De advocaten van Salah Abdeslam: ‘Abdeslam is niet schuldig aan moord en moordpogingen. Niet meer, niet minder’

‘De media hebben van hem volksvijand nummer één gemaakt, maar u zult zien: hij is allesbehalve een monster.’ Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 wordt Salah Abdeslam verdedigd door alweer een nieuw advocatenduo: de Brusselse advocate Delphine Paci en haar confrater Michel Bouchat uit Charleroi. Nadat hun cliënt in Parijs de allerzwaarste straf heeft gekregen voor zijn deelname aan de aanslagen van 13 november 2015, lijken ze in Brussel voor de vrijspraak te gaan.

Hun stijl is voorzichtiger en minder open dan die van Sven Mary, de eerste advocaat van Salah Abdeslam. Maar in dit interview, hun eerste in de Nederlandstalige pers, gunt het advocatenduo ons toch een blik op wat we van hen en van hun cliënt kunnen verwachten in de komende procesmaanden. Delphine Paci was er ook al bij op het terreurproces in Parijs, waar ze Hamza Attou verdedigde, de vriend van Abdeslam die hem in de nacht van 13 november 2015 hielp naar Brussel terug te keren. Michel Bouchat, zwaargewicht aan de balie van Charleroi, wordt de Waalse Jef Vermassen genoemd wegens het recordaantal van 120 assisenprocessen op zijn teller.

‘Let wel, over het persoonlijke leven van Abdeslam willen we niks kwijt,’ zegt hij. ‘Of hij bezoek ontvangt, of hij getrouwd is… Daar antwoorden we niet op.’

HUMO Nochtans leek de Franse radiozender RTL zeker van zijn stuk, toen die berichtte dat Salah Abdeslam afgelopen zomer via de telefoon voor de islam is getrouwd. Met een vrouw die hij pas na de aanslagen heeft leren kennen.

Michel Bouchat «Ik weet niet wie dat gelekt heeft.»

Delphine Paci «Dat nieuws hebben we ook ontkend.»

HUMO Het is dus niet waar?

Bouchat «Dat heb ik niet gezegd. Ik zeg dat we daar niet op antwoorden. Dat we van niks weten.»

Paci «Ik heb het ontkend.»

HUMO Dus u weet het wel, en het is niet waar?

Paci (haalt de schouders op en kijkt naar Bouchat)

Bouchat «Eh bien, voilà, het is niet waar.»

HUMO Meester Paci, u was ook advocaat op het terreurproces in Parijs, waar vijf van de beklaagden dezelfden zijn als in Brussel. Verliep het proces daar ook zo incidentrijk?

Paci «Het is nog vroeg om te kunnen vergelijken, maar in Parijs hebben we niet die valse start met de saga over de beklaagdenboxen gehad. Daardoor hebben we hier twee maanden tijd verloren, terwijl men het perfect had kunnen vermijden. Op het kabinet van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wist men dat de verdediging zich zou verzetten, omdat die boxen een eerlijk proces in de weg stonden.»

Bouchat «En nu zijn er problemen met de overbrengingen van de beklaagden naar de rechtszaal. Dat gebeurt in onaanvaardbare omstandigheden.»

HUMO Wat moeten we ons daar concreet bij voorstellen?

Paci «Er speelde oorverdovende muziek in de voertuigen, maar dat hebben ze nu, na protest van Mohamed Abrini (de man met het hoedje, red.) achterwege gelaten. Maar ze worden nog altijd geblinddoekt, zodat ze niet eens kunnen zien waar ze hun voeten zetten en compleet gedesoriënteerd zijn. En vooral: ze moeten elke dag een naaktfouillering ondergaan. Ze moeten zich naakt vooroverbuigen en hun anus laten inspecteren door de veiligheidsagenten, wat heel vernederend is.

»Abdeslam vindt dat verschrikkelijk, maar hij was té verbitterd en ontgoocheld om te protesteren.»

Bouchat «Die naaktfouilleringen zijn zo erg omdat het elke dag gebeurt. Elke dag! En dat met nog minstens zes maanden proces voor de boeg. Oké, het zijn standaardprocedures voor mensen die van terrorisme worden verdacht. Je kunt dat één of twee keer doen, maar maanden aan een stuk? Experts zeggen dat de psychologische impact op lange termijn enorm is. Je voelt je geen mens meer. Bovendien hebben die fouilleringen geen nut: de beklaagden zitten in een hyperbeveiligd regime in de gevangenis van Haren, en ze worden overgebracht naar de ultrabeveiligde site van de NAVO.»

Paci «Ik kan u trouwens zeggen dat de verwarming in de nieuwe gevangenis van Haren al dagen stuk is. De gedetineerden krijgen geen kachels om zich te verwarmen. Het personeel is er in staking, trek zelf uw conclusies maar.

»Natuurlijk beseffen we dat de slachtoffers dingen hebben meegemaakt die veel erger zijn. We zijn daar niet ongevoelig voor, verre van. Maar voor de slachtoffers is het belangrijk dat ze kunnen horen wat de beklaagden willen vertellen. En dat kan alleen als die op een waardige manier behandeld worden, dus niet zoals het vandaag gebeurt. Er zijn trouwens ook slachtoffers die laten weten dat ze het een mensonwaardige behandeling vinden, waarvan zij uiteindelijk de dupe zullen worden, omdat het een sereen proces onmogelijk maakt. Op deze manier zal justitie maar één resultaat bereiken: dat de beklaagden niet deelnemen aan het proces. Dan wordt het een grote, nutteloze maskerade.»

HUMO Sommige slachtoffers zien er een strategie van de verdediging in om de jury te beïnvloeden en de beklaagden als slachtoffers voor te stellen.

Bouchat «Men moet ophouden met advocaten als grote strategen te zien die hun pionnen op het schaakbord verzetten. We willen allemáál dat het proces goed verloopt.»

Paci «De bal ligt in het kamp van de minister van Justitie. Daarom hebben we hem nu in kort geding gedagvaard.»

HUMO Gebeurde het in Parijs op een andere manier?

Paci «Zeker: daar waren geen naaktfouilleringen, en de beklaagden werden ook niet volledig geblinddoekt: ze konden zien waar ze liepen. Hier worden ze in de rug geduwd, zelfs als ze in de zittingszaal naar de boxen lopen.»

HUMO Het is verwonderlijk dat het in België strenger toegaat: doorgaans hanteert de Franse politie veel strengere veiligheidsprocedures.

Bouchat «Inderdaad. Ik heb het proces van de aanslag op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo meegemaakt. Daar trad de politie ook kordaat op, maar dat was niets in vergelijking met wat er nu in Brussel gebeurt.»

Paci «Het is een geval van amateurisme bij de beveiligingsdienst van de federale politie, door een gebrek aan personeel. Het kabinet verschuilt zich achter allerlei juridische argumenten die geen steek houden.»

Duivel in tranen

HUMO Waarom bent u advocaat van Salah Abdeslam geworden?

Paci «We hebben elkaar leren kennen tijdens het proces in Parijs, en daar heeft hij het me gevraagd. Ik heb niet getwijfeld, want het is iemand die veel te vertellen heeft. En bij meester Bouchat en mezelf zit het verdedigen in het DNA.»

HUMO Het is niet makkelijk om advocaat van de duivel te zijn.

Bouchat «Moet hij dan geen advocaat hebben? Maakt u zich geen zorgen, wij zijn het gewend: de meeste van onze cliënten consulteren ons omdat ze van de vreselijkste dingen beschuldigd worden.»

Paci «Ze hebben van Salah Abdeslam volksvijand nummer één gemaakt. Zijn naam boezemt iedereen angst in. Maar wij zullen ons verzetten tegen dat beeld. U zult zien: hij is allesbehalve een monster.»

HUMO Krijgt u haatberichten en doodsbedreigingen, zoals Sven Mary destijds?

Paci «Veel minder. Sven Mary heeft Salah Abdeslam verdedigd in 2016, toen de aanslagen pas gebeurd waren. En wij zijn Sven Mary niet.»

HUMO Wat wilt u daarmee zeggen?

Bouchat (snel) «Helemaal niets. Hij verdedigde Abdeslam toen het land nog in shock was. Vandaag, zesenhalf jaar later, is de situatie helemaal anders. Ik vergelijk het weleens met de naoorlogse periode. In 1944 werden collaborateurs zonder proces op straat gelyncht. In 1945 en 1946 kregen ze een proces voor de militaire rechtbank en werden ze in het geval van een doodvonnis gefusilleerd. Wie in 1949 en 1950 voor de rechter verscheen, kreeg een veel mildere straf. De tijd verzacht de pijn.»

HUMO Toch kreeg Salah Abdeslam op het proces in Parijs de allerzwaarste straf, die in België zelfs niet bestaat: levenslang, zonder de mogelijkheid om ooit nog vrij te komen. Waarom is hij niet in beroep gegaan?

Paci «Ik weet waarom, maar dat is iets wat hij voor zichzelf wil houden.»

HUMO De Franse auteur Emmanuel Carrère heeft een boek geschreven over dat proces. Hij vond de straf voor Abdeslam te zwaar.

Paci «Heel veel mensen vonden dat! Slachtoffers hebben zelfs brieven naar de Franse orde van advocaten gestuurd, waarin ze schreven dat ze het niet begrepen.

»In Parijs heeft de voorzitter van het proces heel wat interviews gegeven. Daarin vertelde hij dat hij Salah Abdeslam enorm heeft zien evolueren tijdens het proces. In het begin stelde hij zich nog voor als een soldaat van IS, maar op het einde heeft hij in tranen zijn spijt betuigd tegenover de slachtoffers. Iedereen op het proces kon zien dat de beklaagden diep geraakt waren door de getuigenissen van de slachtoffers. Abdeslam heeft veel gehuild.

»En toch heeft de voorzitter hem een straf opgelegd die alleen mensen krijgen die niet meer te recupereren zijn voor de maatschappij. Het is een straf die in Frankrijk nog maar vier keer eerder is uitgesproken, bijvoorbeeld voor de Franse seriemoordenaar Michel Fourniret, die een psychopaat in hart en nieren was (Fourniret werd in 2008 veroordeeld voor de ontvoering, verkrachting en moord op acht meisjes, onder wie de 12-jarige Belgische Elisabeth Brichet, red.). Van Abdeslam zeggen de psychiaters dat hij zeker geen psychopaat is.»

HUMO Hij heeft zich geëxcuseerd op het proces in Parijs. Maar waarvoor precies?

Paci «Op een bepaald moment stond hij in Parijs klaar met een bommengordel. Die heeft hij onklaar gemaakt omdat hij geen mensen wilde doden, maar het hof heeft daar geen rekening mee gehouden in het vonnis. Ik vond dat proces erg teleurstellend op dat vlak: het was een symboolproces waar de beklaagden een straf móésten krijgen.»

Vedette

HUMO Salah Abdeslam zal de rest van zijn leven in de gevangenis doorbrengen en heeft dus niets meer te winnen of te verliezen. Is het proces in Brussel nog belangrijk voor hem?

Bouchat «Verwacht u dan dat hij zegt: ‘Ik heb al levenslang, doe met mij maar wat u wilt’?»

Paci «De inzet is heel groot: hij wil niet veroordeeld worden voor iets wat hij niet heeft gedaan. Hij wordt ervan beschuldigd dat hij heeft deelgenomen aan de moord en moordpoging op talloze mensen. Maar heeft hij dat werkelijk gedaan? Daar ben ik niet zo zeker van.»

Bouchat «Ik vind het vreemd dat men hem naar assisen heeft verwezen voor de aanslagen in Brussel. Hij is vier dagen voordien gearresteerd en zat op 22 maart in de gevangenis. Hij had niets te maken met de moordende aanslagen.»

HUMO Het Openbaar Ministerie zegt dat hij heeft deelgenomen aan de voorbereiding, zelfs als hij niet wist welke concrete vorm de aanslagen uiteindelijk zouden aannemen.

Paci «Dat zullen ze nog moeten aantonen. Wij spreken dat tegen en we hebben daar heel wat argumenten voor. Maar die zult u de komende maanden op het proces horen.»

HUMO Salah Abdeslam is dus onschuldig?

Bouchat «Hij is niet schuldig aan de feiten die hem worden verweten, met name de deelname aan moord en moordpogingen. Niet meer, niet minder.»

HUMO Dan gaat u voor de vrijspraak?

Bouchat «Mevrouw, één ding tegelijk. Het proces zal maanden duren. U zult het gaandeweg wel ontdekken.»

HUMO Waarom heeft hij de politie niet gewaarschuwd dat er aanslagen op til waren, als hij geen mensen wilde doden?

Bouchat «Wist hij dat wel?»

Paci «U mag proberen zoveel u wilt, we gaan daar nu niet op in. Onze cliënt moet nog ondervraagd worden op het proces.»

HUMO Aan het begin van het proces in Brussel stelde hij zich niet meer voor als IS-soldaat, maar als elektromecanicien. Betekent dat dat hij zal meewerken?

Paci «Dat hopen we. Maar we kunnen niks voorspellen.»

HUMO In Parijs waren alle schijnwerpers op hem gericht, hij leek bijna een vedette: als hij werd ondervraagd, daagde er altijd meer publiek op. Ik heb de indruk dat hij zich nu meer low profile opstelt.

Paci «Dat is zo. Maar zodra hij met zijn ogen knippert, springt de pers erop en haalt hij weer de krantenkoppen, terwijl hij absoluut geen hoofdrol speelt op dit proces.»

Bouchat «Herinnert u zich de namen van de drie mannen die zich in het Stade de France hebben opgeblazen? Of de daders van de aanslag in de Bataclan? Nee? Ik ook niet. Nochtans hebben zij op een veel zwaardere manier deelgenomen aan de aanslagen in Parijs dan Salah Abdeslam.»

Paci «Oussama Atar, het brein achter de aanslagen in Brussel en Parijs, is een naam die veel minder bekend is dan die van Salah Abdeslam.»

Bouchat «Dát is iemand die nog minder te winnen of te verliezen heeft, want hij is dood – hij is overleden in Syrië. Toch zullen ze de tijd en de moeite nemen om hem te veroordelen.»

HUMO Intussen is het proces nog maar twee weken gevorderd en zijn er al vijf plaatsvervangende juryleden afgevallen wegens ziekte. Federaal procureur Frédéric Van Leeuw waarschuwde vooraf dat het moeilijk zou worden om een voltallige jury te vinden die zich zo lang kan vrijmaken.

Bouchat «Maar die juryleden zijn wel te vinden, hoor. Ik ben er zelfs van overtuigd dat sommige afgewezen kandidaten ontgoocheld waren. Meneer Van Leeuw is nog een jonge magistraat, hij heeft misschien niet de grote assisenprocessen uit het verleden meegemaakt. Er zijn processen over groot banditisme geweest die acht à negen maanden hebben geduurd, met maar twaalf plaatsvervangers. Ik heb zelf deelgenomen aan het proces-Habran in Luik: dat is begonnen in september 2008 en heeft geduurd tot maart 2009. Ik kan u zeggen dat alle juryleden tot het einde zijn gebleven. Ik herinner me nog een jurylid van wie de moeder was overleden tijdens het proces. Die man is elke dag gekomen. Ik maak me dus niet te veel zorgen. Er zijn nog altijd 31 juryleden in de running.»