De ambassadeurs van het betere boek: tips van ons diplomatiek korps (2)

‘Sommige boeken lees je in Thailand beter op een e-reader, anders riskeer je vijf jaar cel.’

'De Vikingen zijn Europeanen avant la lettre'

‘IJslandse donkerte’

undefined

Nancy Rossignol (ambassadeur in Noorwegen en IJsland) «Als ambassadeur blader ik beroepshalve voortdurend door vakliteratuur en interne nota’s, maar als boekenwurm probeer ik tussendoor tijd vrij te maken om andere dingen te lezen. Als liefhebber van historische romans kan ik ‘De langschepen’ van Frans Bengtsson ten zeerste aanbevelen. Bengtsson is wel een Zweed, maar het boek gaat over de Vikingen en dat is een verbindende factor in de Scandinavische en zelfs de Europese cultuur. De Vikingen zijn immers Europeanen avant la lettre. Ze gebruikten onredelijk veel geweld, ja, maar ze dreven op het traject tussen IJsland en Istanbul ook intensief handel en bevorderden de culturele ontwikkeling.»

undefined

HUMO Waarover gaat ‘De langschepen’?

Rossignol «Het hoofdpersonage, Rode Orm, wordt door Vikingen ontvoerd en aan de roeiriemen gezet voor een lange tocht door Europa. Het is niet alleen een ontzettend goede beschrijving van hun levenswijze in de 10de eeuw, het gaat ook over de politieke situatie in Scandinavië, Andalusië, Ierland, Engeland en Denemarken. Bengtsson behandelt de Europese politiek van die tijd, maar ook de confrontatie tussen de islam, het christendom en het heidendom. Ik vond het een echte ontdekking. Bengtsson wordt terecht in één adem genoemd met klassieke verhalenvertellers als Leo Tolstoj, Alexandre Dumas en Charles Dickens.»

undefined

HUMO We praten vaak over de Scandinaviërs als een homogene bevolkingsgroep, maar zijn er ook verschillen?

Rossignol «De Noren, Zweden, Finnen, IJslanders en Denen hebben natuurlijk veel gelijkenissen. Ze zoeken altijd naar politieke oplossingen, aan polariseren doen ze niet en er is een grote gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Maar tegelijk zijn er ook heel wat verschillen. Noorwegen is een Europees land, maar in IJsland voel je nog de Amerikaanse pioniersmentaliteit. Dat merk je heel goed in het boek ‘Onafhankelijke mensen’ van de IJslandse schrijver en Nobelprijswinnaar Halldór Kiljan Laxness. Het is een familiesaga over een koppige schapenboer die herhaaldelijk probeert een kudde te houden, maar telkens weer worden de dieren ziek en gaan ze dood. De mensen zijn stuk voor stuk nietige wezens die in het barre landschap proberen te overleven. Laxness’ beschrijving van de IJslandse natuur is prachtig en maakt van het land een personage. Het verhaal wordt gedragen door de typisch IJslandse zwaarmoedigheid: donker, zonder negatief te zijn. Al moet ik toegeven dat het boek niet vrolijk eindigt (lacht).»

HUMO Scandinavië is ook bekend door de vele krimireeksen.

Rossignol «Ja, en ook daarin doemt altijd die donkere kant op. Dat uit zich bijvoorbeeld in de boeken van de bestsellerauteur Jo Nesbø. Zijn boek ‘De sneeuwman’ is zo’n krimiverhaal: vlot geschreven, spannend en niet te zwaar op de hand.»

HUMO Hebt u nog andere tips?

Rossignol «Men heeft mij twee schrijvers aangeraden die ik zelf nog niet heb gelezen. Karl Ove Knausgård schreef tal van bestsellers over zichzelf en zijn familie. Ook Jan Kjaerstad en dan vooral zijn trilogie ‘De verleider’, ‘De veroveraar’ en ‘De ontdekker’ zouden zeer de moeite moeten zijn.»

undefined

‘Lees de geschiedenis’

HUMO Welke boeken hebt u zelf gelezen ter voorbereiding op uw missie?

Jean-Arthur Régibeau (ambassadeur in Rusland) «‘Tragedie van een volk. De Russische Revolutie 1891-1924’ van Orlando Figes. Het is onmogelijk om Rusland te begrijpen zonder de geschiedenis van het land te kennen. De revolutie en de gewelddadige burgeroorlog die daarop volgde, zijn niet alleen belangrijke gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis geweest, ze waren ook bepalend voor het verloop van de Russische geschiedenis. Merkwaardig is wel dat de honderdste verjaardag van de revolutie bijna onopgemerkt is voorbijgegaan in Rusland, in tegenstelling tot de herdenking van de Grote Vaderlandse Oorlog van 1941-1945.

undefined

»In ‘Het einde van de rode mens’ laat de Wit-Russische Svetlana Alexijevitsj honderden mensen aan het woord over hoe zij de Sovjettijd beleefden. West-Europeanen begrijpen niet altijd welke impact de val van de Sovjet-Unie op het Russische volk heeft gehad, niet alleen in geopolitieke termen, maar ook op de collectieve psyche. Het verklaart voor een deel waarom de relaties tussen de politiek en de burger in Rusland van een andere aard zijn dan bij ons.

»In ‘Natasja’s dans’ toont Orlando Figes dat Rusland geen monolitisch blok is met één gezicht, zoals sommigen willen laten geloven, maar een zeer gevarieerde, zelfs gespleten samenleving. De Russen voelen zich weliswaar erg verbonden met hun vaderland, maar net als de Belgen, de Amerikanen of de Polen zijn ook zij bekommerd om hun veiligheid, een deftig inkomen, het welzijn van hun familie en de omgeving waarin ze leven.»

undefined

HUMO Rusland heeft met Tolstoj, Tsjechov en Dostojevski enkele van de grootste schrijvers uit de wereldliteratuur voortgebracht. Wie moeten we vandaag in het oog houden?

Régibeau «Ik moet eerlijk toegeven dat ik zelf wat op mijn honger blijf wat hedendaagse Russische romanciers betreft. Tot in de 20ste eeuw heeft Rusland topromanciers voortgebracht met Vladimir Nabokov, bekend van ‘Lolita’, als meest lezenswaardige. Net als velen voor en na hem verliet hij Rusland voorgoed uit onvrede met de regering. Hij voelde zich wel vrijer in Europa en Amerika, maar hij bleef zielsveel van het land van zijn jeugd houden. Dat patriottisme staat los van het politieke bestel. Je kunt een Rus uren horen klagen over zijn land en de leiders, maar o wee als een buitenlander die kritiek durft te uiten.»

undefined

‘De zwarte lijst’

HUMO De Thaise hoofdstad Bangkok werd in 2013 door UNESCO uitgeroepen tot Wereldhoofdstad van het Boek. Een jaar later echter verdreef een militaire junta de regering van de macht. Heeft die regimewissel iets veranderd aan het literaire landschap of de vrijheid van meningsuiting?

Lot Debruyne (eerste secretaris van de ambassadeur in Thailand) «Persvrijheid is nooit evident geweest in Thailand. Alles wat te maken heeft met de koning, zijn entourage, zijn familie of zelfs zijn hondje mag op geen enkele manier negatief beschreven worden. Overtreders riskeren zware gevangenisstraffen. Dat heeft uiteraard zijn invloed op pers en literatuur. Onlangs klaagde men een professor aan die het had aangedurfd om een strijd tussen twee koningen in de 18de eeuw in twijfel te trekken. De laatste tijd worden vooral de berichten op sociale media onder vuur genomen. Men kan tot vijf jaar cel krijgen voor een opruiend bericht. Onlangs nog is iemand veroordeeld tot 56 jaar, maar die straf werd gehalveerd omdat hij schuld bekende.

undefined

»Die wetgeving heeft ook gevolgen voor toeristen. Het boek ‘The King Never Smiles’ van Paul Handley, bijvoorbeeld, staat op de zwarte lijst en toeristen lezen het dus beter niet in het openbaar. Het is nochtans een uitstekend overzicht van de politieke geschiedenis onder koning Bhumibol, die in 2016 overleden is. Het was nooit de bedoeling dat de man aan de macht zou komen. Na de moord op zijn broer belandde hij alsnog op de troon.»

HUMO Welke straf staat de vermetele lezer te wachten?

Debruyne «Als de rechter de wet strikt toepast, dan riskeert de overtreder tot vijf jaar gevangenisstraf. In de praktijk is men voor buitenlanders wel iets coulanter. Wie betrapt wordt, moet het land onmiddellijk verlaten. Je leest het dus beter op een e-reader.

undefined

»Een veiliger optie is wel ‘A history of Thailand’ van Chris Baker, een Britse auteur die al meer dan twintig jaar in Thailand woont en werkt. Hij heeft het samen met zijn vrouw Pasuk Phongpaichit geschreven. Zij focussen minder op het koningshuis en meer op de politieke situatie. Thailand heeft de voorbije eeuw een bewogen geschiedenis gekend: militaire coups, nieuwe grondwetten en voortdurend machtswissels.»

HUMO Hebt u ook fictieboeken in de aanbieding?

Debruyne «Thrillerauteur John Burdett heeft een reeks van zes boeken over de detective Sonchai Jitpleecheep geschreven. Het interessante is dat Sonchai een leuk krung is, een halfbloed. Hij is de zoon van een Thaise prostituee en een Amerikaan die na de oorlog in Thailand is beland. De misdaden spelen zich voornamelijk af in het prostitutiemilieu in Bangkok, een bijzonder levendige sector.»

undefined

HUMO U noemt vooral buitenlandse auteurs. Zijn er ook noemenswaardige Thaise schrijvers?

Debruyne «Die zijn er ook, maar jammer genoeg heb ik er geen gevonden die in het Nederlands vertaald zijn. Eén van de bekendste is wel S.P. Somtow, die sciencefiction en fantasy in het Engels schrijft. Zijn beste boek is ‘The Stone Buddha’s Tears’.

»De Thai zelf zijn geen al te grote lezers. Als ze al een boek lezen, gaat het vaak over legendes en mythes. Ze zijn dol op verhalen die verweven zijn met het boeddhisme en de geschiedenis van het land. Thai zijn enorm trots op hun eigenheid: ze zijn nooit gekoloniseerd, ze hebben een eigen taal en ze hebben een eigen variant van het boeddhisme.»