De burgemeester van Polens eerste ‘homovrije’ stad: ‘De meeste mensen hier zijn heel tolerant’

Tuchów is één van de Poolse steden die zichzelf tot ‘lhbt-vrije zone’ hebben uitgeroepen, ofwel vrij van homo- en biseksuelen en transgenders. De burgemeester was het er totaal niet mee eens, maar had geen keus, zegt ze.

‘U bent van harte welkom,’ zegt Madalena Marszalek, ‘maar ik wil het NIET hebben over de lhbt-verklaring.’ In het gemeentehuis van Tuchów ontvangt de burgemeester al een tijdje geen journalisten meer, want ze heeft er inmiddels zo ongeveer alles al over gezegd, vindt ze zelf. ‘Waarom vraagt u niks over ons mooie stadje?’

Ze wil graag vertellen over hoe aardig en gastvrij iedereen is (heel erg), hoeveel mensen er wonen (een kleine zevenduizend), hoe er geld verdiend wordt (met de productie van hout, meubels en schoorstenen) en over de prachtige natuur, hier in de heuvels van Malopolska, een provincie in het zuidoosten van Polen.

Maar binnen vijf minuten gaat het toch over waar ze het niet over wil hebben. Over hoe haar stadje in juni vorig jaar de allereerste ‘lhbt-vrije zone’ van Polen werd, over hoe ongelukkig ze daarmee is, over de tweedracht die het heeft gezaaid onder de bevolking, over de bakken vol internationale kritiek en over hoe ongelukkig ze met dit alles is, of had ze dat al gezegd?

Hoe je het ook draait of keert, de resolutie ligt er. Goedgekeurd door de meerderheid van de gemeenteraad. Tuchów moet vrij worden van lhbt-ideologie, staat er. Er moet tegengas worden geboden aan de ‘culturele revolutie die de vrijheid van meningsuiting, de onschuld van kinderen en het gezag van het gezin aanvalt’. Plus: ‘Omwille van het leven, het gezin en de vrijheid willen we dat ons bestuur in overeenstemming is met onze eeuwenoude cultuur.’

Politiek instrument

Tja, zegt burgemeester Marszalek: ‘Ik ben het er dus echt niet mee eens. Het is verkeerd. Het is discriminatie. Maar het was een besluit van de meerderheid en daar moet iedereen zich bij neerleggen.’ Die meerderheid in de gemeenteraad van Tuchów bestond tijdens het aannemen van de resolutie uit negen leden van de PiS, de regerende nationaal-conservatieve partij Recht en Rechtvaardigheid. De andere zes leden van de raad zijn van de lokale groep die wordt aangevoerd door Marszalek.

‘Die verklaring is hier, en in andere kleine stadjes, gedropt door onze regering in Warschau,’ zegt ze. ‘We zijn niet meer dan een politiek instrument. Ik durf echt te zeggen dat een meerderheid van Tuchów heel tolerant en ruimdenkend is, en dat de meeste mensen het niet eens zijn met die zogenaamde lhbt-vrije zone.’

Totaal verslagen

Volgens haar is het slechts een kleine groep, met name oudere mensen, aangevoerd door de kerk (‘Met de pastoor valt niet te praten, die is wat dit betreft net een blok beton’), die vindt dat het afgelopen moet zijn met al die rare fratsen die het gezin en het geloof bedreigen. ‘Die groep is helaas wel heel erg vocaal, vooral op internet en in de kerk. De sfeer is nog goed, maar er zijn zeker twee kampen.’

Wat is er sinds juni vorig eigenlijk gebeurd om de stad lhbt-vrij te maken? ‘Niks. Er ligt alleen maar die verklaring, en dat is het. Iedereen is hier nog steeds van harte welkom.’ Toch is er wel behoorlijk wat veranderd. Waar voorheen nog nooit iemand van Tuchów gehoord had, is dat nu wel anders. ‘Ik heb hier zelfs de BBC op bezoek gehad.’ Wat haar misschien nog wel het meeste steekt, is dat één van de zeven zustergemeenten alle banden met de Poolse vrienden heeft bevroren. ‘Saint-Jean-De-Braye,’ verzucht ze. Toen ze daar in Noord-Frankrijk hoorden van de resolutie, maanden nadat die was aangenomen, deden ze meteen de luiken dicht. ‘We waren totaal verslagen.’

Europees geld

Een ander direct gevolg is dat ook Brussel inmiddels in de gaten heeft wat er in Polen aan de hand is. Er zouden al meer dan honderd steden en stadjes zijn, met name in het conservatievere oosten, die zichzelf het liefst lhbt-vrij zien. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, wond er onlangs in haar ‘State of the Union’ geen doekjes om: ‘Hiervoor is geen plaats in onze unie.’

Wat dat concreet betekent, heeft Tuchów inmiddels ook gemerkt: een aanvraag voor geld uit een EU-fonds voor kleine gemeentes is afgewezen. Het betreft hier maar één geldstroompje, maar mocht dit zich uitbreiden, dan krijgen de inwoners wel degelijk heel erg natte voeten. Overal in de stad hangen borden van bouwprojecten (wegen, scholen, waterzuivering) die mede mogelijk zijn gemaakt met Europees geld, in totaal enkele miljoenen per jaar.

De Brusselse afwijzing leidde overigens tot een pr-momentje voor minister van Justitie en PiS-prominent Zbigniew Ziobro. Hij verklaarde dat alle gemeentes die EU-geld mislopen, gecompenseerd worden door de regering, vanwege ‘ideologische vervolging’.

Lichtpuntje

‘Het gaat al tijden alleen maar hier over,’ zegt Marszalek bijna moedeloos. ‘Terwijl we echt genoeg andere problemen aan ons hoofd hebben. Onze watervoorraad bijvoorbeeld, alcohol, drugs, echtscheidingen, huiselijk geweld. En overstromingen. En corona.’

Een lichtpuntje is dat de politieke verhoudingen in Tuchów zich drastisch gewijzigd hebben. De groep van de burgemeester is inmiddels uitgebreid met drie overgelopen PiS-leden. Dat betekent dat de PiS haar meerderheid kwijt is. En dat betekent weer dat die resolutie weer kan worden ingetrokken. Toch? ‘Dat zouden we kunnen doen. Maar dan zou het er weer op lijken dat het alleen maar is omdat we onze Europees geld niet willen verliezen. We laten de resolutie gewoon verlopen, en verlengen haar niet.’

(AD)