De karaattaks: een cadeau voor de diamantsector van Koen Geens (CD&V) en Johan Van Overtveldt (N-VA)

Dankzij de karaattaks zullen de Antwerpse diamantairs hun offshoreconstructies en smokkelroutes kunnen laten voor wat ze zijn, en hun miljardenwinsten met een gerust hart naar België laten stromen. Fiscaal expert Michel Maus: ‘Dit is crapuleus.’

Eind januari trad Ari Epstein, de CEO van de Antwerpse diamantkoepel Antwerp World Diamond Center (AWDC) naar jaarlijkse gewoonte naar buiten met de resultaten van het voorgaande jaar. Het werd een zegebulletin. 2014 was qua omzet een absoluut recordjaar: er werd voor in totaal 58,8 miljard dollar aan ruwe en geslepen diamanten verhandeld. De feeststemming werd weliswaar getemperd door een trieste noot in de kantlijn: ‘De winstmarges van normaliter 2 tot 3 procent neigen nu naar nul of zijn zelfs negatief,’ zei Epstein.

'Met deze wet worden de zwarte winsten van weleer geregulariseerd tegen een homeopathisch belastingtarief' Michel Maus fiscaal expert

Nog geen twee maanden later kwam de regering-Michel aan het einde van de begrotingscontrole met de zogenaamde karaattaks aandraven, die volgens minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) jaarlijks 50 miljoen extra zal opbrengen voor de schatkist. Bij dat speciaal voor de diamant in te voeren belastingregime zullen de handelaars niet meer op hun winst belast worden, maar volgens een vast percentage van de omzet. Slecht nieuws voor de sector, horen wij u denken, want de diamantairs maken amper winst terwijl ze miljarden aan omzet draaien. Maar terwijl de topfiscalisten van dit land, evenals de Bijzondere Belastinginspectie (BBI), serieuze bedenkingen hebben bij een zoveelste fiscaal uitzonderingsregime voor de Antwerpse diamantairs, reageerde het AWDC enthousiast. ‘We zijn vragende partij,’ klonk het. ‘In ruil voor de voorspelbaarheid en een grotere financiële rechtszekerheid betalen we graag meer.’

Het klinkt op zijn zachtst gezegd verdacht als een sector ineens akkoord gaat om méér belastingen te betalen. Zeker als die sector de laatste twintig jaar vooral uitblonk in het bedenken van het ene na het andere creatieve fraudesysteem om vooral géén belastingen in België te betalen, en als die al even lang het voorwerp is van een onafgebroken stroom gerechtelijke onderzoeken naar fraude, smokkel en belastingontduiking. Reden te meer om de karaattaks, of het diamantstelsel zoals het inmiddels officieel heet, van dichterbij te bekijken.

Smokkelcircuits

De eerste keer dat de karaattaks breed in het nieuws kwam, was tijdens de vorige legislatuur – in april vorig jaar, toen toenmalig minister van Financiën Koen Geens (CD&V) aan de tand werd gevoeld over een nieuwe fiscale gunstmaatregel voor de diamantsector. Die was uitgelekt na een parlementaire vraag van Open VLD’er Willem-Frederik Schiltz, tevens medeoprichter van het Parlementaire Diamantforum, een politieke lobbyclub in de schoot van het parlement onder voorzitterschap van huidig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA). ‘De discussie over de karaattaks leek een stunt van Geens,’ zegt het socialistische parlementslid Peter Vanvelthoven. ‘Ik dacht dat hij in het kader van de komende verkiezingen de diamantsector eens over de bol wilde aaien, meer niet. Achteraf heb ik begrepen dat hij het dossier liet voorbereiden voor een volgende regering.’

undefined

'Dit is crapuleus. De diamantairs hoeven nu niet meer te frauderen' Michel Maus, fiscaal expert

De storm ging echter snel liggen. De socialisten in de regering-Di Rupo veegden het van tafel en minister Geens bedaarde met ernstige blik de parlementaire gemoederen: ‘Denkt u nu echt dat ik van plan was dit nu nog aan de regering voor te leggen?’ Ondertussen bleef op de achtergrond de lobbymachine van de diamantsector op volle toeren draaien. Die was officieel in februari 2012 in gang gezet, toen het AWDC de wereld kennis liet maken met een brochure met de enigszins gezwollen titel ‘Antwerp Diamond Masterplan – Diamonds Love Antwerp 2020’. Tussen de vele foto’s en liefdesbetuigingen van politici aan de Antwerpse diamanthandel ontvouwde de diamantkoepel in de vuistdikke brochure de toekomstplannen voor de sector, zoals vierduizend extra jobs tegen 2020 én een ‘competitieve karaattaks’ die de sector zou aanzetten tot ‘fiscale en financiële transparantie en compliance’.

Dezelfde woorden vielen in die periode ook tijdens vergaderingen in het Antwerpse justitiepaleis tussen de vaste fiscale specialist van het AWDC, professor fiscaal recht Alex Haelterman, en het parket. Hij was daar aan het lobbyen om een collectieve minnelijke schikking – zonder transparantie – uit de brand te slepen voor honderden diamantairs die betrokken waren geraakt bij het gigantische zwartgeldschandaal rond de geheime rekeningen bij het Zwitserse filiaal van de Britse bank HSBC. Een aantal maanden eerder had justitie besloten om maar liefst 107 diamantairs, die duidelijk geen kaas van compliance hadden gegeten, te vervolgen voor fraude en witwassen in het kader van hun deelname aan de fraude- en smokkelcircuits van de internationale diamanttransporteur Monstrey Worldwide Services. Onder hen ook Philippe Barsamian, tot voor kort nog ondervoorzitter van het AWDC.

De betrokkenheid van honderden diamantbedrijven bij smokkel en fraude zette Epstein niet bepaald aan tot schroom of terughoudendheid. Hij wilde een fiscaal cadeau in de vorm van een karaattaks. De CEO van het AWDC zette zijn vaste ghostwriter, advocaat Haelterman, aan het werk om een eerste voorstel voor de wet op papier te zetten. Haelterman had ook al meegeschreven aan de fameuze afkoopwet, en was eind jaren 90 medeauteur van het Fiscaal Plan, een speciale regeling op vraag van de diamantkoepel waarbij diamantairs belast werden op een minimumwinst.

‘Over ons lijk’

Een halfjaar later belandde op het bureau van de toenmalige minister van Financiën Steven Vanackere (CD&V) de confidentiële conceptnota van Haelterman: ‘Omzetbelasting voor de erkende diamanthandelaars – Carat tax’. Daarin stelt hij een speciaal belastingstelsel voor de diamantsector voor, dat zowaar zal kunnen leiden tot een ‘toename van 35 tot 60 miljoen euro’ aan belastinginkomsten voor de Belgische schatkist. Het enige dat de overheid volgens Haelterman moest doen om dat extra geld binnen te rijven, was de diamantairs niet meer op hun winst belasten, maar op ‘vrij eenvoudige wijze’ een belasting invoeren gebaseerd op een vast percentage van de omzet.

Maar de nota van Haelterman deed de harten in de Wetstraat niet sneller kloppen. ‘Vanackere legde de conceptnota naast zich neer,’ zegt Peter Vanvelthoven. Een insider bij FOD Financiën bevestigt hetzelfde voor wat betreft het kabinet van toenmalig staatssecretaris voor Fraudebestrijding John Crombez: ‘Crombezs kabinetschef zei destijds heel duidelijk: ‘Over ons lijk.’’

Dat was buiten Koen Geens gerekend. Nadat hij in maart 2013 Vanackere had vervangen als minister van Financiën, vroeg hij de FOD Financiën om opmerkingen bij het ‘voorontwerp van de wet op de karaattaks, zoals overgemaakt door het Antwerp World Diamond Center’.

Peter Vanvelthoven «Geens had het dossier van de karaattaks in stilte geactiveerd en de administratie aan het werk gezet, ondanks het feit dat men in de regering had besloten dat die karaattaks er niet zou komen.»

In zijn antwoord herinnerde de voorzitter van de FOD Financiën, Hans D’Hondt, de nieuwe minister eraan dat het over ‘een uiterst fraudegevoelige sector’ gaat, waarbij de controle ‘niet altijd sluitend’ is. Hij merkte ook op dat de beoogde extra belastinginkomsten uit het ontwerp ‘in schril contrast staan met de opbrengst uit de door de BBI onderzochte dossiers’.

Uit interne mails bij Financiën blijkt dat de BBI ernstige bedenkingen had bij de hele sector, ‘die ook crimineel geld en criminelen aantrekt met wel degelijk een negatieve financieel-economische impact voor de Belgische staat’. Bovendien, zo redeneerde men, ‘is en blijft het gevaarlijk om een berekeningswijze te baseren op een omzet waarvan we de waarachtigheid niet altijd kennen noch kunnen verifiëren’.

A la Contador

Toen in oktober vorig jaar de regering-Michel I aantrad, moet men in het diamantkwartier een zucht van opluchting hebben geslaakt. De samenstelling van de nieuwe ploeg aan Vlaamse kant weerspiegelde immers die van het Parlementaire Diamantforum. De voorzitter daarvan, Jan Jambon, werd zelfs minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier. Alhoewel er in het regeerakkoord met geen woord gerept werd over de karaattaks, toverde de nieuwe minister van Financiën Johan Van Overtveldt die uit zijn hoed aan het einde van de begrotingscontrole eind maart. ‘Ze zal de schatkist 50 miljoen extra opbrengen, een substantieel zwaardere belasting voor de sector.’ Momenteel betaalt de diamantsector 18 miljoen euro aan vennootschapsbelasting op een omzet van een kleine 60 miljard euro, ofwel 0,03 procent.

Twee weken later legde Van Overtveldt zijn ‘voorontwerp van wet’, waarin de karaattaks werd omgedoopt tot diamantstelsel, voor aan de ministerraad. Het belastbare percentage was ook meteen vastgelegd: 0,55 procent. ‘Een belachelijk laag percentage,’ reageerde professor fiscaal recht Michel Maus meteen. ‘Ongelofelijk dat de regering zich voor de karaattaks baseert op zo’n kleine winst. Natúúrlijk is dat niet de werkelijke winst van de Antwerpse diamantairs, dat is maar een fractie daarvan. De echte winst zit in het buitenland, door de toepassing van de klassieke fraudetruc van de diamantbedrijven: de tussenvennootschap. Tussen de koper in het land waar de ruwe diamant wordt aangekocht en de uiteindelijke verkoop in België plaatsen de diamantairs een schakel in een laag of niet-belast land, zoals Dubai. Via die tussenschakel wordt de prijs van de ruwe diamant sterk opgevoerd vóór de verkoop aan België plaatsvindt, zodat hier maar een heel kleine winst gemaakt wordt. Die 0,55 procent is dus berekend op basis van die peulenschil die de diamantairs hier laten belasten, en niet op hun werkelijke winst.’

HUMO Dus de diamantairs kunnen tevreden zijn?

Michel Maus «Dit verandert alles voor de diamantairs. Met de nieuwe wet zullen ze hun winsten zonder problemen naar België laten komen, want de staat zal die toch niet meer belasten. U zult zien, de winst zal exploderen. Zaken die vroeger dubieus, grijs of pikzwart waren, kunnen nu officieel gemaakt worden. Met deze wet worden de zwarte winsten van weleer geregulariseerd tegen een homeopathisch belastingtarief, op een steeds kleiner wordend bedrag. Want de omzetcijfers zullen een omgekeerde beweging maken. Recht naar beneden. Zo zal de Belgische staat nóg minder ontvangen.»

undefined

'Met deze wet worden de zwarte winsten van weleer geregulariseerd tegen een homeopathisch belastingtarief' Michel Maus, fiscaal expert

Insider «De huidige omzetcijfers bij de diamantsector kloppen namelijk niet, die zijn te hoog. Dat kun je ook afleiden uit de talloze onderzoeken van justitie en de BBI van de afgelopen vijftien jaar. Daar zien we fictieve exporten en dezelfde partijen steentjes die meerdere keren langs Antwerpen passeren om valse documenten en facturen te genereren, die de zwarte export van diamant in de boekhouding moeten maskeren. Daardoor lijkt de omzet veel groter dan ze is. De diamantsector vraagt nu een belastingtarief op basis van een artificieel opgepompte omzet. Op het moment dat de wet er is, zullen ze stoppen met die omzet op te pompen. Die 50 miljoen extra zal de regering dus níét kunnen ophalen. Dat is een luchtkasteel.»

HUMO Alles zal vanaf dan officieel verlopen. Mooi, toch? De N-VA heeft hét recept gevonden om de fraude in de diamantsector op te lossen.

Maus (lacht) «Ja, ja, maar wel tegen een belastingtarief van het kaliber van het clenbuterolgehalte in Alberto Contador zijn bloed: cero, cero, cero... Sorry, maar dat is ronduit schandalig. Maar het klopt dat het grootste cadeau dat men de diamantsector gedaan heeft, is dat ze nu hun trukendoos kunnen opbergen. Ze hoeven niet meer al die risicovolle fraudesystemen uit te denken en toe te passen om hun winst onbelast naar het buitenland weg te sluizen. Dat is misschien wel het meest crapuleuze aan dit verhaal. Ze worden zó in de watten gelegd dat ze zelfs de tussenvennootschappen niet meer nodig hebben. Ze kunnen besparen op de administratieve kosten voor hun offshores.»

HUMO Maar de winst komt naar België. Is dat geen goede zaak?

Maus «Alleen een cynicus zou dat een voordeel kunnen noemen. Het kapitaal blijft in België, ja, maar wordt niet belast. Dat is fiscaal en moreel een heel slechte zaak. Je hebt een sector die gekenmerkt wordt door zeer ernstige frauduleuze praktijken en die tegelijk sterk genoeg is om via zijn lobby druk uit te oefenen op de politiek. We hebben dus fraude aan de ene kant, een lobby aan de andere kant en het resultaat is: een fiscaal gunstregime gecreëerd door de overheid. Wat voor een signaal stuur je daarmee uit naar de samenleving? Foefel en fraudeer zoveel je wil, maar organiseer wel een sterke lobby en dan lost het probleem zich vanzelf op.

»Men staat totaal niet stil bij de maatschappelijke prijs die we hiervoor zullen betalen, integendeel. Heb je gelezen wat N-VA’ers Hendrik Vuye en Veerle Wouters eind april in een opiniestuk in Knack schreven? Ik viel bijna van mijn stoel! Ze verdedigden de karaattaks door te schrijven: ‘Rechtvaardige belastingen zijn niet altijd slimme belastingen.’ Ja zeg, onrechtvaardige belastingen zijn altijd domme belastingen!»

Plat op de buik

HUMO Wat bezielt de regering?

Maus «Het diamantverhaal in Antwerpen is altijd een bizar gegeven geweest, het doet rare dingen met politici. Ze laten zich afdreigen door diamantairs die al twintig jaar roepen dat ze vertrekken als ze niet krijgen wat ze willen. Maar ze krijgen het keer op keer. Als je er als sector in slaagt dat je niet meer hoeft te frauderen en dat je evenveel witte winst overhoudt als je vroeger aan zwarte winst ergens moest parkeren, dan heb je een fantastisch goede zaak gedaan. Je hebt simpelweg de jackpot gekraakt. De politici van de meerderheid zijn niet alleen plat op hun buik gaan liggen, ze hebben ook nog eens hun broek laten zakken.»

Ondertussen is het ontwerp bekeken door de Raad van State, die in haar advies van begin mei betwijfelt of Europa akkoord zal gaan met de karaattaks van Van Overtveldt: ‘Het is voor twijfel vatbaar of het diamantstelsel kan ontsnappen aan de kwalificatie van staatssteunregeling.’

Maus «Dit is onverholen staatssteun die normaal gezien niet door de beugel kan voor de Europese Commissie, en ook niet als je die toetst aan de Belgische grondwet in het kader van het gelijkheidsbeginsel. Ik ben ervan overtuigd dat als de wet van kracht wordt, er onmiddellijk een aantal beroepsprocedures zullen worden aangespannen bij het Grondwettelijk Hof om dat ding aan te vechten.»

Vanvelthoven «Wij hebben het ontwerp van Van Overtveldt zelfs nog niet gezien. Humo is beter geïnformeerd dan het parlement! Maar als dat wat u zegt, erin staat en Europa houdt dit niet tegen, dan zullen we misschien naar het Europese Hof van Justitie moeten stappen.»