De drieling die elkaar niet mocht kennen: 'Een vreselijk psychologisch experiment'

Toen de 19-jarige Amerikaan Robert Shafran in 1980 voor het eerst de campus van zijn universiteit betrad, werd hij herhaaldelijk hartelijk begroet: ‘Eddy, hoe gaat het?’ Niet veel later stond hij oog in oog met zijn dubbelganger, Edward Galland.

De twee hadden meer met elkaar gemeen dan alleen hun uiterlijk: ze waren allebei geadopteerd én hadden dezelfde geboortedatum. De hereniging van deze identieke tweeling was zo ongelofelijk dat de Amerikaanse media het nieuws massaal oppikten. Waarna ene David Kellman de tweelingbroers belde: hij leek als twee druppels water op Eddy en Bobby en – u raadt het al – was op dezelfde dag geboren. Het sprookje veranderde in 1995 echter in een nachtmerrie: Edward Galland pleegde zelfmoord. Daarop bracht The New Yorker het hele verhaal van het vreselijke psychologische experiment, waarbij de drieling na de geboorte uit elkaar was gehaald. De Britse regisseur Tim Wardle wijdde er de documentaire ‘Three Identical Strangers’ aan.

Tim Wardle «Toen ik voor het eerst over de drieling hoorde, dacht ik: dat is het beste waargebeurde verhaal dat ik ooit heb gehoord. Ik heb meteen contact met de twee nog levende broers opgenomen, maar zij waren terughoudend. Als je hun levensverhaal kent, snap je wel dat ze weinig vertrouwen hebben in vreemden. Ze hadden elkaar sinds de dood van Eddy ook nauwelijks gesproken. Ik heb vier jaar nodig gehad om hen te overtuigen, en ze reageerden allebei opgelucht toen ze de eerste versie van de film zagen. Ze waren dankbaar dat iemand eindelijk hun leven en lijden op een eerlijke manier in beeld heeft gebracht.»

– De documentaire begint als een Disneysprookje, maar verandert langzaamaan in een beangstigende thriller.

Wardle «Het was ook voor mij een trip met veel onverwachte wendingen. We kenden slechts de helft van het verhaal toen we eraan begonnen: we wisten dat er iets sinisters aan de hand was, maar niet wat en waarom. We trokken op onderzoek uit en botsten al snel op verontrustende psychologische experimenten.

»De historische context is belangrijk. De jongens werden geboren in 1961: toen was psychologisch onderzoek nog het Wilde Westen. Denk maar aan de gehoorzaamheidsstudie van Stanley Milgram of het gevangenisexperiment aan de universiteit van Stanford. Wat de drieling toen is overkomen, zou vandaag niet meer kunnen. Maar zelfs toen moeten de onderzoekers geweten hebben dat hun experiment ethisch gezien fout was.

»Psychiater Peter Neubauer, die de leiding had, was niet kwaadaardig en zelfs zeer bekwaam in zijn vakgebied. Maar in dit geval dacht hij dat zijn goede intenties de aangerichte schade wel zouden verantwoorden.»

– Vooral de scène waarin Eddy Galland zijn vrouw ontmoet, op de tonen van Billy Joels ‘Scenes from an Italian Restaurant’, is me bijgebleven.

Wardle «Zijn platenlabel vroeg 20.000 dollar voor dat nummer: tien keer meer dan ons volledige budget voor de soundtrack (lacht). Ik heb toen een brief naar Billy Joel geschreven, en hij vond het verhaal zo goed dat hij ons zijn nummer bijna gratis heeft geschonken. Billy, ik sta voor eeuwig bij je in het krijt.»