‘De daders van datingfraude worden in een mum van tijd rijk. We zien hier soms jongens van vijftien jaar rondrijden in een Lexus’

Door de coronacrisis heeft de datingfraude een hoge vlucht genomen: vanuit West-Afrika lichten mooipraters eenzame mannen en vrouwen voor honderdduizenden euro’s op via valse profielen op datingsites. De slachtoffers blijven achter met een gebroken hart en een geplunderde rekening, en de daders worden uiterst zelden gepakt. Humo duikt in de wereld van de Yahoo-boys en Yahoo-girls, die vaak nog op de schoolbanken zitten. ‘Ze organiseren champagnefeestjes waarop ze bankbiljetten in het rond strooien.’

Iedere dag trekken duizenden jonge mannen in West-Afrika naar internetcafeetjes, op zoek naar een nieuwe prooi. Ze loggen in op Facebook, Instagram of een datingsite en bekijken profiel na profiel. Wie is vandaag aan de beurt? Annick uit België? Claudine uit Frankrijk? François uit Zwitserland? Ze doen zich voor als chirurg, architect of verpleegster en bestoken hun slachtoffer met liefdesbetuigingen. Hun doel: zoveel mogelijk geld aftroggelen. In Nigeria worden ze Yahoo-boys genoemd, in Ivoorkust heten ze brouteurs, en de besten onder hen verdienen massa’s geld. In die landen bedraagt het gemiddelde salaris nog geen 200 euro per maand, en de sommen die ze kunnen buitmaken, zijn soms een duizendvoud daarvan.

Vorige week getuigden Agnes uit Poelkapelle en Danny uit Westmalle over hoe ze respectievelijk 400.000 en 50.000 euro hebben verloren aan mensen die zich voordeden als een knappe Franse ingenieur en een Amerikaanse binnenhuisarchitecte. Ze kennen de echte identiteit van hun oplichter niet, maar de kans is groot dat het een Yahoo-boy was. ‘Het fenomeen van de Yahoo-boys bestaat al sinds het begin van deze eeuw,’ vertelt criminoloog Usman Ojedokun. Hij is professor aan de universiteit van Ibadan in Nigeria en bestudeert al jaren internetoplichting in zijn land.

USMAN OJEDOKUN «Het gaat om jongeren en jongvolwassenen die deel uitmaken van een criminele subcultuur die zich bezighoudt met verschillende vormen van cybercriminaliteit, van phishing tot kredietkaartfraude. Datingfraude is één van hun belangrijkste activiteiten.»

HUMO Waarom worden die oplichters Yahoo-boys genoemd?

OJEDOKUN «In de beginjaren van het internet was Yahoo! de populairste portaalsite in Nigeria, met een handige messengerdienst. Zo konden Nigerianen voor het eerst rechtstreeks chatten met mensen in het buitenland. Het zijn trouwens niet alleen mannen: de voorbije jaren zijn er ook Yahoo-girls bij gekomen.»

HUMO Wie wordt Yahoo-boy of Yahoo-girl?

OJEDOKUN «Naar schatting 80 procent van de oplichters is student aan een universiteit of hogeschool, of is pas afgestudeerd. Ze zijn vaak afkomstig uit minder gegoede families en ze zeggen dat ze het geld nodig hebben voor hun studie en de huur van hun kamer. De laatste tijd merken we wel dat daders jonger worden: ze zitten nog op de middelbare school.

»De overige 20 procent zijn mensen die een vaste job hebben, zelfs dokters en leerkrachten, en die als bijverdienste westerlingen oplichten. Sommigen maken gebruik van voodoorituelen: ze laten dan een spiritualist drankjes brouwen van allerlei kruiden, en ze voeren voor hun computerscherm rituelen uit om het slachtoffer te hypnotiseren, zodat hij of zij sneller zal betalen. Sommige Yahoo-boys gaan nog verder en slapen in doodskisten, nemen een douche op begraafplaatsen of blaffen iedere dag een tijdje als een hond. Ze hopen daardoor meer succes te hebben. (Droog) Of dat ook helpt, is een andere zaak.»

HUMO Wie weet? In België zijn slachtoffers soms honderdduizenden euro’s kwijt aan die Yahoo-boys.

OJEDOKUN «De daders worden soms in een mum van tijd rijk. We zien hier jongens van 15 jaar in een Lexus rondrijden. Meer ervaren oplichters hebben accounts op sociale media waarvan de blingbling afdruipt: ze poseren naast de Maserati die ze net hebben gekocht, ze dragen dure merkkleding en gouden kettingen, en laten foto’s van hun nieuwe villa zien.»

HUMO Wat drijft jongeren tot een carrière als Yahoo-boy?

OJEDOKUN «Er is om te beginnen veel werkloosheid en armoede in Nigeria, en in onze samenleving moet je materiële rijkdom nastreven. Yahoo-boys willen snel rijk worden en die rijkdom ook tonen. Waar dat geld vandaan komt, is minder van belang dan het mooie huis waarin je leeft, de dure wijn die je koopt en de auto’s waarin je rijdt.»

Dat verlangen naar snelle rijkdom zag ook de Zwitserse journaliste Isabelle Ducret toen ze in Ivoorkust de reportage ‘Arnacoeurs, les escrocs de l’amour en ligne’ draaide voor het actuaprogramma ‘Temps présent’.

ISABELLE DUCRET «In Abidjan is datingfraude al jaren een bloeiende business. We bezochten internetcafeetjes waar de oplichters dag in, dag uit vertoeven. Ze zijn een deel van de lokale economie geworden. Het geld dat ze verdienen, geven ze ter plaatse uit. Iedereen profiteert mee, de hele wijk is op de hoogte van hun activiteiten. De omwonenden stonden erbij terwijl wij de oplichters in actie filmden. Niemand had daar problemen mee.»

HUMO In uw reportage spreken de oplichters vrijuit over hoe ze hun slachtoffers om de tuin leiden.

DUCRET «Ja, ze vonden het helemaal niet erg om herkenbaar in beeld te komen. Ze lieten zien hoe ze valse profielen aanmaakten, en vertelden dat het belangrijk is om snel het vertrouwen van het slachtoffer te winnen. Opvallend is dat ze zelf nooit over slachtoffers spreken, ze hebben het altijd over ‘cliënten’. Ze zien ook nergens graten in: aller au cyber is voor hen hetzelfde als naar kantoor gaan.»

Tips en tricks

Wie Yahoo-boy of brouteur wil worden, vindt online al het nodige om aan de slag te gaan. Op het internet wemelt het van handleidingen, links naar nuttige apps en reviews van interessante datingsites. Video’s van Yahoo-boys krijgen duizenden likes op YouTube en in privégroepen op WhatsApp en Telegram worden tips uitgewisseld. De vraag how to become a Yahoo boy levert op Google 41 miljoen resultaten op met tips en tricks over ‘cliënten’ en hoe je hen aan het lijntje kunt houden. Op de website smartlazyhustler.com heeft een zekere Mike Bush lange uiteenzettingen gepost, zoals ‘Steps to do Yahoo on Facebook and Get Rich Clients’. Mike Bush is naar eigen zeggen zelf datingfraudeur geweest en heeft daar behoorlijk aan verdiend, en nu wil hij zijn wijsheid delen. Hij weet bijvoorbeeld te vertellen dat wie in het wilde weg valse profielen aanmaakt en zomaar vrouwen aanspreekt op Facebook of Instagram, weinig succes zal boeken. Voorbereiding is het halve werk, zegt hij. Om would-be oplichters op weg te helpen, heeft Mike Bush een e-book geschreven, dat omgerekend 21 euro kost. Een stevige investering voor een doorsnee Nigeriaan, maar zijn geld meer dan waard, belooft hij.

Op de site fastknowers.com benadrukt ene Abdulrazaq het belang van de woonplaats bij een vals profiel. ‘Niemand zit te wachten op een vriendschapsverzoek van een arme sloeber uit Nigeria. Het is beter om te schrijven dat je in een welvarend land leeft. Kies een land uit Europa en bestudeer het vóór je contact zoekt met de cliënt. Die zal immers vragen stellen over je woonplaats. Zorg ervoor dat je fijne anekdotes over je favoriete restaurant klaar hebt.’ Volgens Abdulrazaq moet de foto op het profiel ook welvaart uitstralen. Een foto van een chirurg doet het altijd goed, maar de zakenman in het buitenland en de generaal in vijandig gebied zijn ook toppers. En de naam dient zorgvuldig gekozen te worden: noem jezelf geen Paolo als je zegt een Zweed te zijn.

Het ideale slachtoffer is volgens Mike Bush een blanke van gevorderde leeftijd. ‘Jonge mensen zijn beter op de hoogte van cyberoplichting, en ze hebben vaak minder geld. Oudere personen zijn rijker en minder handig met een computer. Vooral vrouwen zullen snel moedergevoelens voor je ontwikkelen. Lok de cliënt zo vlug mogelijk naar Hangouts, want Facebook ontdekt tegenwoordig snel valse profielen. WhatsApp is ook een optie, maar installeer dan een app waarmee je je telefoonnummer kunt vervalsen, zodat het lijkt alsof je met een nummer belt van de woonplaats van je profiel.’

Zodra de prooi aan de haak is geslagen, kan het charmeren beginnen. Voor wie niet zo goed uit zijn woorden raakt, zijn er scenario’s beschikbaar met lange, vurige liefdesverklaringen. En: ‘Google Translate is je beste vriend als het slachtoffer geen Engels kent.’

En dan komt het kritieke moment waarop een eerste keer om geld wordt gevraagd. Abdulrazaq: ‘Wacht zeker tot je veel mooie woorden hebt gewisseld en de cliënt al ‘Ik mis je’ zegt. Niet iedereen zal onmiddellijk toehappen. Wees geduldig, laat je niet ontmoedigen. Verdwijn desnoods een tijdje van de radar en probeer het dan opnieuw.’

OJEDOKUN «Yahoo-boys wisselen onderling tips uit, zowel online als offline. Ze zoeken elkaar op om hun technieken aan te scherpen. Op universiteitscampussen zie je dat ze samenklitten in clubs. Buiten de lesuren ontmoeten ze elkaar op feestjes die voorbehouden zijn aan Yahoo-boys, of in luxehotels – je zult zelden een Yahoo-boy vinden die in een studentenhuis verblijft.

»Die ontmoetingen zijn vooral interessant voor beginnende Yahoo-boys. De informatie op het internet weegt niet op tegen het persoonlijke advies van een leermeester. Zo vertelde een student me dat hij moeite had om een profiel aan te maken op sommige datingsites. Pas nadat dat hij er met een ervaren Yahoo-boy over had gesproken, kende hij de oorzaak van het probleem: een aantal datingsites heeft Nigeriaanse IP-adressen geblokkeerd omdat zoveel Nigerianen zich schuldig maken aan datingfraude. Hij leerde ook hoe hij dat met een VPN-verbinding kan omzeilen.

»Maar ook voor ervaren oplichters is netwerken een must om op de hoogte te blijven van de nieuwste technologieën. Dat neemt zorgwekkende proporties aan: we zien dat Yahoo-boys steeds vaker contacten leggen met buitenlandse criminelen.»

Isabelle Ducret merkte in Abidjan ook op dat brouteurs samenwerken.

DUCRET «De grote jongens werken in luxevilla’s waar ze verschillende oplichters in dienst hebben. Die laten ze shiften draaien om contact te houden met zoveel mogelijk verschillende slachtoffers, want dat is de kunst: het slachtoffer laten denken dat je enkel en alleen met hem of haar bezig bent. Voor de reportage had ik me in Zwitserland op een site aangemeld met een vals profiel, waarvan ik wist dat het aantrekkelijk zou zijn voor oplichters. Ik werd dagenlang bedolven onder de berichten en de epistels waarin ze schreven dat ze me misten, en dat ik in hun dromen verscheen. Er ging een dwingende kracht van uit. Als ik ’s avonds laat thuiskwam, wilde ik me bijna excuseren omdat ik nog niet had geantwoord (lacht).»

HUMO De grote oplichters blijken hele netwerken te hebben uitgebouwd.

DUCRET «Ja, ze hebben handlangers in Europa die de identiteit van een vals profiel echter laten lijken. Als de oplichter zegt een Fransman te zijn, kan hij zijn medewerker in Parijs bellen om een brief met een Franse postzegel naar zijn slachtoffer te sturen. Andere handlangers openen een bankrekening die dan in het land van het slachtoffer wordt gebruikt om betalingen te ontvangen.

»De grote brouteurs hebben ook meer middelen om slachtoffers te overtuigen. De kleintjes moeten zich behelpen met Google Translate en vermijden telefoongesprekken om niet te verraden dat ze vanuit Nigeria of Ivoorkust bellen. De groten kunnen iemand inhuren die Frans spreekt zonder accent. Bij een mannelijk slachtoffer betalen ze dan een vrouw om hem aan de telefoon te woord te staan. Dat heb ik zelf gezien: terwijl de jonge vrouw met het slachtoffer sprak, zat de dader naast haar en fluisterde hij haar in wat ze allemaal moest zeggen.»

Privacyregels

Slachtoffers van datingfraude dienen uit schaamte zelden een klacht in bij de politie. Als ze het toch doen, wacht hen vaak een koude douche. Agnes en Danny, die vorige week vertelden dat ze na lang aarzelen toch naar de politie waren gestapt, kregen tien dagen later al te horen dat hun klacht was geseponeerd. Speurders van de Computer Crime Unit (CCU) van de federale gerechtelijke politie zeggen dat ze met de handen gebonden zijn.

HUMO Voor de slachtoffers is de seponering een bijkomende klap, na het financiële en het emotionele leed.

ALBAN GASMANNE (CCU Charleroi) «Het probleem is dat de daders vaak in West-Afrikaanse landen wonen waarmee we weinig samenwerken. Als we ginder een dossier willen onderzoeken, moet een rechter hier een rogatoire commissie aanstellen en uitsturen. We zijn in 2019 naar Benin gegaan voor het dossier van een oudere dame die meer dan 200.000 euro kwijt was. Toen we daar aankwamen, bleek dat de dader had gebeld met vooraf betaalde kaarten, en de IP-adressen behoorden toe aan een drukbezocht cybercafé. We waren veel te laat om nog iets te kunnen doen.

»Frankrijk pakt het beter aan. De Fransen hebben sinds enkele jaren een liaisonofficier in Ivoorkust die verantwoordelijk is voor West-Afrika. Zodra het gerecht in Frankrijk een IP-adres of een telefoonnummer heeft, kan de officier in actie schieten.»

CHRISTOPHE VAN BORTEL (CCU Antwerpen) «Datingfraude is geen echte computercriminaliteit: de oplichter maakt wel gebruik van het internet, maar de overtreding is van financieeleconomische aard. Daarom valt datingfraude niet onder het Verdrag van Boedapest, dat gegevensuitwisseling garandeert in het geval van cybercriminaliteit. We botsen in die dossiers voortdurend op die beperking, en we hebben geen enkele stok om mee te slaan.»

GASMANNE «Ook de verstrengde regels voor de gegevensbescherming spelen ons parten. We kloppen vaak tevergeefs aan bij bedrijven als Google om de identiteit van de persoon achter een e-mail-adres te kunnen achterhalen.»

DAVID WARNENT (CCU Namen) «Er moet op Europees vlak dringend werk gemaakt worden van een betere samenwerking met die landen, want alleen zo kunnen we resultaten boeken. In 2016, bijvoorbeeld, konden we een Ivoriaan arresteren na een intense samenwerking met de Ivoriaanse politie. De man woonde in Parijs en werkte voor een bende die zich had gespecialiseerd in datingfraude. Omdat sommige oudere slachtoffers slecht ter been waren en zich niet naar de bank konden verplaatsen om het geld over te schrijven, reisde hij naar België om het geld zelf te innen. In vier jaar tijd kon hij zo 500.000 euro ophalen. De man werd op heterdaad betrapt toen een slachtoffer ons belde omdat ze hem niet meer vertrouwde. Onderzoek van zijn telefoongegevens leidde ons naar acht andere slachtoffers. Eén van hen was een magistrate: iederéén, in alle lagen van de bevolking, kan het slachtoffer worden van datingfraude.

»Toen we contact opnamen met de politie in Ivoorkust, bleek die de bende al te volgen. Uiteindelijk konden we een internationaal netwerk van oplichters ontmantelen dat opereerde in Frankrijk, Ivoorkust, Mali, Benin en Marokko. Hun slachtoffers waren vrouwen in Frankrijk, België, Zwitserland en Canada. De Ivoriaan werd veroordeeld tot vier jaar effectieve celstraf.»

HUMO In Nigeria en Ivoorkust worden oplichters steeds professioneler en werken ze samen met criminele bendes. Merkt u daar iets van?

VAN BORTEL «Zeker, het amateurisme is eruit. Het zijn criminele organisaties geworden die eerst slachtoffers oplichten en daarna een beroep doen op andere bendes, bijvoorbeeld om het geld te versluizen.»

GASMANNE «Ze zijn ook inventiever geworden. Vroeger vroegen ze het slachtoffer om geld op te sturen via diensten als Western Union. Dat bedrijf heeft enkele jaren geleden strengere regels ingevoerd, waardoor de ontvanger het geld alleen kan afhalen als hij zijn identiteitskaart toont. Dus gaan oplichters anders te werk. Zo heeft een oplichter uit Benin een Belgische vrouw kunnen overtuigen om vliegtickets te kopen voor hem en zijn kinderen, omdat hij hen graag aan haar wilde voorstellen. Uiteraard is hij nooit op het vliegtuig gestapt: de tickets heeft hij doorverkocht aan nietsvermoedende reizigers.»

HUMO Professor Ojedokun, hoe pakt het Nigeriaanse gerecht de Yahoo-boys aan?

OJEDOKUN «Nigeria heeft de voorbije jaren zwaar geïnvesteerd in de bestrijding van cybercriminaliteit, want die berokkent niet alleen financiële en emotionele schade bij de slachtoffers, ons land loopt ook grote imagoschade op. Nigeria wordt in de hele wereld geassocieerd met die oplichters.

»Agenten van de Economic and Financial Crimes Commission (EFCC) arresteren datingfraudeurs soms met tientallen tegelijk. Ze hanteert een name and shame-tactiek: als de daders veroordeeld worden, moeten ze met een groot bord poseren waarop hun naam en hun misdrijf vermeld staan, en die foto wordt dan op de website van de EFCC geplaatst. Maar de dienst heeft niet voldoende mankracht om het probleem uit te roeien. En de gewone politie heeft de middelen noch de technische knowhow. Yahoo-boys zijn bovendien erg populair bij een deel van de bevolking: na elke arrestatie van een boy staan twee anderen klaar om zijn plaats in te nemen.»

Robin Hood

Oplichters als de Yahoo-boys in Nigeria en de brouteurs in Ivoorkust hebben een sterrenstatus. Er worden films en soapseries over hen gedraaid en songs over hen geschreven. Sommigen schrijven ze zelf, zoals de Nigeriaan Naira Marley, die ‘Am I a Yahoo Boy’ componeerde, waarin hij zingt: ‘Internetoplichters! Moge God ons geen zorgen geven. Moge onze band met de zot die ons regelmatig geld geeft, nooit verbroken worden!’ Verheerlijking van oplichting, zo oordeelde de politie. Een dag na de release van het nummer werd Marley gearresteerd, maar het gerecht kon nooit hard maken dat hij echt een Yahoo-boy was.

OJEDOKUN «Nigeriaanse jongeren kijken enorm op naar Yahoo-boys die het gemaakt hebben. Ze zien hoe hun schoolmakker van vroeger plots een appartement kan kopen, iedereen op champagne trakteert en drie vriendinnetjes aan iedere hand heeft. Dat willen zij ook.»

DUCRET «Brouteurs worden in Ivoorkust vereerd als voetbalhelden: vroeger hadden ze niets, nu verdienen ze miljoenen. Veel jongeren dromen daarvan. Maar om te slagen in het topvoetbal moet je echt talent hebben. Dan is datingfraude een veel makkelijker manier om rijk te worden.»

HUMO Wat doen ze nog, behalve dure auto’s en villa’s kopen?

DUCRET «Ze besteden het geld vooral aan vluchtig plezier. Dat was toch een schok voor mij. Toen ik naar Ivoorkust vertrok, had ik een Robin Hood-verhaal in mijn hoofd: ik dacht dat die jongeren het geld zouden gebruiken om in hun toekomst te investeren en onder de armen te verdelen. Maar ik had het helemaal verkeerd: ze geven het uit aan Gucci-kleren en feestjes met dure champagne, waar ze stapels biljetten uit hun broekzak halen en die in het rond strooien, zoals we zelf hebben kunnen filmen op een soiree met geslaagde oplichters uit de regio.

»Ik moest plots denken aan wat een slachtoffer mij had verteld voor ik naar Ivoorkust vertrok: ‘Ik hoop tenminste dat mijn geld die jongen heeft vooruitgeholpen in het leven.’ Ze zou eens moeten weten. Een klein deel van het geld gaat wel naar familie en vrienden, maar de rest verbrassen ze. En zodra het op is, zijn ze wel verplicht om opnieuw te beginnen, anders verliezen ze hun status en aanzien.»

HUMO Geldt dat ook voor de Yahoo-boys in Nigeria?

OJEDOKUN «Ja. Ze willen luxe kunnen tonen. Maar er is de laatste jaren wel een verandering merkbaar. We zien bij Yahoo-girls bijvoorbeeld dat ze het geld later willen investeren in een legaal bedrijfje. Eén van hen vertelde me dat ze een bakkerij wilde beginnen, want ze houdt van bakken. Ze had een oven en bakbenodigdheden gekocht, en al enkele taarten verkocht. En een aantal Yahoo-boys is in de politiek gegaan en heeft het geld gebruikt om campagne te voeren. Daardoor zijn ze pas echte helden geworden: ze geven nu ook iets terug aan de gemeenschap.»

HUMO Weten de oplichters welk leed ze hun slachtoffers hebben aangedaan?

DUCRET «Ik heb niet veel empathie gezien, wellicht omdat alles virtueel gebeurt. Als ze hun slachtoffer in levenden lijve zouden ontmoeten, zouden ze wel wroeging kunnen krijgen, denk ik. Maar bij die jongeren leeft heel sterk het cliché dat iedereen in het Westen veel geld heeft. En als iemand zo makkelijk geld geeft aan een onbekende, betekent dat in hun ogen dat er nog veel meer is. Ik vond dat choquerend, want ik ken ook de andere kant van het verhaal, dat van de mensen die met een gebroken hart en een geplunderde bankrekening achterblijven. Maar die twee werelden kruisen elkaar nooit.»

OJEDOKUN «Ik denk dat Yahoo-boys de psychologische impact van hun oplichting wel kunnen inschatten. Maar eigenlijk kan dat hun niet veel schelen. Zij vinden niet dat ze criminelen zijn: ze maken gebruik van de mogelijkheden die zich aandienen. Er zijn computers en er is internet, dus waarom zouden ze het niet doen? Veel jongeren zien het ook als een vorm van wraak voor de kolonisatie. Het geld is een schadevergoeding voor wat het Westen hun land heeft aangedaan. Die kolonisatie is de oorzaak van de lokale armoede, waardoor ze wel een Yahoo-boy móésten worden, zeggen ze. Een aantal Yahoo-boys weigert daarom ook om slachtoffers te maken in Afrikaanse landen.»