De fusie-discussie: een nieuwe gemeente, een nieuwe naam

De volgende weken worden de fusies van een aantal Vlaamse gemeenten in gang gezet. Dat is vooral een administratief en financieel proces, maar het gaat ook gepaard met het kiezen van een nieuwe naam. Want als Neerpelt en Overpelt samengaan, kies je dan voor Neerover, Pelt, Duopelt of Waspelt? Humo buigt zich diep over de nieuwe nomenclatuur.

'Dommelen! Saint-Tropelt! Klotegem! Vergezochtegem!'

Minister van Bestuurszaken Liesbeth Homans (N-VA) moedigt de fusies van gemeenten aan, want zo staan ze financieel sterker om langetermijnkosten zoals de vergrijzing en de digitalisering te kunnen dragen. Als gemeenten dit jaar vrijwillig fuseren, kunnen ze op een schuldovername tot 500 euro per inwoner rekenen. Een aanzienlijke Subito voor Overpelt-Neerpelt (15,9 miljoen euro), Aalter-Knesselare (14 miljoen euro), Meeuwen-Gruitrode-Opglabbeek (11 miljoen euro) en Kruishoutem-Zingem (8 miljoen euro).

Enkele nieuwe fusiegemeenten hebben al een nieuwe naam, en ze gingen te werk zoals bij de fusies in de jaren 70: de hoofdgemeente slorpt een dorp op en de naam van de hoofdgemeente blijft behouden. Dat is het geval bij Aalter en Knesselare, dat blijft Aalter. Deinze plus Nevele blijft Deinze.

Elders is die koude opslorping not done. Die gemeenten hebben een inspraakprocedure opgestart om ‘de eigenheid van elke gemeente te respecteren’ en om een naam te zoeken ‘die verbindend moet zijn’.

Namen kiezen is niet eenvoudig. In de auto-industrie buigen hoge piefen zich maandenlang over de naam voor een nieuw automodel. En een automodel gaat slechts tien jaar mee, maar een naam van een gemeente moet ééuwen mee. Dat is toch van een duizelingwekkend belang!

Als voorbeeld nemen we de fusie van Overpelt en Neerpelt. Afgelopen zomer konden de inwoners een nieuwe naam voorstellen, met een korte motivatie. Daarna koos een volksjury een shortlist van drie namen, en daarover wordt nu opnieuw gestemd. Op 4 november wordt de definitieve naam bekendgemaakt.

Wij bogen ons over de 801 oorspronkelijke inzendingen en konden zes burgerprofielen distilleren. Als na 2018 de overige Vlaamse gemeenten tot een fusie worden gedwongen, dan zullen die zes profielen de naamgeving grondig beïnvloeden.

1. De heemkundigen: zij beseffen het historische belang van zo’n naam en vallen terug op de plaatselijke geschiedenis en de toponymie. Pelt komt als favoriet uit de bus: die naam bestond al vóór er sprake was van Neerpelt en Overpelt. Eén inwoner kiest voor Palethe, de oud-Frankische naam voor Pelt. Zo heet ook het cultureel centrum, maar het knekelige Palethe lijkt me eerder weggelegd voor mortuaria en crematoria.

Een geluk voor Over- en Neerpelt (ook dat was een inzending) is dat ze dezelfde rivier delen, de Dommel, een ware bron van inspiratie! Dommelbroek, Dommelbrugge, Dommelburg, Dommeldonck, Dommeldorp, Dommelgem en het wat onnozele Dommelwindeke, met de motivatie dat ‘windeke oud-Vlaams is voor nederzetting’. Anderen zien die nederzetting wat groter: Dommelstad, Dommelland en zelfs Dommelpolis, bijna zo goed klinkend als Kinepolis.

In alle ernst kwam ook Dommelen binnen, een nieuwe gemeente die nu al ingeslapen is.

2. De afkorters: het afkorten en afleiden is sterk ingeburgerd in Vlaanderen. Dat zijn de lieden die Parochiezaal Alken inkorten tot PARAL en die voor politiezones idiote afkortingen verzinnen als BODUKAP (Bonheiden, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Putte) of KASTZE (Kampenhout, Steenokkerzeel, Zemst).

De afkorters kiezen bij Neerpelt-Overpelt voor Nop, Neerover en Erpel (het gezamenlijke middenstuk). Eentje kiest voor Dompelt (Dommel + Pelt), daarbij vergetend dat Dompelt weleens heel dom kan klinken. Eén afkorter mikt ernstig op Dompel, waardoor alle 31.000 inwoners automatisch Dompelaars zijn. Een laatste kiest voor Peltdom, ‘naar analogie met het mensdom’. Met zo’n naam kunnen ze daar opnieuw het wiel uitvinden.

3. De samenhorigen: dat zijn diegenen die niemand willen uitsluiten, die inclusie beogen en die een grote verbondenheid in de toekomst zien. Zo krijg je Unipelt, Eénpelt, Duopelt, Tweepelt, Meerpelt, Groot Pelt, Allenpelt, Coöpelt en ook 2 Pelten (‘zoals het chique Les 2 Alpes’). Over Onspelt moest ik nadenken, maar het is gewoon Ons Pelt, zoals in ‘Ons kookboek’. Er is ook Nieuw Pelt en dat is ‘een knipoog naar New York’.

4. De woordspelers: dat is een eerder kleine groep, die met Waspelt, Luxenpelt (‘belastingparadijs’) en Saint-Tropelt op de proppen komt. Vreemd dat niemand aan Overspelt heeft gedacht.

5. De Groucho Marx-inzenders kozen voor Neder-over-Dommelpelt, Pelty McPelt, Superpelt en Telpon (‘Pelt omgekeerd, en dan zoals Velpon’).

6. De rancuneuzen: die komen af met namen van deelgemeenten die decennia geleden al zijn ‘opgeslokt’, en met protestnamen zoals Neverpelt, of Erover (‘dat Lille bij de vorige fusie vergeten werd, dat vonden wij erover’).

undefined

KRUISIG HEM

Uit Kruishoutem en Zingem ontvingen we 218 voorstellen. Kruishoutem is het eierdorp en Zingem het molendorp, en dus gingen de heemkundigen voor Eiergem, Molendam, Molenaarde, Molenvelde, en het subtiele Wieken, verwijzend ‘naar het reilen en zeilen van de nieuwe gemeente’. De samenhorigen gingen voor eenheid met de collages Kruishoutingem, Zingem-Houtem, Zingerhoutem en ook het doodgewone Zingem-Kruishoutem.

Een aantal lokale kruiswoordpuzzelaars was het opgevallen dat een fusie een kruising is, vandaar de medley: Kruisinge, Kruizinge, Kruizingem, Cruysinghem, Kruiszingem en Kruisingem. Waarbij we slechts enkele letters verwijderd zijn van Kruisig Hem, een redelijk pijnlijke kreet in gelovige kringen.

Eén samenhorige bedacht Kozingen (de k en de o van de twee gemeenten, het ‘ko’ van coöperatief en van liefkozingen, ‘want we houden van onze nieuwe gemeente’). De inzender blijkt intussen verhuisd naar Vergezochtegem.

Ook de afkorters lieten zich niet onbetuigd. Er is sprake van Kringem, Kruigem en ook van Kruisem, een naam die al gangbaar is in de boeken van inwoner en jeugdschrijver Marc de Bel. Nog korter is Em, de korte uitgang van beide gemeenten, en dus goedkoop qua wegwijzers (‘Hebt g’em?’).

In Zingem-Kruishoutem treffen we ook een nieuw profiel, de pastoralen, die zich laten inspireren door ‘het lieflijke landschap’: Glooigem, Groenegem, Hagelinde, Klaverdal, Korenbloemdal, Lichtkouter, Morgenrood, Populierendal en Vogelzang. Er zijn zeker nog rusthuizen in Vlaanderen die van die rijke schakeringen gebruik kunnen maken. Eentje oppert zelfs Ruisingen, ‘naar het ruisen van de bladeren en van de graangewassen op de velden’. Kortom, ‘een b/ruisende naam voor een b/ruisende gemeente’. Zo’n geest is in staat om P/opwijk te verzinnen voor een festival in Opwijk.

Uiteraard heeft ook deze fusie zijn rancuneuzen. Die sturen protestnamen in als Roddelgem, Cacdorp en Klotegem.

undefined

WIE WIL EEKLO?

Ook Zomergem staat op samensmelten en daar woont onze ex-collega Guido Van Meir, de literaire vader van Corneel, Brigitte van De Fruitkorf en Baekelmans Freddy, en dus een vooraanstaand getuige van dorpskwesties. Zijn Zomergem fuseert met Lovendegem en Waarschoot – toevallig drie CD&V-gemeenten – en de inwoners konden nog tot 27 oktober namen voorstellen (Lowazo! Zomerwaardegem!). Had (gvm) zelf een naam in gedachten?

Guido Van Meir «Men spreekt van het Fusieproject De Lieve, omdat die waterloop door de drie gemeenten loopt. Men denkt dus in die richting: De Lieve, zoals in De Pinte en De Klinge. Ik opteer voor Lieverlee. Een lee is een gegraven waterloop en er is de analogie met Poederlee, Kasterlee en Heverlee. Daarnaast heb je de poëtisch klinkende uitdrukking ‘van lieverlee’, die wil zeggen: niet te bruusk, zachtjesaan.

»Maar eigenlijk leeft de fusie hier niet. Iedereen begrijpt dat het om een financiële operatie gaat. De gemeenten willen dat geld en gooien er wat nep-inspraak tegenaan. Er is meestal ook een verborgen agenda. Je ziet hoe arme gemeenten gemeden worden bij die vrijwillige fusies. Eeklo is zo’n muurbloempje. Dat is een oude textielstad die gaandeweg een armlastige slaapstad is geworden, en Eeklo zelf wil een fusie, maar niemand wil met Eeklo samengaan. Zo was Waarschoot heel snel om ja te zeggen tegen een fusie met Zomergem en Lovendegem, bang dat ze in een volgende fase gedwongen zouden worden om met Eeklo te fuseren.»

undefined

STUIFDUIN BOVEN

In Puurs en Sint-Amands is er geen inspraak en beslist de gemeenteraad zelf over de naam. (Bekijk zeker ook het filmpje onderaan)

Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek hebben na vijfhonderd inzendingen gekozen voor Oudsbergen, een overwinning voor de heemkundigen, want de Oudsberg is ‘de grootste stuifduin van Vlaanderen’. In Oudsbergen zijn er veertig straatnamen (zoals Dorpsstraat en Akkerstraat) die elkaar overlappen en die ook hernoemd moeten worden.

undefined