De clash tussen Borgerhout en Bart De Wever. 'Het zou mij erg verbazen als de N-VA hier een grote verkiezingsoverwinning zou behalen'

Net geen vier vierkante kilometer, zo groot is het enige stukje Antwerpen waar de N-VA van burgemeester Bart De Wever niet in de meerderheid zit. Het is ook het armste, dichtstbevolkte en meest diverse stukje van de stad. De metafoor van het kleine Gallische dorpje dat moedig standhoudt tegen de Romeinse keizer is de rode draad in het boek ‘Asterix aan de Schelde’, de bijna antropologische beschrijving van Borgerhout door Thomas Blommaert.

Lanterfantend, struinend en pratend op de Turnhoutsebaan en de belendende straten en pleintjes bracht Thomas Blommaert het afgelopen jaar door. Is er iets dat de schrijver oprecht verbaasd heeft?

Thomas Blommaert «In 2000 schreef Rudi Rotthier over dit district nog zijn boek ‘Hotel Fabiola’, toen het Vlaams Blok hier bijna 40 procent van de stemmen haalde. Zelfs de ‘positivo’s’ zagen het niet meer zitten en liepen hier mistroostig, zelfs wat wanhopig rond. ‘Hotel Fabiola’ was een deprimerende schets, met tragikomische scènes van een oude non, die vertelt hoe jongeren in haar kerk waren komen kakken. Dat is totaal veranderd. Borgerhout is niet meer dat triestige oord, maar een bruisende wijk. Er is kunstencentrum De Roma, met 400 vrijwilligers, het jaarlijkse Borgerrio-festival, de armoedeorganisatie Al Ikram, er zijn pleinpatrons die de sociale controle organiseren, ik ken weinig wijken met zo’n sterk middenveld. Je hoort maar weinig Borgerhoutenaars die niet fier zijn op hun wijk, die hier niet graag wonen, en tóch is het volgens de media en de N-VA net geen hellhole. Met dank aan de burgemeester, die een zeer sterke mening ventileert, maar die hier de afgelopen zes jaar nauwelijks is geweest.

»Twee weken geleden was koning Filip nog op bezoek bij ‘Samen op Straat’, een samenlevingsproject voor jongeren uit de buurt. Wie was andermaal uitgenodigd? En wie schitterde weer door afwezigheid? Bart De Wever. In de zomer van 2017, toen er incidenten waren en de buurt om overleg vroeg, wilde hij ook niet komen, omdat hij er zogezegd geen mediacircus van wilde maken. Terwijl de pers niet eens uitgenodigd werd op die vergadering. Hij weigert ieder voorstel tot constructief gesprek, maar hij is altijd de eerste om negatief over Borgerhout te praten, en om alle vooroordelen aan te dikken.»

HUMO Er zijn soms ook wel negatieve punten te melden.

Blommaert «Ik beweer niet dat dit het Shangri-La van Antwerpen is, en natuurlijk zijn hier problemen, zoals in ieder district. Maar hier worden ze systematisch, en ik denk zelfs bewust, uitvergroot. Als burgemeester zeggen dat je op de Turnhoutsebaan veel mannen tegenkomt die eruit zien als de daders van de aanslag in Barcelona... Ik begrijp dat echt niet.»

HUMO Dat is toch niet zo moeilijk?

Blommaert «Leg het mij dan eens uit.»

HUMO Als Bart De Wever de verkiezingen wil winnen, is het niet dwaas een duidelijke keuze te maken tussen de door moslims en bakfietsers overspoelde rampwijk, die ook nog eens door extreem-links bestuurd wordt, en de superveilige rest van Antwerpen, waar hij de baas is?

Blommaert «Dat is de analyse die het Borgerhoutse koppel Manu Claeys en Anne Provoost ook maakt: dit district is De Wevers politieke kapitaal voor de rest van Vlaanderen geworden, en dat zullen we geweten hebben. Het is wel heel cynisch, want dan zeg je dat De Wever zich gedraagt als Frank Underwood uit ‘House of Cards’. Soms denk ik dat ook. Hij heeft, in het eerste jaar na zijn verkiezing, toelating gegeven aan de NSA – een neo-fascistische groep die uit de Vlaamse Militanten Orde voortkomt – om op het Moorkensplein voor het districtshuis een betoging te houden tegen het communisme. Op 1 mei! Veel dichter bij de provocatie kan je toch niet komen?»

HUMO Ook Marc Van Peel, onverdacht christendemocraat, liet optekenen dat Borgerhout best ‘bevrijd moest worden van zijn bestuur.’

Blommaert «Geen geringe uitspraak, toch? Het is om de haverklap iets. Elf dagen na de start van het roodgroene districtsbestuur vaardigde het stadsbestuur een samenscholingsverbod uit op de Turnhoutsebaan, de drukste straat van de wijk, omdat er een sms circuleerde waarin werd opgeroepen tot een betoging tegen Charlie Hebdo. Geen enkele jeugdwerker in Borgerhout, geen enkele pleinpatron, niemand heeft ooit die sms gezien, maar het gerucht volstond.

»Onlangs stond op de voorpagina van Gazet van Antwerpen een exclusief bericht over een studie waaruit moest blijken dat minstens de helft van de winkels hier in de illegale economie zat. Een studie die eerst angstvallig geheim gehouden werd, en waarvan nadien bleek dat het louter om ‘een aanvoelen’ ging van politiemensen en ambtenaren. Hetzelfde ‘aanvoelen’ was er bovendien ook in de stationswijk en in winkelstraten in Hoboken en Deurne. Enfin, ik ben geen groot complotdenker, maar dat Borgerhout geviseerd en zelfs gestraft moet worden, is wel een duidelijk patroon.»

HUMO De districtsbesturen hebben niet meteen een imposant budget om echt beleid te voeren.

Blommaert «Ze beheren niet eens twee procent van de stadsbegroting. Bovendien wordt dat geld verdeeld per oppervlakte, niet per inwoner. Een redelijk desolaat district als Berendrecht-Zandvliet-Lillo, hoog in de haven, krijgt 120 euro per inwoner, Borgerhout moet het doen met 45 euro per inwoner.

»Borgerhout kampt met een gigantisch gebrek aan openbare ruimte, maar het plan om van het centrale Moorkensplein een parkje te maken – nog beslist onder toenmalig burgemeester Patrick Janssens – wordt vakkundig in de vuilnisbak gegooid. Terwijl in Vlaanderen nergens minder groen te vinden is dan hier.

»Van de drie tramlijnen die door Borgerhout lopen, passeren er twee volledig ondergronds – zodat niemand kan op- of afstappen – omdat De Lijn de middelen niet vindt om twee metrostations die er al liggen, af te werken. Ik wil best begrijpen dat de burgemeester en zijn partij geen grote fan zijn van de SP.A-Groen-PvdA-coalitie hier, maar wat is nu het maatschappelijke nut van zo’n confrontatiepolitiek?»

HUMO Is Borgerhout niet veranderd omdat al wie de transformatie naar superdiverse wijk niet aankon, is verhuisd? Alleen de mensen met migratie-achtergrond en de liefhebbers van zo’n model blijven over.

Blommaert «Ja, Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken heeft deze zomer nog gezegd dat de steden voor zijn partij verloren zijn, en daar heeft hij gelijk in. Ruw geschat heb je hier een derde mensen met een migratieachtergrond, een derde meestal jonge progressieve stedelingen, en nog een derde kiezers van de N-VA en het Vlaams Belang. Iedereen hier ziet die evolutie. Ik ben echt niemand meer tegengekomen die weg wil omdat ze het niet meer zien zitten, terwijl Rudi Rotthier twintig jaar geleden die uitspraak om de haverklap noteerde. Dan is het toch niet alleen de demografie die veranderd is, want als een district echt volkomen onleefbaar zou zijn, vertrekt iedereen die dat kan.»

HUMO Schetst u niet een te rooskleurig beeld van de wijk? Nergens is de kleine drugscriminaliteit zichtbaarder dan hier.

Blommaert «Natuurlijk zijn er problemen, je moet het licht van de zon niet ontkennen. Maar dat de Antwerpse haven de draaischijf is voor bijna alle hasj en cocaïne die in België en zelfs Europa binnenkomen, kan je moeilijk de verantwoordelijkheid van Borgerhout noemen. Van de vijftien meest recente en drugsgerelateerde schietincidenten in Antwerpen tussen het najaar van 2016 en dat van 2017 waren er twee in Borgerhout. Twee. Is er een drugsprobleem in Borgerhout? Zeker, maar toch niet alleen daar? Dus waarom wordt het dan zo voorgesteld? Waarom suggereert men dat relletjes met opzet uitgelokt zijn door dealers om de politie uit de wijk te houden? Ik wik mijn woorden, maar dat is compleet waanzinnig.

»In 2015 was er geen enkele rel, in 2016 schrijft De Standaard dat van het oude Borgerokko niets is overgebleven en dat alles nu ‘Boho’ en fantastisch is. Ook wat overdreven, trouwens. Vorig jaar waren er dan drie incidenten op een week tijd – met vooral daders die, zo bleek achteraf, niet eens in Borgerhout woonden – en de beeldvorming kantelt weer.»

HUMO In Borgerhout loop ik weleens winkels binnen waar ik als witmens schuin bekeken wordt, en waar ik dan weer de wenkbrauwen frons bij de salafistische boekjes die er te koop zijn. U hebt weinig aandacht voor de moslims die steeds strakker in de leer worden.

Blommaert «Je ziet hier dingen die ik niet zie bij mijn schoonfamilie in Kruishoutem, dat geef ik toe. Ik heb onderweg naar hier wel wat hoofddoekjes gezien, maar weinig meisjes met een sluier. En die mensen kom ik ook in Berchem tegen. En in Brussel. En in alle grootsteden. Ik kan hier na een optreden in De Roma ook nog altijd een pint pakken in de buurt.»

HUMO Links in Vlaanderen verdeelt zich: een deel ziet de islam als een bedreiging, zoals in Michel Houellebecqs boek ‘Soumission’, terwijl anderen moslims vooral als het nieuwe te ondersteunen proletariaat beschouwen.

Blommaert «In Borgerhout valt dat best mee. Het districtsbestuur wordt geleid door drie jonge vrouwen. Marij Preneel voor Groen, Stephanie Van Houtven voor SP.A en Zohra Othman, van Marokkaanse origine, voor de PvdA. Drie geëmancipeerde jonge vrouwen zonder hoofddoek zouden in zo’n ‘soumission’-scenario toch nooit de meeste stemmen halen?

»Dat neemt niet weg dat hier en daar wel een paar jongeren zullen meegaan in een radicaal discours, maar het is geen trend. Ik heb zelfs het gevoel dat die discussie over de dreiging van de islam hier veel minder leeft, net omdat moslims en niet-moslims hier zoveel contact met elkaar hebben.

»Wat je hier veel meer ervaart is de clash tussen rechts en links over zowat ieder groot beleidsthema. Waarbij het rechtse stadsbestuur 98 procent van de middelen heeft, en het district 2 procent. De vergelijking met het kleine dorpje van Asterix, dat moedig standhoudt tegen de troepen van de Romeinse keizer is echt niet zo vergezocht.»

HUMO Wie zal volgens u na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober het everzwijn mogen aansnijden?

Blommaert «Het zou mij erg verbazen als de N-VA hier een eclatante verkiezingsoverwinning gaat behalen, daarvoor hebben ze de Borgerhoutenaren te veel geschoffeerd en tegengewerkt. Dus ik zie deze coalitie wel gewoon verdergaan, ook na het opblazen van het kartel tussen Groen en SP.A. De N-VA heeft in andere districten coalities gemaakt, zowel met Groen als met SP.A. Overigens: ook in de stad Antwerpen lijkt de voortzetting van de huidige coalitie nu het meest plausibele scenario (lacht). Dus wij blijven nog wel even Asterix aan de Schelde, vrees ik.»

Thomas Blommaert, ‘Asterix aan de Schelde, een reportage uit Borgerhout’,
Uitgeverij EPO