‘De afweging tussen landbouw en milieu is aartsmoeilijk, maar het water staat ons nu al aan de lippen’

De Vlaamse regering is het eens geraakt over de aanpak van de stikstofuitstoot, die dringend naar beneden moet om de schade voor mens en natuur te beperken. De 40 grootste vervuilers gaan dicht en de varkensstapel moet een derde kleiner, liet de regering zojuist weten. Eind vorig jaar betrad Humo het erf om het oor te luister te leggen bij vijf boeren. Want wat vinden zij er eigenlijk van?

(In Humo verschenen op 1 december 2021)

De boeren hebben het niet onder de markt: ze kreunen onder hoge schulden, strenge milieuvoorschriften, stijgende grondprijzen en wurgcontracten van de agro-industrie. En dan beslist de Vlaamse regering binnenkort ook nog eens over nieuwe stikstofregels die sommige bedrijven zelfs tot sluiting zullen dwingen. Hoe kunnen onze boeren het zout op hun patatten verdienen?

In februari van dit jaar vernietigde de Raad voor Vergunningsbetwistingen de vergunning van een grote kippenboerderij in Limburg, vanwege de grote stikstofimpact op de omliggende natuur. Sindsdien ligt het soepele stikstofkader van ex-landbouwminister Joke Schauvliege (CD&V) aan diggelen. Over de nieuwe regeling is in de Vlaamse regering een krachtmeting gaande tussen N-VA-minister van Omgeving Zuhal Demir en CD&V-minister van Landbouw Hilde Crevits. Demir heeft haar buik vol van de intensieve veeteelt die onze natuurgebieden en waterlopen vervuilt. Zij gaat voor een drastische inkrimping van de veestapel, de verplichte sluiting van de schadelijkste bedrijven en een omslag naar kleinschalige biolandbouw, korte ketens en hoevewinkels. Crevits wil de stikstofuitstoot ook verminderen, maar gelooft vooral in technologische innovatie. Zij mikt, met de Boerenbond in haar oor, op een soepele regeling en zo weinig mogelijk verplichte sluitingen. ‘Ik zou niet in hun schoenen willen staan,’ zegt Peter Broeckx (58). Hij heeft in Dessel een melkveebedrijf met negentig koeien en was jarenlang actief in verschillende bestuursfuncties, onder meer bij de Boerenbond.

PETER BROECKX «De afweging tussen landbouw en milieu is aartsmoeilijk. Onze uitstoot moet naar beneden, maar de Boerenbond klaagt terecht de twee maten en twee gewichten aan. ArcelorMittal is de grootste CO2-uitstoter in Vlaanderen maar wordt door de politiek op het schild gehesen omdat het 1 miljard investeert in een nieuwe staaloven op waterstof. De landbouw staat voor eenzelfde transitie, maar bij ons gelooft men enkel in een krimpscenario, niet in innovatie. Boeren zijn een makkelijk slachtoffer, omdat we allemaal kleine bedrijven hebben. Wij kunnen weleens samenkomen en Brussel bezetten, maar die traditie is voorbij. Niemand is daar nog van onder de indruk.»

HUMO Stikstof is een seriedoder voor onze natuurgebieden. Nergens in Europa zijn die zo vervuild als hier. Drie vierde van de stikstof die neerslaat in Vlaanderen, komt van de landbouw. Is het dan niet logisch dat de grootste inspanning van jullie komt?

BROECKX «Naargelang de bron circuleren er veel cijfers. Men wijst te eenzijdig naar de landbouw en vergeet welke inspanningen wij de voorbije jaren al hebben geleverd. Er zijn al zes mestactieplannen geweest. Sinds tien jaar zijn we verplicht om onze mest in de bodem te injecteren, waar de stikstof wordt omgezet in plantenvoeding. In veel nieuwe stallen staan ook al luchtwassers die de uitstoot afvangen.»

HUMO Maar de laatste tien jaar boekt de landbouw geen vooruitgang meer. De stikstofuitstoot stagneert, de veestapel groeide lichtjes en de waterkwaliteit verslechtert zelfs weer in landbouwregio’s. Zelfs het Algemeen Boerensyndicaat pleit voor een forse daling van de veestapel, die nu 1,3 miljoen runderen, 5,8 miljoen varkens en 42 miljoen stuks pluimvee telt. Dat zou goed zijn voor het klimaat, de biodiversiteit én er zou 81.000 hectare grond bij komen voor bossen of veengebieden.

BROECKX «De veestapel zal vanzelf krimpen. De gemiddelde leeftijd van een Belgische boer is 55 jaar. Mijn generatie begint massaal af te haken. Van de vijf bedrijven die stoppen, zet de jonge generatie er maar één voort. Het negativisme in de sector ontmoedigt hen.»

HUMO De overblijvende bedrijven worden wel steeds groter.

BROECKX «Ja, maar we staan op een kantelpunt. Het aantal varkens daalt, de melkproductie plafonneert en het aantal kippenkwekerijen stijgt door de vergunningsstop ook niet meer. Slecht gelegen bedrijven zullen in het beste geval worden uitgekocht door de overheid. Andere boeren zullen stoppen omdat hun stallen niet meer klimaat- en stikstofproof zijn. We worden uitgeperst als een citroen. Ik ken een varkensboer, een prille veertiger, die zich recent heeft laten uitkopen door de overheid. Hij maakte verlies en mocht niet meer uitbreiden, omdat zijn bedrijf dicht bij een beschermd habitatgebied ligt. Die jongen heeft nooit iets anders gekend dan de boerenstiel. Nu moet hij een andere job zoeken om aan z’n pensioen te raken. En wat hij krijgt van de overheid, is geen vetpot. Het volstaat net om zijn schulden af te betalen en de stallen af te breken. Hij heeft twintig jaar gewerkt en heeft niks. Dat is keihard.

»Lidl en Carrefour willen plots geen ‘plofkippen’ meer omdat die snel worden vetgemest en al na twee maanden geslacht. Het moeten trager groeiende kippen zijn. Die supermarkten beslissen dat onder druk van Gaia en consorten, maar aan de kippenproducent denken ze niet. Die moet maar zien rond te komen, ook al zal hij minder kippen per jaar kunnen afleveren. Zo gaat het met alle sectoren. Je móét investeren om aan alle milieu- en klimaatnormen te voldoen, maar niemand vraagt zich af of wij dat financieel wel aankunnen. Als onze Stig het bedrijf had kunnen overnemen, zou hier al een moderne stal staan (het plan was dat Peters zoon, ex-wielrenner Stig Broeckx, de zaak zou overnemen, maar een zware val maakte dat onmogelijk, red.). Nu zal ik nog enkele jaren voortdoen met mijn oude stal. Wij hebben afgebouwd van 120 naar 90 koeien. Maar ik ben bezorgd over de collega’s met zware schulden, die straks moeten kiezen: investeren in een dure, emissiearme stal of stoppen? Dat is pokeren met het mes op de keel.»

HUMO Vaak betekent investeren ook: uitbreiden.

BROECKX «Juist! In ‘De zevende dag’ zat onlangs een boer die wil uitbreiden, zodat zijn kinderen mee in het bedrijf kunnen stappen. Hij heeft 220 melkkoeien en wil een nieuwe stal voor 300 koeien zetten. Dat kost 8.000 euro per koeplaats: 2,4 miljoen euro! Overtuig de bank maar, hè. ‘Hou het bij die 220 koeien,’ hoor je dan. Maar hij heeft die extra koeien nodig om die investering te kunnen betalen! Ik word kwaad van die quatsch over ‘megastallen’. Als de regering wil dat boeren minder uitstoten, zal ze moeten toelaten dat die bedrijven groot genoeg zijn om de kosten te dragen.»

HUMO Waarom geen switch naar kleinschalige biolandbouw voor de lokale markt, met hoevewinkels waarin boeren een mooie prijs kunnen vragen?

BROECKX «Met alle respect, maar niet elke boer is gemaakt om ‘winkeltje te spelen’. Dat is verdomd hard werken. Een varkenshouder moet dan niet alleen produceren, maar ook z’n beesten slachten, versnijden en verkopen. Je moet een winkel uitbaten én zorgen dat er ook ander vlees te koop is, want niemand gaat naar een slager met enkel varkensvlees. Zoiets kun je niet alleen, daar moet je volk voor aannemen.»

HUMO Maar je verdient misschien meer, omdat je de tussenschakels elimineert?

BROECKX «Het kán een rendabele oplossing zijn, maar niet voor iedereen. Je kunt in een dorp geen tien ijsjesboerderijen, hoevewinkels en zelfpluktuinen hebben. Ik zou het zelf ook niet willen doen. Die mensen hebben geen vrije tijd meer. Ik heb een familie begeleid met zo’n goed draaiende hoevewinkel. Die mensen waren daar 24 uur per dag mee bezig, ze konden het niet meer aan. Als dat het enige model is voor de toekomst, staan we er slecht voor. Waarom mogen wij geen grondstoffen meer produceren op een verantwoorde manier?»

HUMO In februari heeft de politie 32 huiszoekingen en 17 arrestaties verricht bij Vlaamse landbouwbedrijven, wegens grootschalige mestfraude. Sommige boeren hebben blijkbaar nog altijd lak aan de natuur en het klimaat.

BROECKX «Ik geef soms lezingen over de toekomst van de landbouw. Als ik zeg dat er wel degelijk problemen zijn rond vervuiling, droogte en klimaat, worden de mensen boos. Sommige boeren vinden dat allemaal zever. Vaak is hun boosheid ingegeven door hulpeloosheid en radeloosheid. Ze zitten zo vast in dat stramien van wroeten en amper rondkomen dat ze het niet meer willen hóren. De boerderij is hun leven, hun thuis, ze hebben nooit iets anders gekend. Ze dachten altijd dat ze het goede deden: hard werken, gezond voedsel produceren, hun dieren soigneren. En nu krijgen ze alleen nog maar shit over zich heen. Dat er dan psychologische problemen ontstaan, hoeft toch niet te verbazen?»

HUMO Na de zelfdoding van een collega lanceerde landbouwer Philip Fleurbaey enkele weken geleden de actie ‘Spuug het der ut’, waarmee hij boeren aanmoedigde brieven te sturen naar de bevoegde ministers. ‘Onze sector maakt de zwaarste crisis mee in decennia. Niet alleen financieel, maar ook mentaal zitten we aan de grond.’

BROECKX «De nood aan psychologische begeleiding is hoog. Ook ik krijg zulke noodkreten te horen. De meeste boeren gooien hun miserie niet zomaar op straat, maar door wat er met onze Stig is gebeurd, nemen ze mij sneller in vertrouwen, ook al ben ik geen psycholoog.»

HUMO Wat kom je zoal tegen?

BROECKX «Meestal trekt de vrouw aan de alarmbel, omdat de man compleet in de put zit. De schuldenberg is te groot, ze kunnen de rekeningen niet meer betalen, de bank geeft geen leningen meer, administratieve rompslomp, vergunningenkwesties...»

»Een tijd geleden kreeg ik het bericht dat een boer die in slechte papieren zat, was verdwenen. Zijn vrouw durfde hem niet te gaan zoeken, bang voor wat ze zou aantreffen. Ik ben er toen met zeven haasten heen gevlogen. Hij zat ineengedoken in een hoek, een brok ellende. Zonder iets te zeggen ging ik naast hem zitten. Na een tijd kwam zijn vrouw de stal binnen – ze had mijn auto zien staan. Met drie hebben we daar een uur op de grond gezeten. Ik heb vooral geluisterd, begrip getoond en meegehuild. Het slechtste wat je in zo’n geval kunt doen, is over de miserie beginnen. Ik vroeg of er nog iets was om voor te vechten en te leven. Zijn vrouw, kinderen, vrienden. Zo probeerde ik de acute wanhoop weg te masseren. Die man leeft nog, maar zijn bedrijf is niet uit de problemen. Hij krijgt nu hulp van professionals.»

HUMO Waarom is de malaise in de landbouw zo groot?

BROECKX «Boeren staan helemaal onderaan in de keten. We werken het hardst, nemen de grootste risico’s en verdienen het minst. En we hebben niks te zeggen over de prijs.»

ARGENTIJNSE STEAK

Thomas Linssen (39) bestiert een intensief melkveebedrijf in Kinrooi met een duizendtal dieren. Samen met enkele jonge Limburgse boeren richtte hij de organisatie Boer en Verstand op, ‘om het negativisme over de landbouw te counteren’.

THOMAS LINSSEN «Ik ben geen boerenzoon, mijn vader is huisarts. Maar ik voelde al snel een passie om met koeien te werken. In 2010 ben ik in het bedrijf van mijn nonkel en tante gestapt. Wij hebben 560 melkkoeien en bijna evenveel jongvee. Mijn vrouw heeft een marktkraam waarmee ze onze melk, kaas en yoghurt van andere boeren verkoopt. Zij haalt daar een mooi inkomen uit, maar het is maar goed voor 2 procent van ons bedrijf. De rest van onze melk gaat naar de fabriek.»

HUMO Welke impact heeft de huidige impasse rond stikstof op jullie bedrijf?

LINSSEN «Onze koeien staan hier, maar ons jongvee zit anderhalve kilometer verderop. Het zou efficiënter zijn om dat jongvee naar hier te halen, maar een aanvraag zou sowieso geweigerd worden, omdat onze stikstofuitstoot hier dan de toegelaten drempel overschrijdt. Wij zijn een ‘oranje bedrijf’: we liggen dicht bij een natuurgebied en mogen niet meer uitbreiden.

»Men zoekt allerlei redenen om vergunningen te weigeren: stikstof, waterverbruik, gebouwen die niet in het landschap passen. Ik ken drie neven die mee in het melkveebedrijf van hun ouders zijn gestapt, vlak bij het Geelse natuurgebied De Zegge. Zij wilden een installatie plaatsen die de ammoniakuitstoot van hun vee met 90 procent zou verminderen. Dat mocht niet, omdat die installatie meer water verbruikt. De natuurverenigingen willen de boeren daar weg om van het hele gebied weer natte natuur te maken.»

HUMO Is dat zo vreemd? Zulke natte sponsen hebben we nodig als buffers bij extreme droogte, maar ook bij overstromingen.

LINSSEN «Maar we hebben ook eten nodig, hè! Dat gebied werd na de Tweede Wereldoorlog drooggelegd om plaats te maken voor landbouw. Na de strenge oorlogswinters wilde de overheid ervoor zorgen dat de mensen geen honger meer moesten lijden. De boeren hebben dat opgelost. Mét schaalvergroting. En nu wil men hen daar wegjagen, omdat ze te groot zijn geworden. Dan moet er veel geld op tafel komen, zodat die gasten elders opnieuw kunnen beginnen.»

HUMO Is het vanuit die ergernis dat je Boer en Verstand hebt opgericht?

LINSSEN «Ja. De landbouw wordt voortdurend gestigmatiseerd in de media, alsof wij de grote vervuilers zijn.»

HUMO Op het vlak van stikstof zijn jullie dat toch ook? De landbouw is goed voor driekwart van de stikstofneerslag.

LINSSEN «Voilà, daar heb je het. Zuhal Demir en de natuurverenigingen gebruiken die foute cijfers om hun agenda uit te voeren. Volgens de Boerenbond, die een ijzersterke studiedienst heeft, zijn wij maar verantwoordelijk voor 49 procent van de stikstofuitstoot. Bovendien komt de helft van de stikstof uit het buitenland (navraag bij KU Leuven en VITO leert dat de landbouw zorgt voor 49 procent van de Vlaamse stikstofuitstoot. Maar: in het geval van de landbouw gaat het om ammoniak, een combinatie van waterstof en stikstof die sneller neerslaat. Daardoor is de landbouw wel degelijk verantwoordelijk voor 75 procent van de stikstofneerslag in Vlaanderen, red.). Ook verkeer, gebouwen en industrie zorgen voor stikstofneerslag. Maar door de landbouw systematisch af te schilderen als de grote schuldige, is het makkelijker om ons strengere normen op te leggen en vriendelijker te zijn voor de vervuilende industrie in de Antwerpse haven.»

HUMO Op de tafel van de Vlaamse regering ligt een plan om ‘rode bedrijven’, die bij natuurgebieden liggen en te veel stikstof uitstoten, te verplichten tot een sluiting tegen 2030. Het gaat om 58 veehouderijen en twee mestverwerkers. Vijftien van die bedrijven zijn al uitgekocht.

LINSSEN «Ook dat zal de overheid veel geld kosten.»

HUMO Van andere varkens- en kippenhouders verwacht de overheid dat ze hun uitstoot met 70 procent terugschroeven door moderne stallen te plaatsen, met installaties die de stikstof en CO2 zoveel mogelijk afvangen. Van de rundveehouders zou een reductie van 15 procent worden gevraagd.

LINSSEN «Door iedereen te verplichten een emissiearme stal te zetten, sla je de bal mis. De marges zijn zo klein dat niet elke boer zich zo diep in de schulden wil steken. Sommigen zullen liever hun veestapel afbouwen en voor bio kiezen. En oudere boeren met verouderde stallen zullen gewoon stoppen. Zo krijg je vanzelf een kleinere veestapel.»

HUMO Is dat ook niet nodig om ons leefmilieu te verbeteren?

LINSSEN (geërgerd) «Kleinschalige biolandbouw is plots weer hip, maar het is niet voor iedereen realistisch. Mijn nonkel verdiende zijn boterham met 150 koeien, nu komen wij zelfs niet rond met 400 koeien! Toen ik tien jaar geleden begon, vielen de Europese melkquota weg en kregen we van iedereen te horen dat we klaar moesten zijn om te produceren voor de wereldmarkt. Multinationals als Danone zeiden: ‘Als we een vrachtwagen sturen, zorg dan dat je genoeg melk hebt om hem vol te gooien.’ Dus investeerden wij in nieuwe stallen, met meer comfort voor de dieren, en breidden we uit om die investering terug te verdienen. Maar plots keerden die multinationals hun kar: er was te veel melk en de publieke opinie over landbouw was veranderd. Intensieve veehouders worden nu als criminelen weggezet, terwijl wij probeerden om iets aan te bieden waar veel vraag naar was. Wij kunnen ook niet plots ons businessmodel omgooien. Die investeringen moeten afbetaald worden.»

HUMO Een jonge melkveehouder zei me: ‘Als ze het ons in Vlaanderen en Europa zo moeilijk blijven maken, komt er honger.’

LINSSEN «Zodra men in Europa nog maar het gevóél krijgt dat er honger zou kunnen ontstaan, is het gedaan met zeveren over duurzaamheid. De meeste mensen zijn vooral begaan met hun eigen buik en portemonnee. Doordat zij in de winkel systematisch kiezen voor het goedkoopste product, krijgen wij geen eerlijke prijs en hebben we geen financiële buffers om te anticiperen op alles wat ons wordt opgelegd.

»Vlaanderen is heel sterk in het exporteren van uitstoot. Onze kleren worden elders gemaakt, onze vervuilende wagens zetten we op de boot naar Afrika. Gaan we, na grote delen van onze industrie, nu ook onze landbouwproductie verjagen? Je kunt hier hoge milieueisen stellen, maar wat bereik je ermee als je vervolgens Argentijnse steak moet invliegen die aan lagere standaarden is geproduceerd? Europa moet de lat voor iedereen gelijk leggen en de transportkost in de prijs verrekenen. Misschien kan die daardoor ook omhoog.»

HUMO Vindt u de natuur belangrijk?

LINSSEN «Uiteraard! Ik ben een groene jongen en lees veel over biodiversiteit. Daaruit leer ik dat het dieptepunt achter ons ligt: het gaat beter met de natuur. De voorbije tien jaar is de veestapel in onze streek nog gegroeid. Toch hebben we hier opnieuw wolven, bevers, otters en vliegende herten. Allemaal bedreigde soorten. De overheid mag ons vragen om ons deel te doen voor het klimaat en de biodiversiteit, maar het moet redelijk blijven. Ik hoop dat men over tien jaar niet zal moeten concluderen dat men één sector heeft doodgeknepen voor niks.»

HUMO Nog even over de droogte: in veel gemeenten worden de grachten na de winter geruimd, zodat het water van de akkers sneller wegstroomt. Klopt het dat dat gebeurt op vraag van boeren die zo snel mogelijk hun mest willen uitstrooien?

LINSSEN «Boeren die zo nog redeneren, zijn een uitstervend ras. Er worden steeds meer kleine stuwen in de grachten gemaakt, waardoor het water in de bodem kan sijpelen. Als de grachten vol water staan, kunnen wij nog altijd met onze machines op het land.

»Ik vind water een groter probleem dan stikstof. Hoeveel miljoenen liters water worden er dagelijks in de riool gepompt op bouwwerven? Hoeveel water wordt er elk jaar in de Maas geloosd om de dorpen droog te houden? En hoeveel opritten en voortuinen worden er jaarlijks verhard? Als je dat doet omdat je geen zin hebt om gras te maaien, heb je toch het recht niet meer om de boeren met de vinger te wijzen?»

GOEDKOPE VARKENS

Hans Gheldof (40) en Leen Vanoverbeke (39) hebben een varkenshouderij in het West-Vlaamse Gijverinkhove, met vierhonderd zeugen. Dat ze zes jaar geleden op het idee kwamen om ook quinoa te telen, maakt dat ze nu kunnen overleven, terwijl veel collega’s op de rand van het bankroet staan.

LEEN VANOVERBEKE «De situatie in de varkenssector is dramatisch. De prijs per kilo bedraagt minder dan een euro. De meeste boeren maken tussen 20 en 30 euro verlies per varken.»

HUMO Hoe komt dat?

VANOVERBEKE «Het veevoeder is veel duurder geworden, maar de grootste oorzaak is het wegvallen van de export naar Azië. Sinds 2018 hebben we in Europa uitbraken van de Afrikaanse varkenspest gekend. In België zijn die intussen voorbij, maar China houdt de deur nog altijd gesloten voor Europees varkensvlees. Daardoor kwam er een overaanbod op de Europese markt en stortte de prijs in.

»Hopelijk komt de export snel weer op gang. Het is goed dat minister Crevits extra geld heeft uitgetrokken voor de promotie van Belgisch varkensvlees in binnen- en buitenland. Onze productiemethoden zijn de beste ter wereld. Veel andere landen komen hier kijken hoe het moet. Waarom laat men op de Europese markt dan buitenlandse voedingsproducten toe die worden geproduceerd aan lagere normen op het vlak van milieu, dierenwelzijn en voedselveiligheid? Die valse concurrentie weegt op de prijs.»

HUMO Maar als we het klimaat willen redden, moeten we onze export naar Azië misschien ook laten varen? Per kilo varken die we hier produceren voor de lokale markt, voeren we anderhalve kilo uit.

HANS GHELDOF «De export naar Azië is noodzakelijk, want Aziatische landen betalen fors voor varkensdelen zoals poten en oren. De rest van het vlees is wel voor Europese consumptie. Zelf produceren we alleen voor de Belgische markt, maar de prijs is hier niet beter.»

HUMO Toch zal jullie sector binnenkort worden gevraagd om af te slanken en minder te vervuilen.

GHELDOF «Het is jammer dat men de landbouw zo viseert. Ik hoor niemand pleiten voor een afbouw van de vervuilende industrie in de Antwerpse haven. Wij doen serieuze inspanningen om duurzamer te produceren. In 2010 hebben wij een nieuwe stal geplaatst die onze ammoniakuitstoot met 70 procent reduceert. We vangen zoveel mogelijk regenwater op in reservoirs, om het te gebruiken als drinkwater voor de varkens. Al onze stallen zijn voorzien van zonnepanelen. En onze quinoa telen we op natuurlijke wijze, zonder pesticiden of insecticiden. Het kaf van onze oogst gaat naar een biogasinstallatie voor de productie van groene energie. Afwijkende quinoazaadjes gebruiken we in dierenvoeder. De rest van de plant geven we als organisch materiaal terug aan de bodem. Het cliché dat boeren niet voor de natuur zijn, is gewoon fout.»

MELK UIT OOST-EUROPA

We spraken ook met een bioboer die een hoevewinkel uitbaat. Hij wilde tonen hoe het anders kan, maar deed tijdens het gesprek ook zijn boekje open over de mechanismen achter de intensieve landbouw. Uit angst voor repercussies van de lokale politiek en landbouworganisaties getuigt hij anoniem.

BOER X «Vroeger had ik honderden koeien. Ik werkte me kapot, maar verdiende niks. De dokter waarschuwde dat het fout met me zou aflopen. Daarom besloot ik het kalmer aan te doen en schakelde ik over naar biolandbouw, met minder koeien. Iedereen lachte mij uit, maar intussen zie ik steeds meer boeren in Vlaanderen de omschakeling maken.»

HUMO Is de aanpak van bioboeren zo verschillend van de intensieve landbouwer?

BOER X «Natuurlijk! Onze koeien grazen buiten en hebben veel ruimte. Een intensieve rundveehouder heeft veel meer koeien, maar die komen nooit buiten.»

HUMO Stoten uw koeien buiten niet meer stikstof uit dan dieren die in moderne stallen met luchtwassers staan?

BOER X «Nee, want ammoniakvorming ontstaat als een koe op dezelfde plek kakt en urineert. Mijn koeien doen dat niet, ze grazen over de hele wei, waardoor ik bijna geen ‘gemengde’ mest heb.»

HUMO Jullie hoevewinkel is een echte voedingsmarkt met allerlei soorten vlees, groenten, fruit, zuivel… Waar halen jullie dat allemaal?

BOER X «We hebben ons met een groep lokale bioboeren verenigd. Producten die we zelf niet kunnen telen, halen we elders.»

HUMO En jullie kunnen wél een faire prijs vragen?

BOER X «Ja. Wij trekken bewuste consumenten aan die bereid zijn om iets meer te betalen voor gezonde kwaliteit. Pakweg 10 procent van de bevolking beseft hoe er met bereid voedsel in de supermarkten wordt geknoeid. Een krop sla die recht van het veld komt, is veel voedzamer en gezonder dan in plastic verpakte sla die een week in de rekken heeft gelegen. Maar voor 90 procent van de bevolking moet voedsel vooral zo goedkoop mogelijk zijn. Als die mentaliteit niet verandert, is het straks gedaan met onze landbouw. Dan kunnen we onze melk in Oost-Europa gaan halen.

»De reden waarom wij nu wél rondkomen, is omdat we de hele keten zelf in handen hebben genomen. Als we vlees nodig hebben, slachten we een koe en leggen die in onze winkel. Door zoals veel boeren je karkassen naar Duitse slachthuizen te sturen, laat je een deel van je winstmarge vallen. Wij doen alles op ons eigen erf, van de stal tot de winkel. Wij zijn onafhankelijk, terwijl de meeste boeren aan handen en voeten gebonden zijn aan de machinerie van de Boerenbond. Dat is een octopus die met zijn tentakels overal tussen zit, de prijzen bewust laag houdt en grof geld verdient aan de intensieve landbouw.»

HUMO Hoe dan?

BOER X «Als een boer zijn grasland wil omploegen tot maïsveld, dan stuurt de Boerenbond een adviseur die hem begeleidt en hem voor een mooie prijs een dikke tractor verkoopt. Vervolgens koopt die boer elk jaar maïszaad bij Arvesta (deel van de Boerenbond, red.). Hij koopt ook onkruidverdelger, kunstmest en veevoeder voor zijn dieren. En voor een lening sturen ze hem naar KBC, waar de Boerenbond ook aandeelhouder is. Telkens rinkelt de kassa.»

HUMO U zei net dat de Boerenbond de prijs ook drukt?

BOER X «Ze hebben een historische band met Delhaize, en via KBC spelen ze bank voor alle supermarkten. Ze zitten in alle zuivelcoöperaties, hebben de veiligen in handen en beheersen de varkens- en pluimveesector. Hoe word je rijk? Door iets goedkoop aan te kopen en het duur te verkopen. Zo heeft de Boerenbond een vermogen van ruim 4 miljard euro opgebouwd. De huidige malaise bij de varkenshouderijen is deels aan hen te wijten. Ze hebben hun leden jarenlang ingepeperd dat ze zoveel mogelijk moeten produceren. Dat betekent voor hen: meer leningen bij KBC, meer opbrengsten uit meststoffen, veevoeder, zaden… Maar dat zorgde wel voor overaanbod, met belachelijke prijzen tot gevolg.

»Ook in de landbouwschool krijgen jongeren te horen dat er maar één weg is: zware leningen aangaan, je hele bezit in onderpand geven en zoveel mogelijk produceren tegen een lage prijs. Mijn boodschap is: je kunt wel degelijk je kost verdienen zonder je hoofd in een financiële strop te steken. Wij stellen zelfs mensen tewerk. En we onderhandelen de prijs voor onze melk zélf met een keten van biozuivel.»

HUMO Was u ooit lid van de Boerenbond?

BOER X «Ja, maar ik ben opgestapt ten tijde van het mestactieplan. De Boerenbond had bij de CD&V-minister van Landbouw bedongen dat boeren een bepaald percentage kunstmest móésten gebruiken. Je gronden voeden met alleen de drijfmest van je dieren mocht niet meer. Dat zette een turbo op hun verkoop van kunstmest. Toen begreep ik dat ze voor eigen rekening reden. Via CD&V weegt de Boerenbond ook op alle bestuursniveaus, van de gemeente tot de regering. Elke maandag houden ze in Leuven een politiek comité. Dan zie je daar de P-nummerplaten (voorbehouden aan parlementsleden, red.) één voor één naar binnen rijden. Daarna rijden die politici door naar het CD&V-partijbestuur, waar ze de wensen van de Boerenbond neerleggen.»

HUMO Aan u verdienen ze weinig. Bioboeren mogen geen sproeistof of kunstmest gebruiken.

BOER X «Juist! Ik bemest mijn weilanden met de drijfmest van mijn koeien. En ik teel een speciale, klimaatvriendelijke grassoort die het goed doet bij hoge temperaturen: luzerne. Dat gewas wortelt zeven meter diep en legt veel meer CO2 vast dan andere grassen. Ik zaai het één keer en het blijft vijf jaar groeien. Ondanks de droge, hete zomers heb ik er de voorbije drie jaar mijn koeien mee kunnen voederen – fantastisch! En niemand kent dat. Arvesta verkoopt het niet, want als iedereen dat zaait, verkopen zij minder zaad en meststoffen.»

HUMO Heb je voor jouw model niet veel grond nodig? Die is peperduur.

BOER X «Dat is een probleem, ja. Kan ik er iets aan doen dat speculanten grond opkopen en er geen gewassen op verbouwen? Die speculatie moet aangepakt worden.»