'De heilige hoer ': een expositie van Anne-Mie Van Kerckhoven

Anne-Mie Van Kerckhoven, de ongekroonde koningin van de underground en kunstenares tot in het diepst van haar vezels, heeft net een nieuwe tentoonstelling klaar in de Antwerpse galerie Zeno X. Alweer liet ze zich inspireren door logica, filosofie en erotiek. En o ja, alweer is dé rode draad het vrouwbeeld en de manier waarop dat gemanipuleerd wordt door de massamedia.

Meer info: zeno-x.com

Anne-Mie Van Kerckhoven, de ongekroonde koningin van de underground en kunstenares tot in het diepst van haar vezels, heeft net een nieuwe tentoonstelling klaar in de Antwerpse galerie Zeno X. Alweer liet ze zich inspireren door logica, filosofie en erotiek. En o ja, alweer is dé rode draad het vrouwbeeld en de manier waarop dat gemanipuleerd wordt door de massamedia.

Drie inspiratiebronnen lagen aan de oorsprong van Van Kerckhovens nieuwe werk. Eerst en vooral een speciale vondst in haar notoir grote verzameling blotevrouwenboekjes: ‘Onlangs vond ik een exemplaar uit 1953: ‘De stripteaser’. De beelden daarin waren extreem cru, zo zijn er veel vrouwen die in complete onmacht achterover liggen op een sofa, hun gezicht amper te zien. Andere vrouwen zijn bezig met een stripteaseact.’ Maar ook het boek ‘The Laws of Thought’ van de 19de-eeuwse filosoof-mathematicus George Boole was belangrijk. En de titel van de tentoonstelling, ‘Het eigenaardige leven van de dingen’, ontleende ze dan weer aan een Frans boek uit 1959.

Anne-Mie Van Kerckhoven «Dat vond ik zo’n tien jaar geleden in een antiquariaat. Vooral de titel sprak me aan: ‘La vie étrange des objets’, met daarbij de prachtige ondertitel ‘Histoire de la curiosité.’ Zoiets kun je toch niet laten liggen?

»Het is een heel mooi boek, vol mysterieuze zwart-witfoto’s. Het lijkt wel alsof in dat jaar – 1959 – de esthetiek haar perfectie bereikt had. Alles viel toen samen: het revolutionaire en het existentialisme gaan hand in hand. Van élke foto die in dat boek staat, had ik een werk kunnen maken, dus ik moest het aan de kant leggen, want ik kon toch moeilijk een hele expo maken van één boek?

»Niet enkel het visuele van dat boek trok me aan, trouwens, ook de inhoud fascineerde me. Het gaat over verzamelaars en de auteur maakt een onderscheid tussen collectioneurs – die verzamelen uit een innerlijke drang – en amateurs – die voornamelijk trends volgen. Iederéén was als kind op een gegeven moment een collectioneur, want ieder kind heeft ooit wel dingen verzameld. Het is een manier om je de wereld toe te eigenen: dingen oprapen en bijhouden. Bij sommige mensen blijft dat duren, zij gaan obsessief verzamelen, zoals ik. Ik verzamel boeken, de ideeën van andere mensen, hun overlevingsmechanismen.»

HUMO Je verzamelt overlevingsmechanismen?

Van Kerckhoven «Schrijvers, wetenschappers, muzikanten, theatermakers: ze maken dingen omdat ze geen keuze hebben. Ze offeren hun leven op aan wat ze doen. Het zijn overlevingsmechanismen om zich te wapenen tegen de trivialiteit van het leven. In boeken vind je daar de neerslag van, en dát is wat ik verzamel.»

HUMO Is jouw kunst ook een overlevingsmechanisme tegen de trivialiteit van het leven?

Van Kerckhoven «Jazeker. Weet je, het systeem zit op ons te wachten wanneer we geboren worden, maar niet iedereen past erin. En wie er niet in past, is een outsider, een misfit.»

HUMO Behalve overlevingsmechanismen verzamel je nog een hoop andere dingen.

Van Kerckhoven «Ja, het begon toen ik als kind de kleine plastic diertjes bijhield die je in het ijssalon naast de Roma kreeg. Ik heb nu nog altijd zo’n klein roze katje van toen. Plastic heeft me altijd aangetrokken. En die liefde bleef duren toen ik in een fabriek ging werken waar ik overschotten plexiglas kon meenemen. Daarop ben ik beginnen te tekenen. Mijn allereerste werken waren op pvc, ook omdat dat goedkoper is dan papier. Maar pvc krimpt en buigt, je kunt het moeilijk inkaderen. Zelf vind ik dat niet erg, maar heel commercieel is het niet, natuurlijk. Vandaar dat die eerste werken hier nog steeds in mijn kelder liggen.»

HUMO Je bekendste verzameling is ongetwijfeld die met blotevrouwenboekjes. Waarom ben je daarmee begonnen?

Van Kerckhoven «Als kind dacht ik: een kunstenaar, dat is een man met een baard en een pijp die blote vrouwen tekent (lacht). Nu, naaktmodellen tekenen wás ook een belangrijk onderdeel van mijn opleiding aan de academie – ik heb het trouwens altijd graag gedaan, die naaktstudies. Na de academie ben ik met die verzameling begonnen. Ik vond die blootboekjes bevrijdend, ze gingen zo diametraal in tegen de preutsheid die toen nog heerste. Ach, weet je, ik heb er veel soorten uitleg voor. Eigenlijk vind ik het gewoon heel intrigerend en mooi, blote vrouwen.

»In de jaren 70 ben ik als ontwerper in een bedrijf gaan werken dat vergif detecteerde en radioactivitet opspoorde. Ik was bezig met een advertentie voor een geigerteller en daarvoor moest ik een foto gebruiken van een vrouw in een bikini met een geigerteller in haar handen. Ik verontwaardigd natuurlijk. Maar in die tijd was ik ook Wittgenstein en De Sade aan het lezen en plots zag ik hoe ik die beelden kon gebruiken als glijmiddel voor abstracte ideeën. Ik besefte: ik kan ingewikkelde teksten aan de man brengen via blote vrouwen, net zoals dat bedrijf een geigerteller aan de man wil brengen met een vrouw in bikini (lacht).

»Ik gebruik beeldmateriaal tot aan de seksuele revolutie, daarna wordt het me te expliciet. Voordien zaten er veel verdrongen en subtiele dingen in, die ik goed kan gebruiken in mijn werk. Maar de pornificatie van de maatschappij maakt hedendaagse blootblaadjes ongeschikt.»

HUMO Ook voor je nieuwste werk put je rijkelijk uit je verzameling naakten. Zo is er een schaars geklede vrouw die met gespreide benen en armen in bed ligt. Laten we het even over de titel hebben: ‘Als een Swastika’.

Van Kerckhoven «Ik heb die vrouw nog een extra paar armen gegeven, als een oosterse godheid. Haar lichaam vormt een swastika. Het is een zinsnede die ik eens had gehoord in een film uit de jaren 30, ‘The Women’. Een personage verheerlijkt daarin haar leven zonder man en ze zegt: ‘Heaven knows it’s marvelous being able to spread out in bed like a swastika.’

»Dat werk hoort in een reeks van vier werken die ‘Perspectiefwissels’ heet, allemaal met beelden uit het sadomasochisme en gemaakt op kunstleder, een verwijzing naar onze maatschappij, die grotendeels geperverteerd is.»

HUMO Een ander werk heet ‘Ik mag dan een bitch zijn’.

Van Kerckhoven (lacht) «Toen ik daaraan bezig was, stond er een Roemeense cd op en het laatste nummer daarop heet ‘I May Be a Bitch, But I’ll Never Be a Butch’. Het beeld dat ik voor dat werk gebruikt heb, vond ik in een boekenwinkeltje in Parijs waar ik altijd sm-tijdschriften koop, een speciale deelverzameling in mijn collectie. Het is een beeld van een man met een leren kap en een vrouw die erboven staat. Zij is hem aan het jennen met een matrak en ook zij is in leer gehuld, maar met haar kut bloot. Ik maakte er een schilderij van dat ik nadien heb bewerkt op de computer – die kut heb ik weggeretoucheerd, anders zou je alleen daarnaar kunnen kijken.»

HUMO Of nog: ‘Opgepast voor de heilige hoer’.

Van Kerckhoven «Die heilige hoer, dat ben ik zelf misschien wel. De titel komt van een film van Fassbinder. Ik ben opgegroeid met zijn cinema en het nihilisme, het cynisme, het experiment. De figuur op het werk is een soort verpleegster, maar ze lijkt wat op Jackie Kennedy, ook een beetje een heilige hoer, hè. Eerst haar aura van halve heilige, de jonge, mooie first lady, en daarna haar huwelijk met Onassis.»

HUMO Tot slot: op 22 mei veilt het veilinghuis Bernaerts zo’n honderdtal kunstwerken ten voordele van het burgerinitiatief Ringland in Antwerpen. Naast kunst van onder meer Luc Tuymans, Dirk Braeckman en David Claerbout wordt ook werk van jou verkocht. Ligt Ringland je na aan het hart?

Van Kerckhoven «Mijn moeder en grootmoeder zijn om de hoek opgegroeid in Borgerhout en ik heb de Turnhoutsebaan gekend toen de ring er nog niet was. De buurt had toen een compleet ander aura. Als kind, wanneer ze de ring aan het graven waren, mochten wij in het weekend fossielen gaan rapen: haaientanden, schelpen – iemand die ik kende, heeft zelfs ooit een stukje van een dinosaurusskelet gevonden. Maar nu is de lucht hier soms zo slecht dat ik me voel als een goudvis in een bokaal die al lang niet meer is ververst. Ringland ligt me dus heel na aan het hart, ja.»

Jozefien Van Beek