De groene revolutie volgens Jelmer Mommers: 'Als we willen, komt het goed. De vraag is hoe hard we het willen'
De Vlaamse kiezer heeft niet voor een groene golf gezorgd, maar de dreiging van de opwarming is allerminst verdwenen. Om ons bij de les te houden heeft journalist Jelmer Mommers van nieuwswebsite De Correspondent het boek ‘Hoe gaan we dit uitleggen’ geschreven.
HUMO ‘Ik ben al vijf jaar continu bezig met het klimaatthema en vind het nog steeds afstotelijk. Dus als je hebt geaarzeld dit boek op te pakken: ik begrijp het helemaal,’ schrijft u in uw voorwoord. Qua verkooppraatje kan dat tellen.
JELMER MOMMERS (lacht) «Gelukkig hebben de meeste mensen het boek al gekocht als ze aan het voorwoord beginnen.
»Tom, één van mijn beste vrienden, vindt het probleem zo bedreigend dat hij er bewust voor kiest om ervan weg te kijken. Hij wil kunnen doorgaan met zijn leven zonder depressief te worden. Hij is bezorgd over het klimaat, maar hij heeft geen vertrouwen in de politiek, de bedrijven en zijn medemensen. De politiek doet te weinig, de bedrijven zijn alleen uit op winstmaximalisatie en de grote massa is onverschillig, vindt hij.»
HUMO Hebt u begrip voor die houding?
MOMMERS «Ja. Ik snap dat mensen het probleem zo gigantisch vinden dat ze niet weten hoe ze kunnen bijdragen tot de oplossing. Het enige wat zinvol lijkt, is al je uitstoot stopzetten: vegetariër worden, niet meer vliegen, je auto verkopen, geen nieuwe kleren meer kopen. Dat lijkt zo extreem dat mensen in apathie vervallen. Mensen die wel hun best doen, krijgen vaak het verwijt dat ze hypocriet zijn, omdat ze bijvoorbeeld geen vlees meer eten, maar wel nog lederen schoenen dragen. Dat is onzinnig. Het doel is niet morele zuiverheid, want in het huidige systeem is dat vrijwel onmogelijk.»
HUMO Veel mensen, Bart De Wever op kop, vragen zich af of het zin heeft dat wij hier ons best doen, terwijl grote vervuilers als China, India en de VS rustig verder vervuilen. De Belgische CO2-uitstoot is goed voor 0,27 procent van het wereldaandeel.
MOMMERS «Je moet de dampkring zien als een badkuip die volloopt met CO2. Als je niet wilt dat die overloopt, moeten álle kranen dicht. Dat ons kraantje relatief klein is, ontslaat ons niet van de plicht om het dicht te draaien.
»Trouwens, China en India hebben al lang begrepen welke economische kansen de ecologische transitie creëert. China investeert veel massaler in duurzame energie en elektrische wagens dan wij. Andere ontwikkelende landen kiezen ook meteen voor ecologische oplossingen. Ze slaan de fase van de grote elektriciteitsnetten en kolencentrales over, omdat zonnepanelen almaar goedkoper worden. Als wij blijven zweren bij fossiele brandstoffen, raken we achterop.»
HUMO Hebt u uw pessimisme moeten overwinnen?
MOMMERS «O, ja. In het eerste deel van het boek schets ik alle gevolgen van de klimaatverandering. Hoewel ik al jaren over het onderwerp schrijf, waren die nog erger dan ik dacht. Ik werd er wanhopig van. Maar bij de samenstelling van het tweede deel ontdekte ik dat we er goed voor staan. Er is veel aan het veranderen. De politiek is zich bewust van het probleem, we hebben de technologie om het op te lossen, en als we er volop voor kiezen, plukken we er de vruchten van. Als we willen, komt het goed. De vraag is hoe hard we het willen, want de tegenkrachten zijn talrijk en machtig.»
HUMO Veel mensen rekenen op de politiek. Maar als onze leiders een radicaal klimaatbeleid voeren, raken ze niet meer verkozen.
MOMMERS «Dat weet ik niet zo zeker. Er staat een jonge generatie op die veel meer maatregelen eist, en die ook bereid is om inspanningen te leveren. De jongeren houden hun ouders en grootouders een spiegel voor: ‘Denk ook aan ons, wij moeten nog verder met deze planeet.’»
HUMO De Franse president Emmanuel Macron deed een bescheiden aanzet tot een klimaatbeleid met hogere brandstoftaksen. Onder druk van de gele hesjes moest hij terugkrabbelen.
MOMMERS «Ja, maar hij heeft een fout gemaakt door eerst de lasten voor de grote vermogens en bedrijven te verlagen. Dat vonden de mensen niet fair. Ook de gele hesjes zijn bekommerd om het klimaat, maar ze willen niet de dupe worden van dat beleid. Wat heb je aan het voortbestaan van de planeet als je het einde van de maand niet haalt?»
HUMO Het rekeningrijden en de afbouw van het systeem van de bedrijfswagens deden in België zoveel stof opwaaien dat geen enkele partij die maatregelen nog durfde te verdedigen. Volgens de Amerikaanse schrijver Nathaniel Rich is ‘de mens niet in staat hedendaagse gemakken op te geven om zo te voorkomen dat toekomstige generaties de rekening krijgen’. Hij heeft dus gelijk?
MOMMERS «Nee. Ik geloof niet dat de mens een geboren egoïst is. Politici moeten beter nadenken over hoe ze een draagvlak kunnen creëren voor een klimaatbeleid. Het wervende verhaal van de groene transitie wordt te weinig verteld, en veel voorstellen worden te defensief gepresenteerd. Ik kan me zo voorstellen dat de groenen bij jullie hebben gezegd dat het rekeningrijden en de afbouw van het systeem van de salariswagens heus niet zoveel zouden kosten, en dat de mensen er weinig van zouden merken.»
HUMO De nagel op de kop.
MOMMERS «Ze moeten veel duidelijker de voordelen schetsen, zonder de nadelen te verbloemen. Wie zijn bedrijfswagen verliest, levert in. Punt. Zeg dat dan, de mensen zijn niet dom. Autorijden betekent files, slechte lucht en economische verliezen. Dat moet je ontmoedigen. Maar je moet ook vertellen wat burgers daarvoor in ruil krijgen: schone lucht, een gezondere samenleving, minder files, minder stress, beter openbaar vervoer, lagere belastingen op arbeid. Ik verlang naar politici die dat met verve durven te verdedigen. Als je het als een vooruitgang bekijkt, zie je dat je helemaal niets hoeft in te leveren.»
HUMO De zogenaamde ecorealisten vrezen dat een ambitieus klimaatbeleid ten koste gaat van economische groei, terwijl we de opbrengst van die groei nodig hebben om onze infrastructuur te vergroenen.
MOMMERS «De beste garantie op een zware economische krimp is het status quo. Volgens de Britse econoom Nicholas Stern kost een groene omschakeling de wereldeconomie elk jaar 1 procent van het bbp. De schade van de klimaatverandering raamt hij op 5 procent van het bbp. Die berekeningen zijn later telkens bevestigd. Wij staan voor de volgende omwenteling in de geschiedenis van de mensheid. Eerst transformeerden we van jager-verzamelaars in landbouwers. Daarna kwam de industriële revolutie, waarin we onze huidige welvaart hebben ontwikkeld. En nu vertrekt er opnieuw een schip naar een nieuwe wereld. Het zou dom zijn om te blijven twijfelen op de kade, omdat we vrezen dat de ticketprijs te duur is.»
HUMO U voorspelt dat België en Nederland in 2050 zwaarbeveiligde gated communities worden, in een wereld waarin het recht van de sterkste geldt.
MOMMERS «Als we doorgaan met de fossiele economie, is dat toekomstscenario onvermijdelijk. Delen van de planeet worden onleefbaar door een mix van extreme weerfenomenen: eerst een killerorkaan, daarna drie dagen stortregen en overstromingen. Dan ben je in één klap je huis, hygiëne, zorg, elektriciteit, landbouw en voedselvoorziening kwijt. Dat zal tot chaos en vluchtelingenstromen leiden. Wij zullen die mensen willen tegenhouden met hoge, door het leger bewaakte grensmuren. Je ziet dat nu al. President Trump houdt de Mexicanen tegen met een hek, Europa sluit controversiële deals met de Turkse president Erdogan en de Libische kustwacht.
undefined
'Met elke halve graad opwarming verergeren de extreme weerfenomenen exponentieel. Als de aarde 3 tot 4 graden opwarmt, wordt ze onleefbaar'
»Maar zelfs al slagen we erin om de klimaatvluchtelingen buiten te houden, dan nog zullen we zwaar getroffen worden door het extreme weer. Verzekeraars moeten nú al hogere premies vragen om de schade van natuurbranden, droogte, stormen, overstromingen en mislukte oogsten te vergoeden. Die kosten zullen exploderen. We krijgen veel meer extreme hittedagen waarop je nog amper kunt buitenkomen, met stijgende zorgkosten en een dalende economische productiviteit als gevolg.
»Met elke halve graad opwarming verergeren die extreme weerfenomenen exponentieel. Elk tiende van een graad kan voor miljoenen mensen een gigantisch verschil betekenen. Een opwarming van 2 of 3 graden lijkt niet veel, maar tijdens de laatste ijstijd was het gemiddeld 3 tot 8 graden kouder dan nu. Grote delen van de planeet waren toen onleefbaar en de zeespiegel lag honderd meter lager. Als de aarde tegen eind deze eeuw 3 à 4 graden opwarmt, wordt ze onleefbaar.»
HUMO Bart De Wever zei onlangs in Humo: ‘Toen ik jong was, dacht ik ook dat de wereld naar de haaien ging door het gat in de ozonlaag. En in de jaren 70 voorspelde de Club van Rome dat fossiele brandstoffen uitgeput zouden zijn tegen het jaar 2000. Maar de laatste tweehonderd jaar slagen wij er dankzij innovatie in om ecologische en energiecrisissen beheersbaar te maken.’
MOMMERS «Het gat in de ozonlaag was makkelijk op te lossen met een verbod op cfk’s. Broeikasgassen gaan in de héle economie de lucht in. Alleen als je je ogen sluit voor de gevolgen van de opwarming en het massale uitsterven van diersoorten, kun je doen alsof de ecologische crisis beheersbaar is. En als je met zo’n verhaal over innovatie komt, moet je minstens iets dóén, en niet pretenderen dat het vanzelf gaat. Dan kun je niet je kar keren over rekeningrijden en salariswagens blijven subsidiëren.»
Nog dertig jaar
HUMO Links vindt dat je de grote vervuilers meer moet belasten, rechts beweert dat die bedrijven net heel innovatief zijn. ‘Als we hen wegpesten met belastingen, investeren ze in landen waar de uitstootnormen minder streng zijn. Zo verliezen we twee keer.’
MOMMERS «Dat argument is vaak een excuus om niks te doen. Als een bedrijf zich gepest voelt door een streng milieubeleid, is het misschien geneigd om een volgende investering elders te doen. Maar je kunt zo’n concern niet zomaar oppakken en naar het buitenland verplaatsen. Duitsland toont dat je industriële nijverheid perfect kunt combineren met duurzaamheid. Hun energie-intensieve industrie was bang voor hogere prijzen. De overheid bood een deal aan: de prijzen blijven laag, op voorwaarde dat ze schoner en zuiniger produceren. Politici moeten met die bedrijven praten, zonder zich te laten wegspelen door hun lobby.»
HUMO Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Sommige bedrijven zijn groter dan Europese lidstaten.
MOMMERS «Juist. Sinds het klimaatverdrag van Parijs hebben de grote oliebedrijven ruim 1 miljard dollar gespendeerd aan hun klimaatlobby. De lobbyisten van de gasindustrie hadden in drie jaar tijd 460 vergaderingen met de twee eurocommissarissen die verantwoordelijk zijn voor het energie- en het klimaatbeleid. Vertegenwoordigers van groene ngo’s kwamen niet verder dan 51 ontmoetingen. Negen keer minder! Zo weet je waarom Europa wel zegt te willen vergroenen, maar ondertussen blijft inzetten op nieuwe infrastructuur voor aardgas en olieboringen.
»Wereldwijd geven overheden samen 300 miljard euro per jaar uit om de prijzen van olie, gas en kolen laag te houden voor de consument. Wat als we al dat geld zouden investeren in duurzame energie?»
HUMO Is dat realistisch?
MOMMERS «Ja, want die nieuwe energiebronnen worden steeds goedkoper. Op een bepaald moment kost het meer om een gas- of kolencentrale open te houden dan om een nieuw windmolenpark te plaatsen. Dan krijg je een kettingreactie van veranderingen, waarbij de ene omwenteling de volgende aansteekt. Tegen 2050 moet de koolstofuitstoot tot nul gereduceerd zijn. We hebben dus nog dertig jaar. Als we resoluut voor duurzaamheid kiezen, wordt het een haalbaar project dat ons minder afhankelijk zal maken van Rusland en de grote bedrijven. Dat zou mensen toch op de been moeten krijgen?
»Ik zie nu al een kentering in de financiële wereld. Burgers eisen dat hun spaar- en pensioenfondsen geïnvesteerd worden in de toekomst, en niet in vervuiling. De sector is zelf vragende partij, maar zegt dat er onvoldoende grootschalige projecten zijn waarin zij hun geld kwijt kunnen. Dat lijkt me een oproep aan overheden om die projecten te starten. De Nederlandse overheid heeft recent een groene obligatie uitgeschreven waarmee duurzame projecten gefinancierd zouden worden: ze haalde vier keer méér geld op dan ze in de eerste fase kan gebruiken.»
HUMO Overal in Europa trekken rechtse partijen met ecorealisme naar de kiezer. Zitten hun leiders in de zak van de olielobby of geloven ze niet in de wetenschappelijke consensus over de klimaatverandering?
MOMMERS «De meesten zijn niet corrupt, maar handelen uit electoraal opportunisme. Ze erkennen het klimaatprobleem, maar scheppen er plezier in om een ander standpunt in te nemen dan de milieubeweging, die wordt geassocieerd met bomen knuffelen, geitenwollen sokken en fanatisme. De realisten presenteren zich als de koele kikkers die de problemen op een redelijke manier zullen oplossen. ‘En ondertussen kunt u rustig doorgaan met vliegen, autorijden en vlees eten.’ Die boodschap willen sommige mensen graag geloven, maar het is een onverantwoord verhaal, want de realisten slaapwandelen een tijdperk van zware economische schade in. Ze beweren dat ze de belangen van hun volk dienen, maar ze laten het compleet in de steek als het gaat over de grootste bedreiging die op ons afkomt.»
HUMO Ze zweren ook bij kernenergie, omdat die koolstofneutraal is. Hebben we de luxe om die oplossing aan de kant te schuiven?
MOMMERS «Kernenergie is vreselijk duur. Groot-Brittannië probeert al jaren een nieuwe kerncentrale te bouwen, maar het lukt gewoon niet. Elke keer moet er extra geld opgehoest worden. Ondertussen zijn zonnepanelen en windmolens weer goedkoper geworden. Dat wordt een verliezerswedstrijd.
»Misschien komen we er in 2035 achter dat we nog een andere energiebron nodig hebben, naast zon en wind. Maar vanuit economisch en ecologisch oogpunt moet je nu durven te kiezen voor goedkope, duurzame bronnen. Die kunnen het leeuwendeel van het werk doen.»
undefined
'In een uur ontvangt de aarde genoeg zonnestralen om de mensheid een jaar van energie te voorzien. Als je daar een deel van kunt opvangen, heb je goud in handen'
HUMO Vandaag zijn ze goed voor 3 procent van onze energie. Krijgen we dat naar 100 procent in dertig jaar tijd?
MOMMERS «Er is dagelijks tien keer meer windenergie beschikbaar dan de hoeveelheid energie die de wereld nu verbruikt. In een uurtje ontvangt de aarde genoeg zonnestralen om de mensheid een jaar van energie te voorzien. Als je daar een stuk van kunt opvangen, heb je goud in handen.»
HUMO Maar wat doe je op dagen zonder wind en zon?
MOMMERS «Dat kun je opvangen met internationale stroomverbindingen, zodat regio’s met een overschot de regio’s met tekorten kunnen bedienen. Het is nooit overal tegelijk windstil of bewolkt. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) heeft al twaalf keer voorspeld dat de groei van zonne-energie zou stagneren. Het tegendeel is gebeurd. Toen wind- en zonne-energie opkwamen, beweerde men dat je maar een klein deel van zulke wisselvallige bronnen op het net kon hebben, anders zou het instorten. Een aantal landen zit nu aan meer dan 30 procent, en er liggen plannen klaar voor 100 procent duurzame energie.
»Kiezen voor duurzaamheid betekent ook inzetten op innovatie. Je kunt groene stroom opslaan in lithiumionbatterijen. Die zijn de afgelopen acht jaar 80 procent goedkoper geworden, en de prijs zal nog dalen. Met de nu bekende lithiumreserves kunnen we een paar honderd jaar voort. Er wordt ook gewerkt aan een nieuwe generatie batterijen, gemaakt van zand. Daarnaast heb je nog aardwarmte, waterstof, zonnebrandstof… Dit is het begin van de energierevolutie. Nu al zeggen dat het niet kan, is extreem pessimistisch.»
HUMO U had voor De Correspondent veel contacten met mensen uit de oliesector. Wat hebt u daaruit geleerd?
MOMMERS «Het clichébeeld is dat van een meute oliemannetjes die alleen met geld bezig is, maar die ben ik niet tegengekomen. De werknemers van Shell (Brits-Nederlands olieconcern, red.) waren verrassend genoeg begaan met het klimaat. Uit interne documenten die ik kreeg toegespeeld, bleek dat ze het probleem veertig jaar geleden al kenden. Maar hun bedrijfsmodel is gebaseerd op oliewinning en winstmaximalisatie, aandeelhouders verwachten dividenden en de vraag naar olie blijft groot. ‘Als wij de olie niet uit de grond halen, doet een ander het wel,’ redeneren ze.»
HUMO Hoe raakt een olieconcern uit die vicieuze cirkel?
MOMMERS «Door een voorbeeld te nemen aan het Deense energiebedrijf Ørsted. Zij hebben de shift gemaakt zonder failliet te gaan. Vroeger was dat een gas- en olieconcern, vandaag zijn ze de grootste installateur van windmolens ter wereld en hebben ze hun fossiele activiteiten grotendeels afgebouwd. Tien jaar geleden heeft de voorzitter ingezien dat fossiele energie een doodlopende straat was. Eerst kostte die shift naar duurzaamheid veel geld, maar vorig jaar haalden zij een rendement van 30 procent, Shell slechts 9,4 procent.»
HUMO Een ander voorbeeld is Puerto Rico, dat twee jaar geleden werd verwoest door orkaan Maria en nu kiest voor een duurzame heropbouw.
MOMMERS «Daar stond haast niets meer overeind. De wegen waren onbegaanbaar, de landbouw was verwoest en drie maanden na de ramp zat de helft van de 3,5 miljoen inwoners nog altijd zonder elektriciteit. Er was één plek waar er wel nog stroom was: in het gebouw van een lokale milieuorganisatie die zonnepanelen op het dak had liggen.
»Er was ook één boerderij die vlak na de orkaan nog groenten kon leveren: een agro-economisch bedrijfje dat groenten teelde onder de bomen, in plaats van op uitgestrekte velden vol identieke gewassen. De agro-economische landbouw probeert een bos na te bootsen, met een voedingsbron op elk niveau. Knolgewassen in de bodem, appelbomen boven de grond. Of koeien in combinatie met notenbomen. Die vorm van landbouw maakt de bodem rijker en steviger. De Puerto Ricanen trekken daar lessen uit. Ze noemen orkaan Maria ‘onze leraar’.»
HUMO Moet ook Europa eerst iets ergs meemaken voor we écht wakker worden?
MOMMERS «Ik hoop daar niet op. Veel mensen zíjn al wakker en zijn de nieuwe weg ingeslagen. Ze veranderen hun consumptiegedrag, stemmen voor andere partijen, worden lid van een organisatie…»
HUMO Anderen vinden die klimaatverandering wel handig, omdat ze vaker kunnen barbecueën en buiten zwemmen.
MOMMERS «Dat is een enorme onderschatting van de gevolgen. Die hitte van vorige zomer, dat was toch niet comfortabel meer? De landbouwers huilden tranen met tuiten. Natuurgebieden waren zo droog dat er grote branden dreigden. Was er bij jullie trouwens geen angst dat er geen water meer uit de kraan zou komen? Ik zie daar de lol niet van in.»
HUMO We hadden het daarnet over gated communities. In Nigeria en de VS worden die al gebouwd, om rijke mensen te beschermen tegen de gevolgen van de klimaatapocalyps.
MOMMERS «Voor de kust van Lagos wordt er een opgespoten eiland aangelegd dat hoger ligt dan de stad zelf, met een muur van 100.000 zware betonnen blokken eromheen, als bescherming tegen de stijgende zeespiegel. Dat eiland, Eko Atlantic, moet het walhalla voor de rijke Nigerianen worden. Er zullen 250.000 mensen wonen, maar je komt er alleen in met het juiste pasje. Vlakbij ligt een stad van 20 miljoen inwoners, van wie 70 procent in sloppenwijken wonen. Als de zeespiegel stijgt, zullen die allemaal naar één plek willen vluchten: Eko Atlantic.
»In Kansas heeft projectontwikkelaar Larry Hall vijftien luxeappartementen laten bouwen in een ondergrondse raketbasis. Er ligt eten en brandstof opgeslagen voor vijf jaar, er is duurzame energie, groenten worden geteeld onder ledlampen en er is een viskwekerij. Een klein groepje miljonairs heeft daar voor 3 miljoen dollar per persoon een plekje gereserveerd. En uiteraard wordt die site zwaar bewaakt. Ook in Duitsland wordt er gewerkt aan een vijfsterrenbunker. En Peter Thiel, de medeoprichter van PayPal, heeft in Nieuw-Zeeland een reusachtig landgoed gekocht als vluchtoord. Nieuw-Zeelandse paspoorten zijn in trek bij rijke Amerikanen, omdat het land mooi afgelegen ligt en veel ruimte biedt. Dat gedrag is typisch voor extreem rijke mensen: zij hebben het meest te verliezen en dekken zich in.»
HUMO Het is opnieuw een voorbeeld van de stelling van Nathaniel Rich dat de mens ongebreideld egoïstisch is.
MOMMERS «Het huidige systeem haalt die eigenschap in sommige mensen naar boven, maar we zijn niet gedoemd om ons zo te blijven gedragen. Als we in een andere samenleving terechtkomen die inzet op duurzaamheid, samenwerking en het algemeen belang, zullen we ons daarnaar gedragen.
»Vandaag zijn de machtsverschillen enorm, omdat olie schaars en duur is. Een kleine groep wordt er rijk van, terwijl de grote massa zich blauw betaalt. In een duurzame economie is het veel moeilijker om zo’n model voor de happy few in stand te houden. Zon en wind zijn gratis en overal beschikbaar. Gezinnen en kleine gemeenschappen zullen voor hun energievoorziening niet meer afhankelijk zijn van enkele multinationals. Door de verschuiving van die machtsbasis gaan we hopelijk naar een minder ongelijke wereld.»
Minder kindjes
HUMO Wat moeten overheden doen om dat proces te versnellen?
MOMMERS «Een koolstoftaks op wereldschaal invoeren, waarbij de uitstoot en de vervuiling in de prijs van elk product worden verrekend. In de landbouw moet er een belasting op het gebruik van gif en kunstmest komen, want die putten de bodem uit en brengen de voedselproductie op lange termijn in gevaar. Tegelijk moet je boeren stimuleren om over te stappen op duurzame biolandbouw.»
undefined
'Overheden moeten een koolstoftaks op wereldschaal invoeren, waarbij de uitstoot en de vervuiling in de prijs van elk product worden verrekend'
HUMO Raakt zo’n koolstoftaks ooit voorbij de machtige lobbymachines?
MOMMERS «Europa heeft al een systeem van handel in uitstootrechten voor industriële sectoren. Daar is veel kritiek op, omdat er te veel gratis uitstootrechten werden verleend. Maar sinds de recente hervorming van het systeem begint de prijs aardig op te lopen. Er is dus al een basis om CO2 duurder te maken.
»Voor de Europese verkiezingen waren bijna alle partijen het erover eens dat het vliegverkeer duurder moet worden. We accepteren niet langer dat de trein duurder is dan het vliegtuig. Sommige Europese landen hebben zelfs al een vliegtaks. Vorig jaar heb ik zelf beslist om niet meer te vliegen. Tijdens mijn laatste vliegvakantie voelde ik me te schuldig. Sindsdien ga ik met de trein. Die is wat duurder, maar veel comfortabeler. Je kunt lezen of werken, je hebt meer ruimte dan in een vliegtuig, en als je er het tijdverlies op de luchthaven bij telt, ben je niet eens zoveel langer onderweg. Europa moet massaal investeren om treinverkeer aantrekkelijker, goedkoper en sneller te maken.»
HUMO Is de beste maatregel niet een wereldwijde geboortebeperking? Met zeven miljard mensen verwoesten we de planeet als nooit tevoren, wat wordt dat als we tegen 2100 met tien miljard zijn?
MOMMERS «In Afrika richt de ontwikkelingshulp zich op twee cruciale pijlers: toegang tot onderwijs en toegang tot voorbehoedsmiddelen. Overal waar meisjes naar school gaan, daalt het geboortecijfer. Als vrouwen het beter hebben, willen ze kennelijk geen acht kinderen. Voor het milieu zijn tien baby’s in Tsjaad minder erg dan één Europeaan. Maar ook in het Westen zijn er enorme verschillen. Als de rijkste 10 procent zou consumeren zoals de gemiddelde Europeaan, zou de uitstoot met een derde dalen. Met een koolstoftaks tref je vooral de allerrijksten.»
HUMO De ecorealisten geloven dat we alle overtollige CO2 straks wel uit de lucht zullen halen en veilig onder de grond kunnen opslaan.
MOMMERS «Dat past in hun status-quoverhaal: ‘We kunnen rustig verder blijven vervuilen, straks halen we alle troep gewoon uit de lucht.’ Maar dat is zelfbedrog. De captatie en opslag van CO2 is erg complex en duur. We zouden daarvoor wereldwijd duizenden grote fabrieken moeten bouwen, en dat zou tientallen miljarden kosten. Dat geld investeren we beter in de verlaging van de uitstoot.
undefined
undefined
'Als de rijkste 10 procent zou consumeren zoals de gemiddelde Europeaan, zou de mondiale CO2-uitstoot met een derde dalen. Met een stevige koolstoftaks tref je dus vooral de allerrijksten.'
»De beste techniek om CO2 op te vangen, is een bos planten. Samen met de oceanen vangen bossen elk jaar de helft van onze CO2-uitstoot op: 21 miljard ton koolstof. Helaas gaat er elk jaar ook 5 miljard ton CO2 extra de lucht in door de kap van die bossen. We moeten dus massaal bomen planten. Dat zorgt voor verkoeling en voor een betere bodem die meer water vasthoudt.»
HUMO Ondertussen heeft de Braziliaanse president Jair Bolsonaro het kapseizoen in het Amazonewoud geopend.
MOMMERS «We zullen het probleem niet kunnen oplossen zolang er zulke leiders zijn. Toch zie ik onder de radar veel positieve processen. Toen president Trump in 2015 uit het klimaatakkoord stapte, lieten duizend steden, staten en organisaties weten dat zij het wél zouden naleven. Californië, de vijfde economie ter wereld, zal in 2045 géén broeikasgassen meer uitstoten. De aanvallen van Trump op het milieubeleid worden ook systematisch ondermijnd in de rechtbank.»
HUMO In uw boek staat dat president Trump dan toch in de opwarming gelooft?
MOMMERS «Hij heeft in Ierland een aanvraag gedaan voor de bouw van een muur van grasbalen, om zijn golfbaan te beschermen tegen de stijgende zeespiegel. In die aanvraag werd climate change aangehaald als argument.»
HUMO Wat raadt u mensen aan die willen bijdragen tot de oplossing?
MOMMERS «Stoppen met vlees eten is een heel belangrijke stap. We zouden als consumenten onze macht ook beter moeten gebruiken. Neem je relatie met je bank en energieleverancier onder de loep: controleer of ze duurzaamheid ondersteunen. Is je elektriciteit wel zo groen als men beweert? Wordt je spaargeld of pensioenfonds belegd in olie- en gasbedrijven? Daar kom je makkelijk achter. En dan kun je overstappen op duurzamere alternatieven.
»Je kunt ook projecten steunen die mensen betalen om bomen te planten of mooie stukjes natuur te beschermen. Zo compenseer je een deel van je eigen uitstoot. Heel veel mensen doen dat. De wereldwijde oppervlakte aan beschermde natuurgebieden neemt daardoor toe.»
HUMO Denkt u er zelf niet aan om een stevig huis hoog in de bergen te kopen?
MOMMERS (lacht) «Als ik ooit een huis koop, zal ik zeker bekijken hoe hoog het boven de zeespiegel ligt. We moeten beter plannen waar we gaan wonen en investeren. Na de hevige orkanen in Miami bouwden veel mensen hun huis op dezelfde plek waar het was weggeblazen. Dat is dom. Appartementen aan onze kust zouden over twintig jaar ook spotgoedkoop kunnen worden, omdat niemand ze nog wil.»
Jelmer Mommers, ‘Hoe gaan we dit uitleggen’, De Correspondent Uitgevers
