De immense berg geld van onze politieke partijen. Vanwaar komen de miljoenen en waar gaan ze naar toe?

Het geloof van de Belg in de politiek was nooit lager dan de voorbije tien jaar. Maar terwijl het aantal mensen met een partijkaart almaar afneemt, worden de politieke partijen alleen maar rijker. Vanwaar komt dat geld, en waar gaat het naartoe?

'Door tegenvallende verkiezingen dreigden de traditionele partijen een kleiner stuk van de taart te krijgen, dus hebben ze de taart groter gemaakt'

Een grillige Pyreneeëncol, buiten categorie: zo ziet de grafiek eruit die de geldstroom van de Belgische politieke partijen sinds de jaren 90 in kaart brengt. In 1999 hadden ze een vermogen van 72,8 miljoen, volgens de recentste cijfers uit 2016 is die berg met geld aangegroeid tot 144,4 miljoen euro. Een verdubbeling dus in zeventien jaar tijd, al zit er om de paar jaar een kleine dip in de curve: dat zijn de verkiezingsjaren, waarin partijen hun peperdure campagnes moeten betalen. Tijd voor zes pertinente vragen over de cashflow van de Wetstraat.

1. Wie is de rijkste?

De N-VA is met kop en schouders de rijkste partij van België. Ze is geëvolueerd van een wankelende start-up naar een machtige oorlogsmachine. Tien jaar geleden balanceerde ze nog op de rand van het faillissement, in 2016 schurkte het totaalvermogen al tegen 40 miljoen euro aan. Dat is meer dan het budget van Club Brugge. Als CD&V, Open VLD en SP.A hun vermogen samenleggen, komen ze nog net boven de N-VA uit. Maar tegen 2019 zal de partij ook hen vermoedelijk achter zich hebben gelaten.

De socialistische partijen PS (16,79 miljoen euro) en SP.A (16,15 miljoen) staan ongeveer ex aequo met CD&V (16,77 miljoen) op de tweede plaats. Daarachter volgen de liberale partijen MR (14,22 miljoen) en Open VLD (10,71 miljoen). Vlaams Belang heeft nog altijd een vermogen van 8,9 miljoen euro. De kneusjes zijn Groen en Ecolo (allebei om en bij de 5 miljoen euro) en CDH (6,78 miljoen). De cijfers komen uit het handboek ‘Partij- en campagnefinanciering in België’ van politicologen Bart Maddens en Jef Smulders, die aan de KU Leuven al jaren onderzoek voeren naar de poen van de partijen.

undefined

'Na de verkiezingen kan de N-VA de kaap van de 100 miljoen euro ronden' Bart Maddens

BART MADDENS «De belastingbetaler zorgt voor het overgrote deel van de partij-inkomsten. De overheidsdotatie is afhankelijk van het aantal stemmen dat een partij heeft gehaald bij de laatste verkiezingen. Grote partijen krijgen dus een groter bedrag. Opmerkelijk is dat de traditionele partijen, die de laatste twintig jaar zowel hun marktaandeel als hun ledenaantallen zagen afkalven, tóch rijker zijn geworden. Het vermogen van de MR is sinds 1999 verdubbeld. Ook CD&V (van 9,4 miljoen euro naar 16,77 miljoen, red.) en Open VLD (van 6,55 miljoen naar 10,71, red.) hebben niet slecht geboerd. Alleen de PS verloor lichtjes. Die partij was lange tijd de rijkste, maar werd na de verkiezingen van 2014 voorbijgestoken door de N-VA.»

HUMO Kiezers verliezen en toch extra vermogen opbouwen: hoe doen de traditionele partijen dat?

JEF SMULDERS «Er is de voorbije twintig jaar meermaals aan het systeem gesleuteld, zodat er altijd maar geld bijkwam. Bij de zesde staatshervorming werd de Senaat hervormd. Dat was een kans om de dikke enveloppen met geld voor de partijen wat dunner te maken. In de vernieuwde Senaat, die nog maar acht keer per jaar samenkomt, zijn er geen rechtstreeks verkozen senatoren meer. Dat had een besparing van 9,1 miljoen euro per jaar kunnen opleveren.»

MADDENS «Maar zoals verwacht, heeft men daar een mouw aan gepast door de dotatie voor de Kamer te verdubbelen. Tot onze verbazing hebben ze er nog een extra dotatie voor de Senaat aan toegevoegd. Na die hervorming kregen de partijen uiteindelijk 4,2 miljoen euro meer inkomsten, in plaats van 9,1 miljoen te verliezen.»

HUMO Die staatshervorming kwam uit de kokers van de drie traditionele partijen en de groenen. Welke verklaring gaven zij voor die verhoging?

MADDENS «Doordat de Senaat werd uitgekleed, zou de Kamer meer werk krijgen, luidde het argument. Maar: bij die staatshervorming zijn er bevoegdheden naar de deelstaten verhuisd. Dat betekent juist mínder werk voor de Kamer. Volgens die logica hadden de enveloppen voor Kamer en Senaat dunner moeten worden. Voor de extra dotatie voor de Senaat kwam er geen motivering. Wij hebben die verhoging ontdekt in 2013, in de kleine lettertjes van de zesde staatshervorming. Anders had er wellicht geen haan naar gekraaid.»

SMULDERS «Dat zie je altijd: verhogingen van de partijfinanciering gebeuren sluiks en weinig transparant. De documenten verschijnen wel op de website van de Kamer, maar er wordt geen ruchtbaarheid aan gegeven.»

HUMO Ironisch is dat de traditionele partijen met de verhoging van de partij-dotaties vooral de N-VA slapend rijk hebben gemaakt.

MADDENS «Dat zullen ze inderdaad een vervelend neveneffect vinden (lacht). Maar hun prioriteit was om de eigen inkomsten op peil te houden. Door de tegenvallende verkiezingsresultaten dreigden ze telkens een kleiner stuk van de taart te krijgen. Door de taart groter te maken, hebben ze ervoor gezorgd dat ze toch nog meer kunnen eten. Daardoor hoeven ze geen mensen te ontslaan of te besparen op hun campagnes.

»Maar uiteraard profiteren vooral de grote verkiezingswinnaars van dit dure systeem. In de jaren 90 was dat het Vlaams Blok. Die partij zit vandaag, ondanks zware verkiezingsnederlagen, nog altijd niet aan de grond. Daarna ging de N-VA met de hoofdprijs aan de haal. Zij hebben vandaag het grootste vermogen uit de geschiedenis van de Belgische politiek.»

CD&V-voorzitter Wouter Beke was één van de architecten van de zesde staatshervorming. Zijn woordvoerder is het niet eens met de visie van de twee Leuvense onderzoekers.

STEFFEN VAN ROOSBROECK (woordvoerder van CD&V) «De zesde staatshervorming heeft de partijen géén extra geld opgeleverd. Vroeger kreeg de Senaat twee potten met geld: 11 miljoen euro partijfinanciering en 21,8 miljoen euro werkingsmiddelen. Na de hervorming van de Senaat hebben we dat potje van 11 miljoen euro verschoven naar de Kamer, omdat die meer werk kreeg. Maar dat andere potje, van 21,8 miljoen euro, werd met meer dan de helft verminderd, omdat het eigenlijk een ondoorzichtige vorm van partijfinanciering was (het was onduidelijk of partijen dat geld gebruikten voor hun fractiemedewerkers of in de partijkas staken, red.). Alles verloopt nu veel transparanter.

»In totaal heeft de hervorming van de Senaat een besparing opgeleverd van 37 miljoen euro. De partijen hebben ook ingestemd met drie opeenvolgende indexsprongen, goed voor een besparing van 2,4 miljoen euro. Als we de burger om een inspanning vragen, zijn we daar zelf ook toe bereid.»

undefined

undefined

'Voor partijen is er geen stimulans meer om steun te zoeken in de samenleving via ledenwerving en mosselfestijnen. Het geld wordt hun toch in de schoot geworpen' Politicoloog Jef Smulders

2. Waarom is ons systeem zo gul?

Sinds de jaren 70 zijn de dotaties alleen maar rijkelijker geworden, mede door de opeenvolgende staatshervormingen en de creatie van bijkomende bestuursniveaus. De hoogste piek deed zich voor in 1993, toen de overheidsfinanciering werd verdubbeld. Het resultaat is ernaar: in 1971 keerde de overheid omgerekend 151.612 euro uit aan de partijen, in 2016 was dat ruim 70 miljoen. Een dikke 13 miljoen euro daarvan gaat jaarlijks naar de N-VA. Eerste achtervolgers zijn de PS (10 miljoen) en CD&V (8,5 miljoen).

MADDENS «In de jaren 70 en 80 gaven de partijen steeds meer geld uit aan verkiezingscampagnes en kregen ze het moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen. In die periode waren politieke partijen nog afhankelijk van lidgelden en giften. Sommige bedrijven gaven cash geld, maar er werden ook allerlei bedenkelijke trucs toegepast. Bedrijven konden abonnementen kopen op de publicaties van de studiedienst van een partij, en betaalden daar veel meer voor dan nodig. De partijen realiseerden zich dat die vorm van financiering de deur openzette voor schandalen. Dat is nadien ook gebleken met de Agusta- en Dassault-affaires (waarbij de Italiaanse helikopterbouwer Agusta en de Franse vliegtuigproducent Dassault smeergeld betaalden aan politici van de PS en de toenmalige SP, red.)

»Daarom heeft men in 1993 giften uit het bedrijfsleven verboden. Als tegemoetkoming werd de overheidsfinanciering verhoogd.»

SMULDERS «Enkele jaren eerder had men ook de uitgaven voor verkiezingen geplafonneerd. Partijen mochten voortaan nog maximaal 1 miljoen euro uitgeven per campagne. Daardoor wordt een campagne elke keer een beetje goedkoper: de inkomsten stijgen wel, maar het plafond voor de uitgaven blijft op 1 miljoen euro liggen. Als de verkiezingen samenvallen, zoals in 2014, besparen de partijen nog meer geld. Gevolg: de partijen halen meer geld binnen dan ze nodig hebben om hun campagnekosten en partijwerking te financieren. Ze houden steeds meer geld over om op te potten en te beleggen.»

undefined

'Verhogingen van de dotaties gebeuren altijd sluiks en weinig transparant. Partijen geven er bewust geen ruchtbaarheid aan'

3. Hoe zit het in onze buurlanden?

SMULDERS «Bij ons bedraagt de totale overheidsfinanciering 70 miljoen, in Nederland is dat slechts 16 miljoen euro, voor 17 miljoen inwoners. In Duitsland – toch ook een federale staat – bedraagt de totale overheidsfinanciering 140 miljoen euro, amper het dubbele van België, terwijl het bijna acht keer meer inwoners heeft.

»In beide landen krijgen partijen dotaties op basis van hun aantal stemmen of zetels, maar per euro die ze zelf ophalen via giften of lidgelden, legt de overheid extra bij. Daardoor worden ze gestimuleerd om leden te werven en de voeling met hun achterban te behouden.»

HUMO Maar in Duitsland mag de auto-industrie wel partijen ‘sponsoren’, zodat die in ruil een autovriendelijk beleid voeren?

MADDENS «Klopt, maar vanaf een bepaald bedrag moet de gift publiek worden gemaakt, om corruptie te bestrijden.»

HUMO Hoe zit het met giften in België?

SMULDERS «Dat is verwaarloosbaar, partijen halen er maar 0,1 procent van hun inkomsten uit. Dat komt omdat bedrijven geen geld mogen schenken, alleen natuurlijke personen. Dat bedrag is begrensd tot 2.000 euro per jaar. Een goede zaak: uit studies blijkt dat er niets mis is met giften aan politieke partijen, maar het is gezonder als er veel kleine giften zijn in plaats van een paar grote.»

HUMO Brengen lidgelden nog veel in kas?

SMULDERS «Die zijn nog goed voor 4,4 procent van de inkomsten. Het aantal leden is de laatste twintig jaar ook gezakt. In sommige partijen wordt gezegd dat leden nu vooral geld kósten, omdat je ze moet soigneren met familiedagen in pretparken en fijne recepties.»

undefined

4. Wat doen partijen met hun geld?

Ermee gooien tijdens verkiezingscampagnes, uiteraard. Want naast het plafond van 1 miljoen euro tijdens de campagneperiode mogen partijen hun kandidaten financieel steunen, en in de pre-campagne maken ze nog extra kosten. Hoeft het te verbazen dat de N-VA (4,7 miljoen) in 2014 de duurste campagne ooit organiseerde? Ook CD&V en Open VLD (beide 4,5 miljoen) tastten diep in de buidel. SP.A (3,5 miljoen), Vlaams Belang (2,7 miljoen) en vooral Groen (1,2 miljoen) waren zuiniger.

undefined

'De PS is de enige partij die geld verloor. Ze was lange tijd de rijkste, maar werd voorbij-gestoken door de N-VA' Bart Maddens

Daarnaast spreiden de partijen hun vermogen over vastgoed en beleggingen, en houden ze een aanzienlijk percentage in de kas.

De meest risicovolle partij is CDH, dat ruim twee derde van haar vermogen investeert in beleggingen. Open VLD, Groen en Vlaams Belang zijn het voorzichtigst. De N-VA belegt 8,5 miljoen euro (ongeveer een vijfde van haar totale vermogen) en heeft een oorlogskas van ruim 10 miljoen euro. De partij heeft ook veruit de meeste schulden, ongeveer 10,5 miljoen euro, een kwart van het vermogen.

SMULDERS «De N-VA heeft de helft van haar vermogen in vastgoed geïnvesteerd. Ze hebben het partijhoofdkwartier in de Brusselse Koningsstraat gekocht voor 20 miljoen euro. Daarvoor zijn ze een lening aangegaan, waarvan ze de eerste schijf van 10 miljoen euro al binnen het jaar konden aflossen. De andere 10 miljoen betalen ze langzamer af. Voor de andere partijen zou dat een aanzienlijk bedrag zijn, voor de N-VA is het een fluitje van een cent. Ze hebben nu een gebouw van acht verdiepingen waarvan ze er maar vier gebruiken. De andere vier verhuren ze, wat hun jaarlijks 1 miljoen euro huurinkomsten oplevert. Ook de MR bezit voor 5 miljoen euro vastgoed.»

MADDENS «De cashpositie van de partijen is sterk gestegen. Sinds 1999 is het aandeel van hun vermogen dat in liquide middelen zit, (geld dat op rekeningen staat en meteen beschikbaar is, red.) gestegen van 21,4 miljoen euro naar 67,8 miljoen. Daarmee zijn we ver verwijderd van het oorspronkelijke doel van de partijfinanciering: zorgen dat partijen hun organisatie kunnen bemannen en de campagnekosten kunnen betalen. Het zijn beleggersclubs en vastgoedbureaus geworden, die hun vermogen laten beheren door private bankiers.

»Als de N-VA in 2019 de verkiezingen wint en opnieuw vijf jaar lang langs de kassa passeert, is het mogelijk dat ze straks naar een vermogen van 100 miljoen euro evolueren. Tenzij de beurs crasht, zullen hun inkomsten uit vermogen dan groter worden dan de inkomsten uit dotaties. Ze wordt dan een rentenierspartij die geen kiezers meer nodig heeft om zichzelf in stand te houden. Dat kan niet de bedoeling zijn. Het is niet gezond voor onze democratie.»

SMULDERS «Partijen dreigen de voeling met de samenleving te verliezen. Er is geen stimulans meer om steun te zoeken in de samenleving via ledenwerving, pannenkoeken- en mosselfestijnen zijn niet meer nodig. Het geld wordt hun in de schoot geworpen. En de kiezers ook, met dank aan de stemplicht. Mocht men die afschaffen, zouden de partijen dat onmiddellijk voelen in hun portefeuille. Maar daar zouden ze uiteraard ook wel iets op vinden.»

MADDENS «Ik heb het gevoel dat de verontwaardiging bij de publieke opinie een kritiek punt nadert. Niet alleen over zitpenningen bij intercommunales, maar ook over wat de partijen zichzelf toebedelen.»

undefined

undefined

'In sommige partijen wordt gezegd dat leden geld kósten, omdat je ze moet soigneren met familiedagen in pretparken en met fijne recepties' Jef Smulders

5. Waarom doet niemand hier iets aan?

MADDENS «Er was lang een gentleman’s agreement onder partijen om zichzelf in stilte te bedienen. Tot de N-VA daar jaren geleden een probleem van begon te maken. In hun verkiezingsprogramma van 2014 stond dat de partijdotaties omlaag moesten. Nu ze zo profiteren van de vetpotten, lijken ze minder gehaast. Akkoord, ze snoeien wel in de dotaties op provinciaal niveau, maar bij de vorming van de regering-Michel hebben ze ingestemd met een communautaire stilstand. Niemand heeft zin om aan de wetgeving te sleutelen. Alleen de onafhankelijke parlementsleden Hendrik Vuye en Veerle Wouters (beiden stapten vorig jaar op bij de N-VA, red.) proberen het thema op de agenda te plaatsen.»

HUMO Hallo, meneer Vuye?

HENDRIK VUYE «Wij hebben inderdaad al meerdere voorstellen ingediend om de partijfinanciering te verlagen, maar die worden telkens weggestemd. Sommige partijen doen wel alsof ze voor een afbouw zijn, maar dat zijn louter verkoopspraatjes.

»Bij CD&V schermen ze met drie indexsprongen, maar bij de stemming van de begroting 2018 hebben we gemerkt dat de partijfinanciering opnieuw is verhoogd via indexering. Er komt nóg eens 1,2 miljoen euro bij. Ze hebben geprobeerd om dat ongemerkt te laten passeren. Toen wij er lawaai over maakten, werden we uitgescholden voor populisten. Ik vind er nochtans niets populistisch aan om te zeggen dat partijen de tering naar de nering moeten zetten als ze dat ook eisen van de bevolking.

»De overheidsfinanciering was bedoeld om te vermijden dat partijen misdrijven zouden plegen in hun zoektocht naar geld. Vandaag gedragen partijen zich als financiële concerns.»

VAN ROOSBROECK «De voorstelling alsof we in het geld zwemmen, is fel overdreven. In de periode tussen 2007 en 2012 waren er vier verkiezingen in zes jaar tijd. Dat neemt flinke happen uit ons budget. Na de val van de regering in 2010 hebben we daardoor zwaar moeten besparen. Er waren te weinig reserves voor een nieuwe verkiezingscampagne.»

ANDRE ANTOINE (partijsecretaris SP.A) «Bart Maddens overdrijft: de partijfinanciering is niet te gul, behalve voor de N-VA. Het systeem was niet ontworpen voor een partij die meer dan 25 procent van de stemmen haalt. De andere partijen hebben het veel minder breed.»

HUMO Het vermogen van alle partijen is er nochtans op vooruitgegaan de voorbije zeventien jaar.

ANTOINE «Vergeet niet dat we momenteel in een uitzonderlijk lange verkiezingsvrije periode zitten. Die laat ons toe om reserves aan te leggen. Wij investeren veel geld in ons personeel en onze studiedienst. Daarin zijn we koploper, samen met de PS. Daarnaast leggen we aparte potjes aan voor de campagne en bouwen we een sociaal passief op. Ik ga niet uit van doemscenario’s, maar als je zoals Groen in 2003 onder de kiesdrempel duikt, gaat de kraan dicht. Dan moet je een reserve hebben om je mensen uit te betalen. Wij hebben nu een oorlogskas van 6 miljoen euro. De campagnes van 2018 en 2019 zullen elk ongeveer 2 miljoen euro kosten. Dan blijft er nog maar 2 miljoen euro over. Maar we hebben een sociaal passief van 6 miljoen. In een worstcasescenario waarin we al onze mensen moeten laten gaan, komen we 4 miljoen euro tekort.»

HUMO SP.A heeft een totaal vermogen van 16 miljoen euro. Daarvan wordt bijna 7 miljoen euro belegd. Staat dat geld op de beurs?

ANTOINE «Nee, als socialistische partij gaan we niet met het geld van de belastingbetaler op de beurs spelen. Het zou ook niet verstandig zijn, want dat geld moet snel beschikbaar zijn in het geval van vervroegde verkiezingen. Wij plaatsen het op termijnrekeningen die net iets meer opbrengen dan een gewone spaarrekening.»

VAN ROOSBROECK «Zo doen wij het ook. En wij werken niet met private bankiers. Dat is meer iets voor de kapitaalkrachtigen (lacht).»

HUMO Moeten de partijdotaties omlaag?

VAN ROOSBROECK «Wij stellen voor om de dotatie te plafonneren: wie meer haalt dan 25 procent van de stemmen, krijgt daar geen extra geld meer voor. Daardoor wordt een partij financieel beloond voor een goede verkiezingsuitslag, zonder de huidige excessen.»

ANTOINE «Ook wij zijn voor zo’n plafond, maar ook voor een ondergrens. Wie zoals Groen één keer onder de kiesdrempel duikt, moet kunnen overleven.

»Momenteel heerst een vorm van oneerlijke concurrentie. Wij moeten straks onze militanten oppeppen voor de verkiezingen, bij de N-VA kunnen ze de portefeuille opentrekken en de bevolking bestoken met dure postbusfolders. Ze hebben ook een legertje medewerkers aangeworven om op sociale media de oorlog om de perceptie te winnen.»

VUYE «Door al die miljoenen is de N-VA een bedrijf geworden zoals Apple. De partij heeft voldoende middelen om haar merk continu in de markt te zetten. Daardoor zijn we in een permanente campagnesfeer beland. Denk maar aan de dure Helfie-campagne die in een verkiezingsloos jaar werd gelanceerd en de petjes die ze uitdeelden bij de Ronde van Vlaanderen. Op de nieuwjaarsreceptie soigneren ze hun leden met lekker eten en mooie gadgets. Ik zag dat sommige leden daar op Twitter heel opgetogen over waren: ze applaudisseren voor gadgets die ze zelf hebben betaald!

»Het resultaat is een vicieuze cirkel. Rijke partijen krijgen meer middelen en maken daardoor meer kans om bij de volgende verkiezingen goed te scoren. Voor nieuwe partijen is het heel moeilijk om daartegen op te boksen. Een nieuwe beweging zoals die van de Franse president Emmanuel Macron zou in België geen kans maken.»

HUMO De N-VA betaalt ook stevige lonen aan zijn medewerkers. Sommige woordvoerders verdienen 4.000 euro netto.

VUYE «Inderdaad, dat zijn riante bedragen. Die woordvoerders vormen een aparte kaste in de partij. Ze houden regelmatig overleg, waarin de communicatie wordt gestroomlijnd. De particratie wordt steeds machtiger.

»Vergeet niet dat ook parlementsleden verplicht een deel van hun loon moeten afgeven aan de partij. Bij de N-VA was dat 7 procent, en als je nog een andere bezigheid had, zoals ik als professor, werd dat 10 procent. Een partij met veel mandatarissen rijft ook via die weg extra middelen binnen.

»Het hele systeem moet transparanter worden. In de meeste landen bestaat er een strikte scheiding tussen partijdotaties en fractietoelagen. Die fractietoelagen dienen voor de goede werking van het parlement, maar ze stromen heel vaak naar de partij. In Frankrijk kwamen de presidentskandidaten Marine Le Pen en François Fillon in opspraak, omdat ze parlementaire middelen hadden gebruikt voor hun partij. Bij ons is dat schering en inslag.»

Uit cijfers van Maddens en Smulders blijkt dat de partijen in Kamer, Senaat, Brussels Parlement en Vlaams Parlement in totaal 452 fractiemedewerkers tewerkstellen. Bij de N-VA gaat het om 150 man, een derde van het totaal. Al die mensen worden betaald door het parlement. Hun lonen vallen dus niet eens onder de partijfinanciering. In 2014 bedroegen de totale loonkosten voor alle fractiemedewerkers in de Kamer zo’n 19 miljoen euro.

undefined

'Een nieuwe politieke beweging zoals die van de Franse president Macron is onmogelijk in België' Parlementslid Hendrik Vuye

6. Wat zegt de N-VA?

LOUIS IDE (partijsecretaris N-VA) «De traditionele partijen hebben dit systeem gecreëerd, maar nu wij er de vruchten van plukken, staan ze aan de klaagmuur. Wij hebben ervoor gepleit om de toelage voor de Senaat te schrappen, maar ze zijn er niet op ingegaan. Wij vinden nog altijd dat de dotaties lager mogen, maar dan wel voor iedereen. Het is nogal doorzichtig dat de concurrentie ijvert voor een plafond van 25 procent. Daarmee wordt maar één partij getroffen: de onze.»

HUMO Maar de N-VA zwemt in het geld. U heeft die extra miljoenen toch niet nodig?

IDE «Wij hebben vooralsnog geen zwembad in de Koningsstraat (lacht). We hadden een historische achterstand ten opzichte van de andere partijen. Tot 2010 hebben we het financieel moeilijk gehad. Het heeft niet veel gescheeld of we waren kopje-onder gegaan. De laatste jaren hebben we een goed personeelsbestand aangelegd en konden we eindelijk een partijgebouw kopen. Vroeger huurden we dat en ik kan u verzekeren: een Brusselse vierkante meter is duur. Het geld kwam binnen, de rente stond laag, het was het ideale moment. Elke goede huisvader zou dat doen.»

HUMO De helft van dat gebouw verhuurt u, wat 1 miljoen euro aan huurinkomsten oplevert. Heeft de N-VA ambities als vastgoedkantoor?

IDE «Ook dat is het beleid van een goede huisvader. Met die inkomsten betalen we onze lening af. We proberen ook een reserve aan te leggen, voor mindere tijden.»

HUMO Waarin belegt de N-VA?

IDE «We beleggen defensief. Het geld moet snel beschikbaar zijn om campagne te kunnen voeren.»

HUMO Kunt u een voorbeeld geven van zo’n defensieve belegging?

IDE «We hebben dat uitbesteed aan de bank. Zij beleggen ons vermogen in ethische fondsen. Daarvoor zijn duidelijke voorwaarden opgesteld.»

HUMO De andere partijen spreken over oneerlijke concurrentie.

IDE «Ik bespeur een ondertoontje van slechte verliezers. Nogmaals: zíj hebben dit systeem gecreëerd, terwijl wij voor lagere dotaties pleitten. We zijn er overigens wel in geslaagd om de provinciale dotaties te verminderen.»

HUMO Wat als u in 2019 opnieuw zo’n monsterscore behaalt en uw vermogen nog verder kunt opbouwen richting 100 miljoen euro? Een partijcongres op Ibiza? Een raket met een Helfie erin naar Mars?

IDE (lacht) «Dan zal de discussie ongetwijfeld weer oplaaien en zullen we opnieuw pleiten voor een afbouw. Maar dan wel voor iedereen.»