar belangrijker geworden, niet in mijn leven. In ‘Hier ben ik’ wou ik eens voluit de Joodse ervaring beschrijven, maar mijn intuïtie zegt me dat ik het niet nog een keer ga doen. En ‘Hier ben ik’ mag dan wel het boek zijn waar ik het diepst inga op die specifieke cultuur, uit de reacties van lezers leer ik dat het tegelijk mijn meest universele boek is. Lezers reageren weinig op het politieke element, het gaat altijd weer over de scheiding: ‘Hoe die twee mensen, ooit zo intiem, zo van elkaar vervreemden, dat is zo herkenbaar voor mij,’ komen ze me dan zeggen. ‘Ik vond het moeilijk die passages te lezen.’

»Ik denk dat ‘Hier ben ik’ ook mijn spannendste boek is. Komt het niet het dichtst bij een beach read?»

HUMO Een strandboek, dat ziet u als een compliment?

Foer «Tuurlijk, ik zou niet liever hebben dan dat al mijn boeken op het strand worden gelezen. Is het geen heerlijk idee dat mensen hun kostbare vakantietijd in jouw boek willen investeren?»

HUMO De grote dichter W.H. Auden schreef: woede heeft het voordeel dat ze luiheid voorkomt.

Foer «Dat klopt. Sommige schrijvers gaan daarom ook op zoek naar woede. James Joyce, bijvoorbeeld, wekte bij zichzelf jaloezie op. Hij verbeeldde zich dat zijn vrouw Nora affaires had en dwong haar daarover te spreken, omdat het zijn creativiteit stimuleerde.»

Afgunst

HUMO Bedankt voor het bruggetje op weg naar onze volgende hoofdzonde: bent u een jaloers iemand?

Foer «In sommige situaties.»

HUMO Als Bob Dylan de Nobelprijs voor de Literatuur krijgt?

Foer «Jaloers was ik niet, wel enigszins verbaasd. Bob Dylan is tenslotte geen schrijver. Hij schrijft weliswaar fantastische songteksten, maar Milan Kundera schrijft ook ontzettend muzikale boeken zonder dat hij muziekprijzen wegkaapt. De combinatie van Dylans woorden en zijn muziek is haast nergens mee te vergelijken, maar laat de muziek eens weg: dan houdt hij niet stand tegenover de grootste dichters. Wat stelt zijn verzamelde literaire productie voor? Alles samen anderhalf boek? Philip Roth heeft 25 boeken geschreven en die zijn bijna allemaal goed. De Nobelprijs kan ook wereldwijde aandacht vragen voor een schrijver, en ik kan veel schrijvers bedenken die dat verdienen, maar Bob Dylan heeft die aandacht niet nodig: die speelt al elke avond voor 50.000 mensen.»

undefined

'Er is echt iets aan het veranderen. Op onze scholen zijn er al meer vegetariërs dan katholieken'

HUMO In welke situaties bent u wel jaloers?

Foer «Een echt probleem is het nooit, maar ik kan weleens jaloers zijn op de ex-liefjes van mijn vriendin. Of – soms – op het succes van anderen. Ik zou willen dat het niet zo was. Want afgunst is een vreselijk iets, het is de emotionele houding die het makkelijkst tot een obsessie uitgroeit. Het is al niet fraai dat je niet wilt dat anderen gelukkig zijn, je kunt daarbij ook nog eens jezelf vernietigen.»

HUMO U moet zich wel bewust zijn van de afgunst van anderen, zeker nadat u met schrijfster Nicole Krauss een ‘gouden stel’ ging vormen.

Foer «Ik heb zoiets weleens gevoeld. En vooral: mensen komen je allerlei dingen vertellen. In mijn eigen leven kom ik het niet zoveel tegen, het gaat er toch meer aan toe zoals gisteravond: een warm welkom van zevenhonderd aandachtige mensen. Ik ken, van mijn generatie, geen gelukkiger schrijver dan mezelf. En dat zal dan wel enige afgunst verwekken, maar daarom wil ik nog niet ruilen met een ander.»

HUMO Het gouden stel werd merkwaardig genoeg ook literaire macht toegedicht. Ik zag eens een kop in de krant over Foer & Krauss: ‘The Literary Power Couple’.

Foer «Ach, da’s gewoon misbruik van woorden. Macht wil zeggen dat je ervoor kan zorgen dat dingen gebeuren zoals jij dat wil. Die macht hebben schrijvers niet. Maar mensen laten zich liever clichés aanpraten dan nauwkeurige beschrijvingen van de werkelijkheid. De realiteit is dat schrijvers buiten hun kleine literaire kring niks voorstellen. Salman Rushdie, Toni Morrison, Philip Roth, ze kunnen in Manhattan rustig rondlopen, geen mens zou het wat doen, ze worden niet eens herkend. Zelf heb ik nog nooit ervaren een beroemdheid te zijn. In de metro zie ik al eens iemand een boek van me lezen, verder gaat het niet.»

HUMO Een beetje jaloezie op een ander kan geen kwaad om de lat altijd hoger te willen leggen. Ik las een criticus die in ‘Hier ben ik’ ‘een zelfbewust ambitieus project’ herkende, ‘om een big book te schrijven, Jonathan Franzen achterna’.

Foer «Zelfbewust ambitieus? Ik weet niet eens wat dat wil zeggen. Ik ken mezelf als schrijver altijd precies dezelfde opdracht toe: schrijf een boek waar je zo volledig mogelijk in uitdrukt waar je vandaag voor staat. Ik hoor altijd een stem zeggen: ‘Dit is het laatste boek dat je gaat schrijven.’ En dan bedoel ik niet dat ik binnenkort ga sterven, dat denk ik helemaal niet. Wat ik bedoel is: de man die dit boek aan het schrijven is, krijgt nooit een tweede kans, want mijn volgende boek zal geschreven worden door een andere man. Je verandert voortdurend: je leven verandert, de context verandert, je vorige boek verandert je. Met elk boek sta ik dus voor de opdracht een zo vol en zo rijk mogelijk boek van dat moment te schrijven. En of dat boek dan lijkt op een boek van Franzen of van iemand anders, dat kan me niet schelen, en ik zal het pas weten wanneer het er ligt.»

Hebzucht

HUMO ‘Greed is good,’ zeggen ze in Wall Street, waardoor gemeenlijk aangenomen wordt dat hebzucht altijd slecht is. Klopt dat ook?

Foer «Hangt er maar van af wat je absoluut wil hebben. Het woord impliceert wel dat je meer van iets wil dan je toekomt, je wil iets oppotten. En dan lijkt hebzucht zelfs geen goed idee als we het over liefde hebben. Ik weet niet wie die lijst van hoofdzonden heeft opgesteld, maar is hebzucht niet een beetje dubbelop met gulzigheid? Is hebzucht het verlangen, en gulzigheid het realiseren daarvan? Ik weet het niet.»

HUMO Laten we het simpel houden: heb je al genoeg verdiend om ‘binnen’ te zijn voor de rest van je leven?

Foer «Nee. Ik geef les, en zal dat voor de rest van mijn leven ook blijven doen. Ik doe het heel graag, maar het is ook een baan. In dat opzicht ben ik nogal ouderwets: ik hou van een baan met een loon aan het eind van de maand – ik ben de zoon van immigranten. Ik vind het te riskant alleen op het schrijven te wedden: misschien doe ik vijftien jaar over het volgende boek, en dat betekent dan vijftien jaar niks verdienen.»

HUMO Wat denkt u als uw eigen fortuin weer eens ter sprake komt in de pers? Zo mochten we vernemen dat u in een brownstone woont met een waarde van 5,4 miljoen dollar.

Foer «Eigenlijk denk ik dan niks. Of: dat ik geluk heb, zeker?»

HUMO Het succes van Bernie Sanders herinnert eraan dat steeds meer mensen gekant zijn tegen de obscene weelde van de ‘One Percent’. Wordt de wereld te ongelijk?

Foer «Zeker. Maar de echte obsceniteit vind ik niet dat je een miljard dollar kunt verdienen, wel dat dat miljard dollar dan ook geërfd wordt, waardoor de ongelijkheid een permanent gegeven wordt. Ik ben er voorstander van dat je vermogen aan het eind van je leven voor 100 procent naar de staat gaat. Waar tegenover zou staan dat je tijdens je leven minder belastingen betaalt: vooruit, maak maar zoveel winst als je kunt, geef dat geld uit, dat stimuleert de economie!

»Ik heb twee zonen, ik hou van ze, ik wil dat ze elke kans krijgen om in veiligheid op te groeien, maar ik kan leven met het idee dat ik ze uiteindelijk niets nalaat.»

HUMO U zal een heel sterk boek moeten schrijven wil u daar veel mensen van overtuigen.

Foer «Misschien schrijf ik zo’n boek weleens, die kwestie houdt me al lang bezig. Het perspectief minder belastingen te betalen is aantrekkelijk voor veel mensen. Voor arbeiders, omdat ze nu een leven lang hard werken en aan het eind toch nauwelijks wat over hebben. En ook voor de rijkste mensen: gaan zij echt klagen als ze minder belastingen moeten betalen in ruil voor hun erfenis? Ik ga ervan uit dat ze meer om zichzelf geven dan om de toekomst.»

Onkuisheid

HUMO Onkuisheid tenslotte. Als lust al een zonde is….

Foer «Niet noodzakelijk. Ligt er weer aan hoe je dat verlangen uitdrukt. Als je er zoals Donald Trump ‘grab women by the pussy’ onder verstaat, is dat niet goed.»

HUMO ‘Ik wil het geil uit je reet likken.’ Zo gaat één van de boodschappen van je hoofdpersoon Jacob aan een collega op het werk. Overigens komt het tussen die twee nooit tot de daad, maar het is wel één van de oorzaken van de scheiding. Zou u het zelf, als het bij woorden blijft, overspel noemen?

Foer «Als mijn vriendin zoiets deed, zou ik het zeker als overspel zien, ja. Ik zou behoorlijk van de kaart zijn. Het is niet hetzelfde als fysiek overspel, maar heeft het verschil veel belang? Kunnen woorden ook niet een daad zijn?»

HUMO Trouw in een relatie is belangrijk voor u?

Foer «Van het grootste belang. Ik weet dat andere mensen daar anders over denken, en ik bemoei me niet met hun leven, maar voor mij is trouw de definitie van een relatie. En dan kan het best zijn dat die trouw hard moet worden bevochten, hoor: ik bedoel niet dat je nooit een ander mag bekijken, geen andere verlangens mag hebben. Ik bedoel dat je uiteindelijk altijd weer naar huis komt.»

HUMO Enkele jaren geleden kwam het tot een scheiding tussen u en Nicole Krauss. Zag u dat als een nederlaag?

Foer (beslist) «Ja. Het is zonde. Het is áltijd zonde als mensen scheiden. Niet scheiden is beter, maar soms gebeurt het. En het voelt als een aardbeving, moet ik je zeggen. Zo’n scheiding vreet al je emoties op. Maar goed: een mislukt huwelijk kan je hele leven opvreten. Het is ook zonde om een leven lang door te gaan met iets dat verkeerd is uitgepakt, dan liever één rotjaar om er vijftig te winnen. Voor zover een scheiding fantastisch kan verlopen, hebben wij er zo één gehad, met alle respect voor elkaar, en we brengen nog tijd samen door. De dingen zijn goed gegaan.»

HUMO Ook voor de kinderen, is dan de vraag die er altijd angstig achteraan komt.

Foer «Wat het voor de kinderen betekent, weten we gewoon niet, en ik denk niet dat zij het weten. Zij weten het misschien veel later. Dat is moeilijk te zeggen: ook kinderen die in de beste omstandigheden opgroeien, gaan door vreemde ontwikkelingen, hebben periodes van angst en woede. Veel van wat zich in hun ontwikkelend brein afspeelt, begrijpen we niet goed.

»Wat ik me zeker realiseer is dat het helpt dat we bemiddeld zijn: voor veel dingen vind je dan makkelijker oplossingen.»

HUMO Uw vorige boek was opgedragen aan Nicole Krauss, ‘mijn idee van schoonheid’. Uit de gespecialiseerde pers begrijp ik dat u vandaag een relatie hebt met een andere schoonheid, de actrice Michelle Williams. Krijgt ze spoedig ook haar boek?

Foer «Hopelijk krijgt ze wat goed is voor haar. De uitgever stelde voor de naam Nicole weg te halen uit ‘Alles is verlicht’, ongetwijfeld in een poging begrijpend voor mij te zijn. Maar dat heb ik niet gewild: dat boek blijft verbonden met die tijd.»

HUMO We zijn rond. Of hebt u nog een of andere zonde gemist?

Foer «Masturbatie? Ik schrijf er veel over in ‘Hier ben ik’. Maar dat hoort meer bij de deugden zeker?»

undefined

Jonathan

Safran Foer,

‘Hier ben ik’,

Ambo|Anthos