InterviewDirk Frimout & Frank De Winne
De lessen van Belgische astronauten voor iedereen in quarantaine: ‘Weet dat deze periode een invloed zal hebben op de rest van je leven’
Als iemand weet hoe je op een handvol vierkante meter kan overleven, dan zijn het astronauten Frank De Winne (58) en Dirk Frimout (79). Dit zijn hun tips om u veilig door deze quarantaine te loodsen. ‘Je kousen laten rondslingeren is nu echt geen goed idee.’
Op 27 mei 2009 stapte Frank De Winne in een Russische Soyoez-raket die hem samen met de Canadees Robert Thirsk en de Rus Roman Romanenko naar het internationale ruimtestation ISS bracht. Zes maanden lang woonden ze met de rest van de crew in een cabine van 750 kubieke meter, die met 27.700 kilometer per uur rond de aarde vloog. ‘We waren geïsoleerd, zaten dicht op elkaar en hadden nauwelijks privacy,’ zegt De Winne vanuit Keulen, waar hij het opleidingscentrum van de European Space Agency (ESA) leidt. ‘Onze situatie was vergelijkbaar met die van vele gezinnen nu. Alleen hadden wij er jaren op getraind.’
Dirk Frimout, onze eerste ruimtevaarder ooit, cirkelde in 1992 negen dagen rond de aarde aan boord van het Amerikaanse ruimteveer Atlantis. De gedwongen isolatie tegen het coronavirus roept bij hem herinneringen op aan de periode voor en tijdens die missie. ‘In de weken voor de lancering ging ik ’s ochtends joggen op het domein van de NASA in Houston, maar niemand mocht me benaderen. Zelfs mijn eigen vrouw mocht pas langskomen na een medische controle. Anders zou ze misschien microben doorgeven.’ Op onze vraag delen de astronauten hun beste isolatietips.
1. Creëer structuur
Frank De Winne «Aan boord van het ISS stond ik elke dag om halfzeven op. Om halfacht hadden we een dagelijkse briefing. ’s Avonds ging ik altijd op hetzelfde uur slapen. Zo creëerde ik routine en structuur, wat belangrijk is in tijden van stress. Het zorgt voor stabiliteit.
»Ook nu is het belangrijk om in je dagelijkse leven structuur aan te brengen, want we weten niet wanneer de coronacrisis voorbij zal zijn. Zet je wekker op het normale uur, kleed je aan alsof je naar het werk zou gaan en klap je computer ’s avonds op tijd dicht. Als je voldoende plaats hebt in huis, werk dan in een apart bureau. Zo creëer je een duidelijke werksfeer en hou je werk en vrije tijd gescheiden. Dat doe ik zelf ook op mijn appartement.»
2. Ontmijn conflicten
Dirk Frimout «Of je nu aan boord van een ruimtestation of in je living zit: in een beperkte omgeving waaien irritaties niet zomaar over. Kleine dingen kunnen uitgroeien tot een groot probleem. Het is dus belangrijk om meteen in te grijpen bij irritatie. Anders blijft de spanning opstapelen en kan de situatie escaleren.»
De Winne «Als commandant was het mijn taak om conflicten aan boord te vermijden. Ik zorgde ervoor dat de bemanningsleden driemaal per dag samen aten, zodat we op die momenten in alle rust eventuele problemen konden bespreken. Daarbuiten probeerden we elkaar zoveel mogelijk met rust te laten. Net zoals een bemanning moet je daar als gezin je eigen routine in vinden.»
3. Vergeet niet te ontspannen
De Winne «Ik ben geen grote sportman, maar in het ruimtestation deden we meer dan twee uur sport per dag. Dat was belangrijk om te vermijden dat onze botten broos zouden worden door de gewichtloosheid. En omdat je af en toe ontspanning nodig hebt. Gelukkig kunnen de meeste mensen nu naar buiten gaan en wat bewegen in de natuur. Maak daar gebruik van, want die luxe hadden wij niet.»
Frimout «Elke dag een wandeling maken lijkt me een goed idee, zodat je toch even in een andere sfeer zit. Maar het hoeft niet altijd buiten te zijn. Op onze missie mochten we een cassette of cd meenemen waar we in onze vrije tijd naar konden luisteren. Ik koos een cd van Jacques Brel. Daarnaast hadden we recht op 75 gram aan persoonlijke bezittingen. Een deel daarvan gebruikte ik om een extra cd van mijn kinderen en echtgenote mee te nemen. Daarop stond vooral klassieke muziek, met de celloconcerten van Bach en ‘Carmina Burana’ van Carl Orff. En ja, natuurlijk heb ik ook veel door het raam naar de aarde gestaard.»
De Winne «Wij hadden allemaal een playlist met muziek bij. Tijdens het avondmaal speelden we die om de beurt af. Dat hielp om de sfeer erin te houden. Ik maakte ook veel filmpjes om kinderen warm te maken voor wetenschap en technologie. Die werden op YouTube geplaatst.»
4. Gebruik de moderne communicatiemiddelen
De Winne «In de ruimte belde ik vaak met vrienden en familie. Eén keer per week had ik een videogesprek. Ik probeer dat nu ook te doen met mijn mama, die in een woonzorgcentrum verblijft. Elke dag bel ik haar met een videochat, al is het maar vijf minuutjes.»
Frimout «In mijn tijd waren er nog niet zoveel communicatiemiddelen. Enkel als de shuttle boven Houston vloog, hadden we acht minuten om een telefoonverbinding te maken met de grond. In totaal zijn we vier keer over Houston gevlogen, goed voor 32 minuten. Die moesten we verdelen onder zeven bemanningsleden. Ik heb dus één telefoontje van vier minuten kunnen doen naar mijn vrouw en kinderen, waar ik toen heel blij mee was. Het is belangrijk om contact te houden.»
5. Respecteer elkaars privacy
De Winne «In het internationale ruimtestation heeft een astronaut een persoonlijke kajuit van twee kubieke meter. Als iemand daar in zit, dan ga je die persoon zeker niet storen. Het betekent dat hij of zij even tijd nodig heeft om alleen te zijn. Dat moet je respecteren. Onthoud dat ook in deze tijden. Zelfs als je weinig privacy hebt, bijvoorbeeld omdat je met kinderen in een klein appartement woont, moet je de privésfeer van je huisgenoten respecteren.»
Frimout «Je moet af en toe tijd nemen voor jezelf. Wij vlogen met de Atlantis in anderhalf uur rond de aarde. Gedurende een half uur van dat traject was het onmogelijk om contact te maken met de aarde. Ik heb daar dikwijls van genoten. Dan dacht ik: oef, we hoeven eens niet bereikbaar te zijn.»
6. Luister naar de experts
De Winne «Als astronaut vertrouw je op de procedures die de experts op aarde hebben opgesteld. Die regels moet je strikt opvolgen. En hoewel een ruimtemissie altijd risico’s inhoudt, weet je dat die experts er alles aan gedaan hebben om de missie goed te laten verlopen. Ik roep iedereen op om ook nu de coronarichtlijnen van deskundigen op te volgen. Was je handen, houd afstand en draag zorg voor jezelf en voor anderen. En blijf in uw kot, zoals ze in Vlaanderen zeggen.»
Frimout «Als er regels zijn, dan volg je die. Zo moesten wij voor ons vertrek alle medicijnen uitproberen die aan boord aanwezig zouden zijn, zodat we in de ruimte geen ongewenste neveneffecten konden ervaren. Als we dat niet deden, dan mochten we die medicijnen tijdens de missie niet innemen. Ook als we experimenten uitvoerden, deden we dat op de manier die vastgelegd was door experts.»
7. Wees aangenaam gezelschap
De Winne «In de opleiding tot astronaut krijg je ‘human performance and behaviour training’. Dan leer je hoe je het best omgaat met stressvolle omstandigheden. Of liever: hoe je kunt maken dat je eigen gedrag geen negatieve invloed heeft op de werking van de mensen die samen met jou opgesloten zitten.
»Sta bewust stil bij de dingen die je doet. Als sloddervos vind je het bijvoorbeeld niet erg om overal kousen te laten rondslingeren. In normale omstandigheden kunnen huisgenoten daar wellicht mee leven. Maar als je 24 uur per dag op elkaars lip zit, dan kan dat een zeer irriterende invloed hebben op anderen. Denk daarover na.»
Frimout «Zie het als een voetbalploeg. In die ploeg zijn ook niet alle spelers bevriend, maar moeten ze wel kunnen samenspelen. Ze kennen elkaar door en door, en houden er rekening mee dat de ene al wat feller reageert op een situatie dan de andere. Als dat gebeurt, weten ze dat ze daar niet te veel op moeten ingaan. Ze denken: we doen gewoon voort.»
8. Aanvaard de situatie
Frimout «Als je op ruimtemissie vertrekt, dan ben je voor alle mogelijke scenario’s getraind. Maar je weet ook dat er niet voor elke situatie een oplossing bestaat. Zo is de Challenger ontploft zonder dat de bemanning iets van haar training had kunnen gebruiken. Uiteraard word je als astronaut geselecteerd op basis van je stressbestendigheid. Maar je moet ook gewoon aanvaarden dat je afhankelijk bent van heel veel zaken.»
De Winne «Als astronaut kun je op elk moment geconfronteerd worden met een noodsituatie die je niet zag aankomen. Nu worden miljarden mensen op aarde geconfronteerd met een virus waar ze niet op voorbereid zijn. Het enige wat je kunt doen, is dat aanvaarden. Je moet er het beste van maken, van dag tot dag.»
9. Koester deze tijd
De Winne «De meeste mensen zullen zeggen: dit willen we nooit meer meemaken. Maar voor sommigen kan het een aanleiding zijn om op een duurzame manier anders te gaan leven en met elkaar om te gaan. Misschien wordt het nog een waardevolle herinnering, zodra de ongemakken achter de rug zijn. Ik zie mijn collega’s uit het ISS nog meerdere keren per jaar terug.»
Frimout «Het lijdt geen twijfel dat er af en toe wrijving zal ontstaan. Maar weet dat deze periode een invloed zal hebben op de rest van je leven. Plotseling zijn alle activiteiten geschrapt en ben je op elkaar aangewezen. Kinderen brengen nu heel veel tijd door met hun ouders. Ik hoop dat mensen een positief effect zullen ervaren van het feit dat ze samen iets speciaals hebben meegemaakt. In kritische omstandigheden ontstaan vaak vriendschappen voor het leven.»
(DM)
