'De Betonstop': Dirk Tieleman trekt van leer tegen het verkavelingsvlaanderen

Wie dacht dat éminence grise Dirk Tieleman (76) dezer dagen van zijn welverdiende pensioen geniet, ziet zijn ongelijk deze week bewezen op Canvas. Het voormalige nieuwsicoon van de VRT levert een opmerkelijke bijdrage aan de fijne docureeks ‘4x7’: met zijn minidocumentaire ‘De Betonstop’ trekt hij van leer tegen de verregaande verkavelingstrend in het Vlaamse landschap.

'In plaats van wat lef te tonen, hengelen onze politici vooral naar de rust en tevredenheid van de kiezer'

Dirk Tieleman «Wie Vlaanderen al eens doorkruist per fiets, weet als geen ander hoezeer het verstedelijkt is: de officiële fietsroutes leiden je immers van de ene verkaveling naar de andere, en je komt maar af en toe een streepje groen tegen. Ik woon in Keerbergen, en daar heb ik de evolutie met eigen ogen kunnen zien: vroeger kon je hier volop picknicken in de vele bos- en heidegebieden, maar daar schiet níéts meer van over. Nu ja: behalve twee schamele stukjes heide zijn het hier allemaal villapercelen. De gevolgen van die verregaande betonnering blijven natuurlijk niet uit: het regenwater kan niet meer in de bodem sijpelen, waardoor we nu om de haverklap met overstromingen zitten.»

HUMO Vlaams Minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege wil een betonstop tegen 2050, maar de regering heeft zich er nog niet over uitgesproken. Rijkelijk laat, zegt u.

Tieleman «Onze regering vindt het probleem blijkbaar niet nijpend genoeg, maar in het buitenland heeft men wél al een hele tijd geleden aan de alarmbel getrokken: in Portugal en Italië is nieuwbouw bijvoorbeeld niet meer toegestaan, ze mogen er enkel aan vernieuwbouw doen. Je mag daar dus gerust een oud huis platgooien en op dezelfde grond een nieuw zetten, maar er worden geen nieuwe gronden verkaveld. En je hoeft het zelfs zo ver niet te gaan zoeken: steek de grens met Nederland over en je waant je al in een heel ander land, al was het maar omdat de verstedelijking en verkaveling er een pak strikter zijn geordend – bij ons is het beleid veel liberaler. Maar als we die Vlaamse bouwwoede niet snel inperken, zal Vlaanderen tegen 2050 volledig verkaveld zijn, en dan zullen onze kinderen naar de restjes natuur mogen kijken zoals ze nu naar de kinderboerderij gaan om nog eens een dier van dichtbij te zien. Natuur wordt een curiosum, als het ware.»

HUMO Het natuurbeleid van Schauvliege telt heel wat tegenstanders. Mogen we u daar bijrekenen?

Tieleman «Ja, maar de wortels van het probleem liggen natuurlijk veel dieper. Het gaat terug op de oude CVP, die de boeren – die een groot deel van hun kiezersveld uitmaakten – in de jaren zestig en zeventig tevreden wilden stellen met grote landbouwverkavelingen: dáár is de grote wanorde in het Vlaamse landschap begonnen. De huidige generatie politici zet die verkavelingstrend gewoon verder. Het vergt natuurlijk moed om hem een halt toe te roepen, en ze hengelen blijkbaar liever naar de rust en tevredenheid van de kiezer. Jammer: politici mogen gerust wat meer lef vertonen, en ze zouden ook wat meer naar de toekomst mogen kijken, in plaats van voortdurend bang achterom te blikken of de kiezer hen nog wel volgt.»

HUMO Valt die betonstop wel te rijmen met de groei van ons land? De bevolking dikt nog steeds aan, en ook de verkeersinfrastructuur is in volle ontwikkeling.

Tieleman «Ik besef ook wel dat je ‘m niet van de ene op de andere dag kunt invoeren; daarvoor is de bouw- en betonindustrie een te belangrijke economische tak in ons land. Maar pas tegen 2050? Dan schuiven we het probleem weer op de lange baan, zoals we in dit land graag doen. Pakweg 2020 moet haalbaar zijn: dan hebben bouwfirma’s voldoende tijd om zich om te scholen naar de vernieuwbouw, want vergeet niet dat ook daar heel wat jobs te rapen zijn. De aangroeiende bevolking kan op termijn dan weer terecht in die vernieuwde gebouwen. Ik las onlangs in de krant over de groeiende leegstand in onze steden. Wel: kalefater die woningen op en lok de mensen weer naar de stad.»

HUMO U klinkt bijzonder strijdvaardig, maar denkt u dat uw minidocumentaire iets zal kunnen veranderen?

Tieleman «Dat hoop je natuurlijk altijd, maar het was vooral mijn bedoeling om het probleem te signaleren. En dat is óók belangrijk. Toen ik in 1999 startte met ‘Koppen’ kreeg ik vaak te horen dat het programma te populair van insteek was, terwijl we met onze reportages wel een pak problemen hebben aangekaart die onderhuids in onze maatschappij aanwezig waren. Pesten op het werk, om er eentje te noemen.»

HUMO Volgt u de actuaprogramma’s van de VRT eigenlijk nog steeds op de voet?

Tieleman «Ja, en dan vooral ‘Terzake’, aangezien ‘Koppen’ niet meer bestaat (lachje). Als u mijn mening over ‘Terzake’ wil: te veel politiek geleuter in de studio, te weinig reportagewerk in het veld. Verder mogen ze van mij wat minder aandacht schenken aan binnenlandse politiek, en wat meer aan nieuws uit het buitenland.»

HUMO Volgt u ook de nieuwe nieuwskanalen, zoals Twitter?

Tieleman «Toen ik in 2011 een nieuwsuitzending bij VT4 probeerde te lanceren (‘Vlaanderen Vandaag’, red.), heb ik een tijdje getwitterd. Er viel toen best wat interessante informatie te rapen, maar het is me te oppervlakkig en venijnig geworden. Tegenwoordig volg ik het van op een afstandje, maar ik meng me niet meer in dat heen-en-weer. Ik word ook al een dagje ouder, hè.»

HUMO Het zijn nochtans gouden tijden voor nieuwsfreaks, met de Amerikaanse presidentsverkiezingen, terreurstaat IS en de vluchtelingencrisis. Zou u het nieuws liever niet vanop de eerste rij beleven?

Tieleman «Eerlijk? Ik vind het ronduit verschrikkelijk dat ik me daar buiten moet houden (lacht). Nu ja: enerzijds wil ik me er niet meer in mengen, want op mijn leeftijd zou dat toch maar pretentieus zijn. Maar het blijft jeuken, en dat gevoel probeer ik tegen te gaan door veel en lang te reizen. Binnenkort vertrek ik voor een hele tijd naar Cuba en Jamaïca, om te zien wat daar van de oude ideologieën nog overblijft.

»Qua nieuws kom ik nauwelijks aan mijn trekken in de Vlaamse kranten en in de radio- en nieuwsuitzendingen: er is te veel aandacht voor de waan van de dag en te weinig journalistiek graafwerk. Alles moet snel-snel gaan, niemand staat eens wat langer stil bij de feiten.»