De eerste 39 levensjaren van JFK in beeld: van ziekelijke jeugd tot roerige studententijd

Bij de naam John F. Kennedy denkt menigeen gelijk aan zijn sterfdag, 22 november 1963. Maar zijn leven is minstens zo boeiend. Fredrik Logevall wijdt er een adembenemende biografie aan. Deel 1 omspant JFK’s eerste 39 levensjaren.

Wil je beleven wat John F. Kennedy heeft meegemaakt? Laat je meevoeren door Fredrik Logevall (57). De hoogleraar geschiedenis aan Harvard University loodst je door JFK’s ziekelijke jeugd en roerige studententijd. Je zit aan tafel bij de Kennedy’s, beleeft ‘Jacks’ heldenrol in de Tweede Wereldoorlog, maakt kennis met Jackie Bouvier en ziet hem groeien in zijn politieke carrière. Als de jonge senator tegenover zijn vader besluit zich kandidaat te stellen voor de presidentsverkiezingen, op Thanksgiving in 1956, eindigt Logevalls eerste deel van de biografie. Zijn relaas over de Cubacrisis, Vietnam, de Koude Oorlog en de moord op JFK – volgens de officiële lezing het werk van een enkele dader, Lee Harvey Oswald – laat nog een paar jaar op zich wachten.

Pijngrens

Alle Kennedy’s hebben een complex karakter. ‘JFK is daarop geen uitzondering. Held en playboy, slordig en gedreven, met een hoge pijngrens,’ zegt Logevall vanuit Harvard (Cambridge). ‘Hij is in zijn jeugd al vaak ziek. Hij lijdt aan de ziekte van Addison, een aandoening aan de bijnierschors, zo bleek later. Pijn staalt zijn karakter, zijn ziekbed zwengelt zijn interesse aan voor lezen en schrijven, internationale politiek. Hij barst van de energie. Net als andere familieleden altijd in discussie. Altijd onderweg. Zijn campagnes voor een plek in de politiek zijn ongelooflijk intensief. Vanaf de eerste keer, in 1946 voor een zetel in het nationale Huis van Afgevaardigden, tot 1960 toen hij de 35ste Amerikaanse president werd.’

Slordig

Met zijn succes verrast hij niet alleen zichzelf, ook zijn familie. In de ogen van zijn vader Joe sr., een steenrijk zakenman, is zijn oudste zoon Joe junior voorbestemd voor een briljante politieke carrière. Senior kwam niet verder dan een mislukt ambassadeurschap in Groot-Brittannië, maar junior moet de eerste rooms-katholieke president in het Witte Huis worden. ‘John (koosnaam Jack) leeft in de schaduw van Joe jr. Hij is geen uitblinker op school, loopt er de kantjes van af. Hij is slordig, is altijd wat kwijt. Maar op een gegeven moment passeert Jack zijn oudste broer met wat hij bereikt en die kan daar moeilijk mee omgaan,’ legt de Zweeds-Amerikaanse historicus uit. Met een dramatisch resultaat. ‘Dat Jack hem naar de kroon steekt, leidt ertoe dat Joe jr. zich in de oorlog in Europa, in 1944, als vlieger vrijwillig aanmeldt voor een gevaarlijke vlucht, bijna een zelfmoordmissie. Hij komt daarbij om het leven. Hij wilde het heldendom van Jack overstijgen. Zijn jongere broer wordt in hetzelfde jaar voorpaginanieuws als hij in de Stille Oceaan het leven redt van bemanningsleden van zijn gezonken PT 109, uitgerust met torpedo’s.’

Het grote verschil tussen de zoons is dat Jack zich losmaakt van het gedachtegoed van zijn vader. Joe sr. pleit voor isolationisme, voor appeasement. ‘Zijn vader wil de VS buiten alle oorlogsgeweld houden. Jack komt op Harvard tot de conclusie dat Groot-Brittannië hulp verdient tegen de Duitsers. Dat is een cruciaal moment in zijn leven. Tot aan zijn dood pleit hij ervoor dat de VS internationaal zijn verantwoordelijkheid neemt.’

Drama

De aantrekkingskracht van de Kennedy’s kan mede worden verklaard door de mix van groot succes en enorme tegenslag. Er zit veel drama in de familie. Tegenslag die vooral de oudste vier kinderen, Joe jr., Jack, Kathleen (‘Kick’) en Rosemary al op jonge leeftijd overkomt. ‘Joe jr. sterft in de oorlog. Kick, de ‘soulmate’ van Jack, verongelukt in 1948 met een vliegtuig, Rosemary raakt zwaar gehandicapt door een mislukte hersenoperatie. ‘Al dat leed sterkt hem in de gedachte dat je alles uit het leven moet halen. Ook voor hem is het een paar keer kantje boord. Hij riep weleens dat hij niet veel ouder zou worden dan 45. Uiteindelijk heeft hij daar gelijk in gekregen. Toen hij werd vermoord was hij 46,’ aldus de biograaf.

In politiek en zakelijk opzicht mag Jack dan verschillen van Joe sr., hij is net zo’n vrouwenjager als zijn vader. Dat de vrouwen getrouwd zijn maakt niet uit. Filmsterren en missen hebben een streepje voor. Ook na zijn huwelijk met ‘Jackie’, Jacqueline Bouvier. JFK is geen superman. Zijn seksuele honger is enorm. Verder lijkt hij meer op zijn moeder. Niet zo dominant en meedogenloos, als zijn vader.

Geluk

JFK’s carrière is te danken aan een ‘gouden mix’. ‘Behalve zijn talent, drive en charisma zijn ook de miljoenen van zijn vader een grote hulp. Hij heeft twee geweldige adviseurs, broers Bobby en Ted Sorensen. Bobby laat bij Jacks campagne voor de Senaat, hij is dan pas 26, zien dat hij een briljant organisator is. Hij vult Jack prima aan. Hij ‘blaft’ harder, knapt Jacks lastige karweitjes op. Sorensen is als tekstschrijver van onschatbare waarde,’ zegt Logevall. JFK had ook nog eens geluk. ‘Dat hebben alle succesvolle politici. Zo is hij boos en teleurgesteld als hij in 1956 op de Democratische Conventie niet de running mate van Adlai Stevenson wordt in de race om het presidentschap met Dwight D. Eisenhower. Achteraf pakt dat prima uit omdat Stevenson fors verliest. JFK wordt daar nu niet op afgerekend. Op de conventie presenteert hij zich wel als de nieuwe rijzende ster van de partij. Zijn optreden daar is een enorme investering in zijn carrière.

JFK heeft met de huidige president, Donald Trump, gemeen dat zij allebei de tweede zoon zijn van een rijke, dominante vader. Allebei werden zij de ster van de familie, niet de daarvoor voorbestemde oudere broer. ‘Maar daar houdt elke vergelijking op. JFK ontwikkelt een internationaal geïnspireerde verantwoordelijkheid als staatsman, Trump is daar een tegenpool van. Ik mis JFK’s idealisme in het huidige presidentschap. Kennedy hecht veel waarde aan de politiek en de democratie in het algemeen. Onder JFK is werken voor de overheid een eer, Trump ziet haar als een sta-in-de-weg.’

Dallas

Komt Logevall met nieuwe onthullingen in deel 2? Over de Cuba-crisis, de Koude Oorlog, de Vietnamoorlog of, nog beter, de met complottheorieën omgegeven moordaanslag op 22 november 1963 in Dallas (Texas). Volgens de officiële lezing is JFK doodgeschoten door Lee Harvey Oswald. Hij zou de aanslag in zijn eentje hebben uitgevoerd. De vele complottheorieën wijzen andere kanten op: naar de Sovjet-Unie, Cuba, de maffia, Amerikaanse rechts-extremisten, de FBI (federale recherche), de geheime dienst CIA. ‘Maar er is meer. Ik hoop meer duidelijkheid te krijgen over hoe JFK in 1960 de Democratische kandidatuur voor het presidentschap en de race om het Witte Huis won. Met een krappe winst op zijn rivaal Nixon. Daar verschillen de meningen over,’ aldus de historicus. Hij zoekt ook een antwoord op de vraag waarom JFK’s strijd voor de burgerrechten relatief laat op gang komt. De vele brieven en dagboeken van de president, kunnen daarbij opnieuw van grote waarde zijn. ‘De Kennedy’s schrijven elkaar vaak. Met hun brieven kun je in hun huid kruipen,’ voegt Logevall eraan toe.

‘Wat als?

Volgens hem is JFK één van de weinige historische figuren die altijd zijn omgeven met de vraag ‘Wat als?’ Wat als hij de aanslag in Dallas had overleefd en president was gebleven? Hoe zou dan de strijd in Vietnam zijn verlopen? ‘Ik denk dat hij er nooit zo’n grote oorlog van had gemaakt. Ook de Koude Oorlog zou vermoedelijk niet zo hoog zijn opgelopen. JFK en Sovjet-leider Nikita Chroesjtsjov zetten na de Cuba-crisis al stappen voor minder spanningen tussen de supermachten. Mogelijk was dat de aanzet geweest tot beëindiging van de Koude Oorlog die na de dood van JFK nog 25 jaar duurt. Zijn opvolger, Lyndon B. Johnson, laat zich leiden door de dominotheorie, is een echter communistenhater,’ schetst de winnaar van de Pulitzerprijs 2013. Hij wordt daarmee beloond voor zijn boek ‘Embers of War’, over de Vietnamoorlog.

Optimisme

Volgens Logevall is en blijft JFK één van de boeiendste leiders uit de 20ste eeuw. Meer dan 55 jaar na zijn dood spreekt hij nog tot de verbeelding. Ouderen vergeten de beelden van de moord nooit meer. Zij weten nog precies waar zij waren toen het gebeurde. Maar ook jongeren, studenten raken verslingerd aan hem als zij zich verdiepen in zijn leven. ‘Dat maakt hem zo speciaal en houdt de vraag in leven ‘Wat als deze jonge, knappe en charismatische politicus met dat aanstekelijke optimisme dat de mens onder meer op de maan bracht, niet was vermoord? Zijn naam, de fascinatie voor hem overstijgt nog altijd alle grenzen.’

Fredrik Logevall, ‘JFK, Kennedy’s jonge jaren 1917-1956’, Uitgeverij Spectrum.

(AD)