De 7 hoofdzonden van Zelenski: ‘Zijn jeugd was een maffiafilm. Bendes streden om terrein in de wijken’

In zijn prikkelendste act als komiek liet hij zijn broek zakken en speelde hij piano met zijn jongeheer, vijf volle minuten lang. Hij was de stem van het Beertje Paddington in Oekraïne en won ‘Dancing with the Stars’ in Rusland. Vijf jaar geleden was Volodimir Zelenski (44) de succesvolste tv-komiek in zijn land. Vandaag kent de wereld hem als de oorlogspresident die Europese leiders de les leest en staande ovaties oogst voor zijn moed en onverschrokkenheid. Maar wie ís de man in het olijfgroene shirt? ‘Vladimir Poetin dacht dat hij met een clown te maken had. Hij heeft zich schromelijk vergist.’

Met zijn toespraak voor Belgische parlementsleden, vorige donderdag, was ­Volodimir Zelenski niet aan zijn proefstuk toe. Ongeschoren en in een olijfgroen T-shirt had hij vanuit een onbekende locatie in Kiev al verschillende Europese parlementen toegesproken. Telkens greep hij zijn publiek bij het nekvel. Tegenover ons parlement vergeleek hij het verwoeste Marioepol met Ieper tijdens de Grote Oorlog. In ­Nederland begon hij over het platgebombardeerde ­Rotterdam in 1940. In Frankrijk deed de ravage hem denken aan Verdun in 1916. Zijn emotionele speech voor het Europees Parlement deed de tolken in tranen uitbarsten. Met welgemikte oneliners en dramatische toespraken zoekt de zesde Oekraïense president steun voor zijn belegerde land in Europa en de Verenigde Staten.

En met succes: de wereld leerde Volodimir Zelenski niet alleen kennen als een strijdvaardige leider, hij reef ook miljarden euro’s aan moderne wapens binnen. En dat in zes weken tijd. Maar hoe heeft hij dat gefikst? Wie ís deze man?

Wie op het internet zoekt, krijgt een beeld van een politicus met een bijna vlekkeloos blazoen. Een harde werker en een warme familieman – daarvan moeten kiekjes met zijn vrouw ­Olena Zelenska en hun twee kinderen getuigen. Heeft hij dan echt geen enkele kleine zonde? Geen drugs, geen alcohol, geen seksschandaaltje op zijn kerfstok? We vroegen het aan journalist Steven Derix en de Oekraïense auteur en uitgever Taisiia ­Nakonechna.

Steven Derix (51) was jarenlang correspondent in Moskou voor de Nederlandse krant NRC Handelsblad. Binnenkort publiceert hij samen met Marina Shelkunova een boek over Zelenski.

STEVEN DERIX «Ik heb zijn verkiezingsavond bijgewoond in 2019. Heel on-Russisch, heel informeel. Er lagen overal zitzakken. Medewerkers van Zelenski waren aan het pingpongen met journalisten. Dat was ongezien: bij de vorige president, Petro Porosjenko, ging het altijd stijf en formeel toe. Bij Zelenski was alles relaxed. Ik wilde er bijvoorbeeld graag naartoe, maar stond niet op de lijst. ‘Geen probleem,’ zeiden ze toen ik belde. ‘We maken je wel visitor.’ Niemand wist dat ik journalist was. Aan het begin van de avond, toen alleen de exitpolls bekend waren, kroop Zelenski al op het toneel. ‘Ik heb gewonnen!’ riep hij. Dat was de sfeer die om hem heen hing: hij, de nieuwe kandidaat, die de oude orde opzijschoof.»

Taisiia Nakonechna (37) kwam vijf jaar geleden met haar man naar België en pendelt sindsdien tussen Gent en Kiev, waar ze een kleine uitgeverij runt en eigen werk publiceert. Sinds het begin van de oorlog ontfermt ze zich ook over ­Oekraïense vluchtelingen in Gent. Ze volgt de Oekraïense actualiteit van dichtbij en behoort tot de 30 procent Oekraïners die in 2019 níét voor Zelenski stemden.

TAISIIA NAKONECHNA «Ik geloofde mijn oren niet toen ik hoorde dat Zelenski zich kandidaat had gesteld. Ik kende hem als een populaire komiek. Hij had toen een enorme hit met zijn televisieserie ‘Dienaar van het volk’. Daarin speelde hij een eenvoudige geschiedenisleraar die in de klas plots in een tirade uitbarst tegen de corrupte politici in zijn land. Een leerling filmt het gebeuren en verspreidt de clip via sociale media, waarna de leraar zo populair wordt dat hij – tot zijn eigen verbazing – zélf tot president wordt verkozen.

»De serie liep al drie seizoenen, ik zapte er soms voorbij. En toen, oh my God, wilde Zelenski het ook écht gaan doen. Hij wilde president worden, met een politieke partij die was genoemd naar zijn programma. Ik wist niet wat ik moest denken. Ofwel was een grote grap, ofwel een ongelooflijk staaltje hoogmoed.»

Hoogmoed

In ‘Dienaar van het volk’ doet de nieuwe president bij momenten denken aan Mr. Bean, het typetje van de Britse komiek Rowan Atkinson. De man woont nog bij zijn ouders, propt zijn wangen vol noten om te oefenen voor speeches, en schiet per ongeluk het halve parlement overhoop.

HUMO Helemaal anders dan de echte Zelenski, die als een havik waakt over zijn imago. Is hij een ijdel man?

DERIX «Hij is niet echt bescheiden, nee. En vooral ambitieus. Hij was nog jong toen hij al een ster in het cabaret was. Overal waar hij kwam stonden tienermeisjes te gillen, het waren echte Beatles-taferelen. Als je in Oekraïne rijk, beroemd of machtig bent, cirkelen altijd wel langbenige dames om je heen. Maar ik heb nergens teruggevonden dat hij ooit op de avances van zo’n dame is ingegaan. Hij is keurig getrouwd.»

HUMO Hoe is hij zo snel een succesvolle comedian geworden?

NAKONECHNA «Hij is begonnen in de cabaretwedstrijden die in de jaren 90 populair waren. Met name in ‘KVN’, een programma dat al sinds het Sovjet-­tijdperk op de ­Russsische tv te zien is – de titel is een initiaalwoord voor ‘club van grapjassen en creatievelingen’. Teams van overal in de voormalige Sovjet-Unie nemen het tegen elkaar op in improvisatie en sketches. De voorrondes worden in verschillende steden gespeeld, stad tegen stad, en de finale natuurlijk in Moskou. En daar zat Zelenski toen al bij met zijn team. Hij was de kapitein.»

DERIX «Overal waar hij kwam, nam hij als vanzelfsprekend de leiding. Hij is een natuurlijke leider, doelgericht en met veel charisma, terwijl hij toch een klein mannetje is. Niet groter dan 1 meter 70, net als Vladimir Poetin overigens. Toen ik hem die verkiezingsavond zag, dacht ik: jeetje, hij is toch niet zo lang (lacht).»

NAKONECHNA «Als student richtte hij zijn eigen theatergezelschap op. Hij noemde het naar de wijk waar hij was opgegroeid in zijn geboortestad Kryvy Rih: Kvartal 95 – ‘woonblok 95’. Later richtte hij een productiehuis met dezelfde naam op en begon hij komische tv-shows te maken.»

HUMO Was het goeie humor?

NAKONECHNA (beslist) «Nee. Ik vond het allemaal nogal primitief. Er werd vooral gelachen met politici en vrouwen. Het was macho en puberaal.»

HUMO Zoals piano spelen met je penis?

NAKONECHNA «Dat soort grappen, ja (lacht en rolt met de ogen).»

HUMO In een interview met een Engels blad vertelde Zelenski dat hij fan is van zowel Monty Python als Benny Hill.

NAKONECHNA «Dan toch eerder van Benny Hill. Zulke humor deed het goed in het donkere Oekraïne van de jaren 90. Mensen werden geplaagd door werkloosheid, armoede en criminaliteit. Ze hielden van grappen waar je niet te hard moest over nadenken.

»Sommigen noemen Zelen­ski een clown, en dat was hij ook echt. Hij en zijn gezelschap werden ingehuurd als entertainment op chique bedrijfsfeestjes, een beetje zoals moderne hofnarren.»

DERIX «In het begin was zijn humor nogal plat, maar hij is gegroeid. De grappen werden spitsvondiger en gaandeweg werden vooral politici in hun blootje gezet. Zelenski is ook snel naar Moskou getrokken, het culturele en economische centrum.»

NAKONECHNA «Ik stoorde me aan zijn gegrol op de rug van Oekraïners. Eén grap zal ik hem nooit vergeven: hij vergeleek Oekraïne met een Duitse pornoster die klaar is om elk nummer van welke kant dan ook te accepteren – waarmee hij Europa, de VS én Rusland bedoelde. Je land met een hoer vergelijken, uitgerekend tijdens een optreden in Rusland, vind ik bijzonder pijnlijk.»

HUMO In 2015 lanceerde hij ‘Dienaar van het volk’.

NAKONECHNA «In de eerste aflevering foeterde de geschiedenisleraar al: ‘Ik heb zin om die hele bende corrupte politici neer te schieten!’ Het was duidelijk dat hij daarmee een gevoelige snaar raakte bij de mensen. Die speech ging viraal in de serie én in het echt. De Oekraïners droegen Zelenski op handen: ‘Eindelijk iemand die zegt waar het op staat!’ Het was heel emotioneel.

»Dat hij zelf president wilde worden, was toch een verrassing. Ik dacht dat ze één of andere politicus naar voren zouden schuiven die voor verandering moest zorgen, maar niet Zelenski zelf.»

HUMO Steven, jij volgde zijn campagne vanuit Moskou. Werd er meewarig gekeken naar die komiek die president wilde worden?

DERIX «Iedereen dacht: hé, wat is dit?! Die campagne was heel gelikt, met blitse filmpjes op TikTok en andere sociale media. Dat was ongezien. En intussen liep ‘Dienaar van het volk’ gewoon door. Heel bizar, maar slim bekeken.»

NAKONECHNA «In het begin maakten we er nog grappen over: ‘Zelenski wordt onze president, hahaha!’ Maar algauw merkte ik dat de bevolking echt verslaafd was aan die tv-serie. Dat ze helemaal gebrainwasht was. En toen begon het me te dagen: hij gaat winnen. En hij wón, met meer dan 70 procent van de stemmen.

»De consternatie was net zo groot als in 2015 in de VS, toen Donald Trump tot president werd verkozen. Het was alsof ik droomde. Ik vroeg me af: is de wereld gek geworden? De combinatie van de woorden ‘president’ en ‘Zelenski’ deed me een beetje pijn aan de oren.»

HUMO Begrijp je die onthutsing bij de Oekraïnse intelligentsia, Steven?

DERIX «Toch wel. Zeker als je ziet dat hij de posten in zijn regering begon te verdelen onder de mensen uit zijn productiemaatschappij.»

HUMO Dat is een beetje alsof Studio 100 Gert Verhulst als Belgisch premier naar voren zou schuiven.

DERIX (lacht) «Zoiets! Maar Zelenski is nieuw in de politiek, en hij werkt graag met mensen die hij kan vertrouwen. Loyaliteit vindt hij erg belangrijk. De mensen van Kvartal 95 kent hij al van jongs af. Ze zijn door dik en dun gegaan, hun onderlinge solidariteit is groot.

»Zelenski zorgt ook echt voor de mensen uit zijn omgeving, als een kleine patriarch. Hij helpt ze bijvoorbeeld aan een goed appartement, en hij maakt dat ze geen geldzorgen hebben.»

HUMO Na zijn aantreden in 2019 werd snel duidelijk dat hij zijn verkiezingsbeloften niet waar kon maken.

NAKONECHNA «In zijn campagne had hij de indruk gewekt dat hij een paar keer met een toverstaf zou zwaaien en ­Oekraïne in een paradijs zou veranderen. Het was nogal wat, hoor: hij zou het land verlossen van corruptie, hij zou de banden met de Europese Unie aanhalen én de problemen in Rusland oplossen. Dat klonk de mensen als muziek in de oren. In de Donbas-regio in Oost-Oekraïne werd al langer op kleine schaal een oorlog uitgevochten met Rusland, en de bevolking was dat grondig beu. Maar die belofte was niet realistisch – en daarom hoogmoedig. Poetin was die oorlog begonnen en alleen Poetin kon ermee kon stoppen. Stilaan daagde het de mensen dat Zelenski hun een sprookje had verteld.»

DERIX «Vlak voor de Russische invasie ging het slecht met Zelenski. Hij probeerde hervormingen door te voeren maar kreeg een pak tegenstand. De oligarchen hebben niet alleen in Rusland maar ook in Oekraïne werkelijk veel macht. Rechters en politici zitten in hun achterzak. Als je dat wilt aanpakken, krijg je een oorlog in de instellingen. De corruptie was onder Zelenski zelfs weer even gestegen.»

HUMO En zijn populariteit was gezakt naar 30 procent.

DERIX (knikt) «Dat is allemaal alweer vergeten, natuurlijk.

»Wat hij nu laat zien, is best indrukwekkend. Hij is niet bang op de vlucht geslagen, zoals Viktor Janoekovitsj, die hem bijna onmiddellijk smeerde na Euromaidan, de opstand in Oekraïne tussen november 2013 en februari 2014. ­Zelenski is gebleven, terwijl het echt gevaarlijk is. Er worden nu al T-shirts gedrukt met zijn antwoord aan de Amerikanen, toen die hem wilden helpen vluchten: ‘I don’t need a ride, I need ammunition.’ Zelfs in Rusland vinden ze hem stoer.»

HUMO Wat denk jij vandaag over Zelenski, Taisiia?

NAKONECHNA «Intussen heeft hij mijn respect verdiend. Sinds de invasie is hij gegroeid in zijn rol. Van een teenage president naar een volwassen leider.

»Zijn team heeft veel fouten gemaakt vóór de oorlog, maar ook zij zijn gegroeid. Ze zeggen de juiste dingen, sturen de juiste boodschappen naar de juiste mensen. Heel professioneel, allemaal.

»Minder goed vind ik dat de president zichzelf zo gewiekst verkoopt. Het draait te veel om hem en te weinig om Oekraïne. Tenslotte biedt het hele Oekraïense volk weerstand aan de Russen.»

DERIX «Hij heeft de juiste uitstraling, waardig maar strijdbaar, en niet bang: ‘Wij gaan dit winnen.’ Ik denk dat dat de mensen veel moed geeft. En in zijn kielzog is een pak leiders dezelfde boodschap beginnen te verspreiden, met dezelfde nonchalance. Oekraïense politici laten zich filmen met de voeten op hun bureau, om te laten zien dat ze niet onder de indruk zijn van het oprukkende Russische leger.»

HUMO Die brandende ambitie om iets groots met zijn leven te doen had Zelenski al in zijn jeugd.

DERIX «Volodimir komt uit een gezin van typische Sovjet-intelligentsia. Niet-praktiserend joods, Sovjet-gezind. Zijn vader Oleksandr was computerprogrammeur, zijn moeder Rimma was ook ingenieur. Toen hij klein was, verhuisden ze naar Mongolië, waar Oleksandr een baan kreeg. Rimma is teruggekeerd met de kleine Volodimir omdat ze het niet uithield in het ­Mongoolse klimaat – bloedheet in de zomer, steenkoud in de ­winter. Oleksandr bleef achter en heeft uiteindelijk twintig jaar in Mongolië gewerkt.

»Dat hij zonder vaderfiguur is opgegroeid, vindt ­Zelenski erg. In interviews heeft hij het weleens laten doorschemeren, heel diplomatisch wel: ‘Mijn vader heeft Mongolië alles gegeven: zijn intellect, zijn gezondheid, zijn tijd. En ook mijn tijd.’

»Zijn moeder belt hem nog iedere dag. Dan moet hij opnemen, anders belt ze tien keer terug (lacht). Rimma is zo’n typische zorgzame ­Jiddische mama. Daar grapt hij ook wel over.»

HUMO Kryvy Rih, het industriestadje waar hij opgroeide, stond niet alleen bekend om zijn mijnbouw. Er heerste ook geweld en de straatcriminaliteit.

DERIX «O, het is een vreselijke plek. ‘Kryvy Rih’ betekent ‘kromme boog’: de vorm van de stad is bepaald door de Inhoelets en de Saksahan, twee rivieren die er samenvloeien. Het is een smalle stad van wel 50 kilometer lang, met een eindeloze opeenvolging van Sovjet-wijken, dampende mijnschachten en smelterijen.»

NAKONECHNA «Volodimir was 13 in 1991, toen de Sovjet-Unie in elkaar klapte. In heel Oekraïne, en zeker in het oosten, laaide het geweld op. Straatbendes vochten om terrein in de wijken. Mijn eigen ouders, die hout verkochten op de markt, moesten afpersers betalen voor bescherming – net zoals in gangsterfilms.»

DERIX «Zelenski groeide wel op in één van de betere wijken. Hij en zijn vrienden probeerden zich van het straatgeweld te distantiëren met hun interesses en hun stijl. Ze luisterden naar Engelse rock en speelden gitaar. Terwijl leeftijdgenoten in trainingspakken rondliepen, droegen zij kostuums. Ze waren de dandy’s van de stad. ­Volodimir droeg ook een oorringetje, eentje. Eigenlijk was dat not done: dan dachten ze dat je homo was en kon je klappen krijgen op straat.

»Hij was een gevoelige jongen. Hij speelde vaak Vladimir Visotski, een oude Sovjet-bard. Hij wilde ook graag zingen, maar dat kon hij niet: die zware, raspende stem had hij al als kind. Zodra hij zijn mond opendeed in het schoolkoor, lagen alle andere kinderen plat van het lachen.»

HUMO Op zijn 18de ging hij rechten studeren.

DERIX «Eigenlijk wilde hij internationale betrekkingen studeren aan MGIMO, de belangrijkste school voor diplomaten in Moskou. Maar om daar een plek te krijgen, moest je een pak steekpenningen betalen en dat geld had-ie niet. Hij moest genoegen nemen met een rechtenstudie in zijn geboortestad. Daar is hij wel snel opgepikt als comedian. De ‘KVN’-wedstrijden waren zijn ticket naar succes.»

HEBZUCHT

HUMO Zijn tv-carrière heeft Zelenski geen windeieren gelegd. Hij verdiende miljoenen en heeft vandaag, buiten zijn huizen in Oekraïne, een enorme villa in Toscane.

DERIX «Ja, hij en zijn vrienden van Kvartal 95 zijn erg rijk geworden. Naar Oekraïense begrippen, toch – het zijn niet de miljarden van de oligarchen.»

HUMO Nadat de Pandora Papers waren gelekt, in 2021, bleek dat Zelenski offshoretegoeden had op de Maagdeneilanden en dat hij tientallen miljoenen had witgewassen via de PrivatBank van de Oekraïense oligarch Ihor Kolomoiski.

NAKONECHNA «­Kolomoiski was de eigenaar van het tv-station dat de shows van Kvartal 95 uitzond. Hij heeft Zelenski’s presidentscampagne van enorm veel media-aandacht verzekerd. Op nieuwjaarsdag in 2019 zond Kolomoiski’s zender bijvoorbeeld niet de nieuwsjaarsspeech van president Porosjenko uit maar die van Zelenski, die toen nog niet eens presidentskandidaat was! Dat was naar Oekraïense normen erg ongewoon.»

HUMO Achteraf zou je kunnen zeggen dat ‘Dienaar van het volk’ een perfecte verkiezingscampagne was, verspreid over drie seizoenen.

NAKONECHNA «Ja. Volgens mij heeft Kolomoiski Zelenski ook overtuigd om aan de presidentsverkiezingen deel te nemen. Zo kon hij hem daarna gebruiken als marionet. Hij speelde in op zijn ijdelheid en zijn verlangen om in de schijnwerpers te staan. Maar ik denk wel dat Zelenski oprecht dingen wilde veranderen in Oekraïne.»

DERIX «Er wordt beweerd dat Zelenski een stroman is van Kolomoiski, maar Zelenski zelf heeft altijd gezegd dat zijn campagne gefinancieerd is via crowdfunding. Voor ons boek onderzoeken Marina ­Shelkunova en ik hoe het precies zit tussen die twee.»

HUMO Toen hij eenmaal president was, heeft Zelenski zich in ieder geval van de oligarch gedistantieerd.

NAKONECHNA «Hij stond onder druk om dat te doen, binnen Oekraïne maar ook internationaal – de EU en de VS drongen erop aan. Kolomoiski was daar boos over, maar hij is nooit echt aangepakt door justitie, ondanks Zelenski’s belofte dat hij komaf zou maken met de oude politieke cultuur en de corruptie.»

HUMO Zelenski profileert zich als de president van het volk, maar heeft volgens critici almaar meer macht naar zich toe getrokken.

DERIX «Hij heeft autocratische trekjes gekregen, ja. Tijdens zijn campagne zei hij tegen de bevolking: ‘Jullie allemaal zullen de president zijn.’ Hij wilde ook niet dat zijn staatsieportret in overheidsgebouwen zou hangen. Maar een jaar na zijn verkiezing sloeg hij tijdens een persconferentie met de vuist op tafel: ‘Wacht eens even, ík ben hier de president!’

»Sinds hij president is, hebben verschillende kleine en grote schandalen duidelijk gemaakt dat hij altijd alleen beslist. Hij heeft bijvoorbeeld leden van de ­Berkoet – de inmiddels opgedoekte Russisch gezinde oproerpolitie, die met scherp schoot op demonstranten van ­Euromaidan – laten overdragen aan Rusland. In ruil konden ­Oekraïense gevangenen terugkeren. Daardoor kregen niet alleen de slachtoffers geen gerechtigheid, maar bemoeide hij zich ook rechtstreeks met de rechtsgang.

»Hetzelfde zagen we bij het onderzoek naar vlucht MH17, die in juli 2014 boven Oost-Oekraïne door een Russische raket uit de lucht werd geschoten. Onder de noemer van een anticorruptieprogramma voerde Zelenski zuiveringen door in het ­Openbaar Ministerie, waardoor honderden officieren van justitie werden ontslagen of op een zijspoor werden gezet. Dat bracht het onderzoek in het gedrang. Nederland moest bijna sméken om de belangrijkste officier in functie te laten, zodat niet alle expertise verloren ging. Die man kon blijven, maar alleen als adviseur.»

HUMO Dat Zelenski ver kan gaan om zijn macht te verstevigen, bleek ook toen Donald Trump hem in juli 2019 vroeg om een onderzoek te doen naar Hunter Biden, de zoon van Joe Biden, zijn tegenstander in de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

DERIX «Hunter Biden werkte voor een energiebedrijf in Oekraïne. Zijn vader zou hem geholpen hebben om aan een corruptieklacht te ontkomen. Midden in de Amerikaanse verkiezingscampagne belde Trump met Zelenski om hem te vragen of hij ervoor kon zorgen dat er zeker een onderzoek kwam naar de Bidens. Zelenski, die militaire steun hoopte te krijgen van Trump, beloofde dat ook.»

HUMO In dat telefoongesprek maakte hij Trump op een kruiperige manier het hof.

DERIX «Het transcript van dat gesprek is vrijgegeven nadat in de VS een afzettingsprocedure tegen Trump begonnen was. Toen ik het las, dacht ik: o jee. Zelenski komt slijmerig over, niet bepaald ­presidentieel. Hij had moeten zeggen: ‘Luister eens, meneer Trump, het Openbaar ­Ministerie is onafhankelijk. Ik kán niet tussenbeide komen.’ In plaats daarvan zei hij: ‘De nieuwe procureur-generaal is mijn mannetje. Hij zal wel doen wat ik hem opdraag.’»

HUMO Hij wilde zelfs op CNN aankondigen dat hij een onderzoek zou beginnen tegen Hunter Biden.

NAKONECHNA «Ofwel was dat opportunisch, ofwel speelde gewoonweg het gebrek aan ervaring bij hem en zijn team. Hij was tenslotte nog maar een maand president.»

HUMO Vanwege zijn rol in de afzettingsprocedure van een Amerikaanse president werd hij ‘Monica Zelenski’ genoemd – naar Monica Lewinsky, de vrouw met wie Bill Clinton in de jaren 90 een relatie had, wat hem bijna zijn presidentschap kostte.

NAKONECHNA (lacht) «Ik schaamde me écht voor ons land. Niet alleen hadden we Zelenski als president gekregen, hij wilde ook nog eens vriendjes zijn met Trump.»

Traagheid

HUMO Kunnen we de president van Oekraïne van gemakzucht verdenken?

DERIX «Nee. Hij is een gedisciplineerd man. Zelfs zijn huwelijk was geen reden om vakantie te nemen. De dag nadien ging-ie al terug op tournee. Zo is hij, voortdurend aan het werk.»

NAKONECHNA «In zijn eerste presidentsjaren viel dat wel mee hoor. Porosjenko nam als president maar één keer per jaar vrij: met Kerstmis vertrok hij vijf dagen naar ­Spanje. Daar had Zelenski veel kritiek op, maar zelf is hij de voorbije jaren vaak op vakantie gegaan, meestal als er weer eens eens schandaaltje was. Dan zette hij vrolijk selfies met anderen op Instagram.»

GULZIGHEID

HUMO Hij ziet er altijd erg fit uit op die foto’s op sociale media. Zelfs nu. Bezondigt hij zich weleens aan een hamburger of een wodkabacchanaal?

DERIX «Nee, hij drinkt ­amper en eet gezond. Als acteur moest hij wel op zijn eetgewoonten letten: hij deed mee aan danswedstrijden en zijn acts op het toneel waren ook erg fysiek. Sport is belangrijk voor hem. Tijdens zijn overwinningsspeech bedankte hij zelfs zijn fitnesstrainer. Een primeur voor een president! (lacht)»

HUMO Het klassieke pak is intussen ingeruild voor een groen T-shirt waarin hij erg strijdvaardig oogt.

DERIX «Ja, en heb je die armen gezien? Dat zijn enorme spierbundels geworden! Hij is nu echt de oorlogspresident. Ook daar heeft hij de juiste balans gevonden. Hij kan moeilijk in een pak rondlopen, maar een Oekraïens militair uniform ligt ook delicaat: dat zou doen denken aan mannen als ­Saddam Hoessein. Vandaar dat olijfgroene shirt, soms met een fleece jas. Dat ziet er militair uit zonder het te zijn.

»Hij laat nu zijn baard staan. En ook die look hebben al zijn ministers zich al aangemeten.»

HUMO Zelenski als trendsetter?

DERIX «Je zag het zelfs in Frankrijk. President ­Emmanuel Macron, die doorgaans in een scherp pak zit, liep in het Elysée plots ongeschoren rond in sweatshirt en in jeans. ‘Hij doet een ­Zelenski!’ riep iedereen.»

HUMO Heeft Zelenski een imagocoach?

DERIX «Er wordt in zijn entourage in ieder geval goed nagedacht over imago. Dat verwondert me ook niet. Zelenski heeft gewerkt voor de grootste productiemaatschappij in Oekraïne, met briljante tekstschrijvers die succesvolle tv-series maakten. Die hoor je nu allemaal terug in zijn speeches, die goed uitgedacht en precies gescript klinken.»

ONKUISHEID

HUMO Volodimir Zelenski is intussen uitgegroeid tot een sekssymbool: op sociale media wordt wereldwijd naar hem gesmacht.

NAKONECHNA «In Oekraïne vielen vooral vrouwen voor hem die waren opgegroeid met het post-Sovjet-ideaal van de eeuwige, romantische liefde. Daarin is de man sterk en beschermend, zoals Zelenski zich nu toont.»

HUMO Hij presenteert zichzelf ook uitdrukkelijk als een familieman. Hij is al bijna twintig jaar getrouwd met Olena Zelenska en vader van twee kinderen.

NAKONECHNA «Als journalisten hem ’s avonds probeerden te bereiken, zei hij vaak dat hij geen tijd had, moe was en naar zijn kinderen moest. Dat wrong, vond ik. Als je president van een land als Oekraïne wilt zijn, wéét je dat je gezinstijd moet inleveren.»

HUMO Olena vertelde in een interview met Vogue dat ze via sociale media had vernomen dat hij zich kandidaat voor het presidentschap zou stellen. ‘Waarom heb je mij niks verteld?’ vroeg ze hem. ‘Vergeten,’ antwoordde hij.

NAKONECHNA «Ik weet niet of ik dat moet geloven. Het gaat tenslotte om een levensveranderende beslissing, ook voor je familie.»

DERIX «Mij zou het niet verbazen. Zijn trouwfeest was ook in zeven haasten georganiseerd: Olena in een mooie jurk, hij in een veel te groot gehuurd pak.»

Afgunst

Af en toe sijpelt iets naar buiten over het privéleven van de Zelenski’s. Tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen vertelde Olena Zelenski opvallend openhartig aan Oekraïense media dat ze weleens jaloers was: ‘Mijn man heeft dezer dagen veel meer aandacht voor de kiezer dan voor mij.’ Toen hij nog acteur was, had ze wat moeite met de liefdesscènes: ‘De eerste keer dat ik hem op de set zag zoenen met een andere vrouw, voelde ik me ongemakkelijk.’

Op de vraag of ook haar man weleens last had van jaloezie bleef Olena vaag. ‘Eén keer heeft hij laten vallen dat hij jaloers was geweest op de aandacht die ik van iemand anders had gekregen. Maar dat deed hij pas vijf jaar na de feiten. Laten zien dat je jaloers kunt zijn: hij vindt het beneden zijn waardigheid.’

HUMO Taisiia, heb jij bij Zelenski ooit enige jaloezie bespeurd?

NAKONECHNA «Hm, misschien wel tegenover Petro Porosjenko. Hij haalt nog altijd bijzonder giftig uit naar zijn voorganger. Tijdens campagnes doen politici dat nu eenmaal, maar daarna moet je dat achter je laten. Zelenski is zo geobesedeerd door Porosjenko dat het wel na-ijver lijkt.

»Hoe ik dat verklaar? De mensen die voor Porosjenko hebben gekozen, deden dat weloverwogen, terwijl Zelenski surfte op het succes van zijn tv-serie. Ik heb voor Porosjenko gestemd omdat hij me de meest geschikte kandidaat leek, niet omdat hij zo goed was. Hij is overigens niet met pek en veren buitengedragen: toen hij aftrad, stond aan zijn huis een menigte klaar om hem te bedanken.»

GRAMSCHAP

HUMO Is Zelenski wraakzuchtig tegenover tegenstanders?

DERIX «Hij is verschillende rechtszaken gestart tegen Porosjenko. Eén zaak draait rond landsverraad omdat Porosjenko als president met de Russsiche oligarch Viktor Medvedchuk had onderhandeld over de aankoop van steenkool uit de door Russen bezette gebieden. Volgens critici van Zelenski wees dat onderzoek op een vorm van wraakjustitie.»

HUMO Als komiek haalde Zelenski voortdurend politici over de hekel. Kan hij vandaag lachen met grappen die over hém worden gemaakt?

NAKONECHNA «Veel minder. Kvartal 95, waaruit hij zich terugtrok toen hij president werd, maakt nog altijd komische tv-shows. De hele Oe­kraïense politiek passeert de revue, en de humor is soms echt venijnig, maar over hem geen onvertogen woord.»

HUMO Het klinkt cynisch, maar het lijkt alsof de oorlog voor Zelenski op geen beter moment had kunnen komen.

NAKONECHNA «Nú nog wel misschien. Zijn gedrag dwingt bewondering af en maakt hem immens populair. Maar als het nog lang duurt, zal bij de Oekraïense bevolking oorlogsmoeheid optreden. Hoe meer armoede en ellende, hoe meer de mensen zullen vragen: ‘Had Zelenski niet beloofd dat hij vrede zou brengen?’»

HUMO Heeft Vladimir Poetin zich schromelijk vergist in zijn Oekraïense ambtgenoot?

DERIX «Totaal. Ik denk dat Poetin hem nooit echt serieus heeft genomen. ‘Hij is goed in zijn vak,’ zei hij vaak over Zelenski. ‘Als komiek.’»

NAKONECHNA «In die zin is Zelenski wel een goeie zaak voor Oekraïne. Poetin dacht dat hij met een clown te maken had en het land in een paar uur zou innemen. Maar de acteur Zelenski is natuurlijk een meester in misleiding. Als iemand anders op zijn stoel had gezeten, had Poetin zich misschien beter voorbereid.»

‘Zelensky: de president en zijn land’ van Steven Derix en Marina Shelkunova verschijnt op 10 juni bij Alfabet Uitgevers.