De literaire toekomst van de Lage Landen
Tien jaar geleden stelde Humo - naar het voorbeeld van Granta - een lijst samen met tien Nederlandstalige schrijvers onder de 35 die de toekomst zouden kleuren. De tien van 2003: Abdelkader Benali, Hafid Bouazza, Saskia De Coster, Miguel Declercq, Esther Gerritsen, Arnon Grunberg, Paul Mennes, Ramsey Nasr, Hagar Peeters en Ilja Leonard Pfeiffer. Nu dat gezelschap de beloftes grotendeels ruimhartig ingelost heeft, doen we tien jaar later - naar het voorbeeld van Granta - de oefening over.
Opnieuw gingen we op zoek naar tien auteurs die de voorbije jaren op hoge poten de literatuur zijn binnengetreden, het komende decennium het aangezicht van de Nederlandse letteren met onontkoombaar sterke romans zullen bepalen, en de volstrekt arbitraire leeftijdsgrens van 35 jaar nog niet gepasseerd zijn. In combinatie met de vorige lijst ontstaat zo hopelijk een handzame doorlichting van onze letteren, ook al vissen we onvermijdelijk met een net met te grote mazen. Zo moet bijvoorbeeld Peter Buwalda ontbreken, misschien wel de meest beloftevolle debutant van de afgelopen tijd, omdat hij al 38 was toen hij in 2010 'Bonita Avenue' publiceerde. Of Annelies Verbeke, gedebuteerd net na de publicatie van het vorige tiental en intussen de 35 voorbij. En Thomas Blondeau: tien jaar geleden nog niets gepubliceerd en net 35 geworden toen we de kandidaten voor deze lijst verzamelden. Uiteindelijk werpt hij zijn schaduw toch over deze lijst, bevolkt door collega's die we vroegen over hun generatie na te denken op het moment dat een generatiegenoot hen bruut ontrukt werd.
Na veel wikken en wegen - met dank aan Humo's (ms), (jm), (fvd) & (kt), die al recenserende en jurerende de productie van het afgelopen decennium ruim konden overschouwen - werd opnieuw een van beloftes ritselend gezelschap geselecteerd: Yannick Dangre, Daan Heerma van Voss, Maarten Inghels, Arjen Lubach, Jamal Ouariachi, Roderik Six, Franca Treur, Joost Vandecasteele, Joost de Vries en Maartje Wortel. Tien schrijvers voor een nieuw decennium. We stellen ze kort voor en informeren meteen ook ook even naar hun helden, hun gedachten over onze lijst, hun generatiegevoel, de maatschappelijke impact van de schrijver, de crisis van het boek en de stand van de letteren én - ernst en luim slaan onvermijdelijk aan het paren - het personage met wie ze een one-night-stand wel zien zitten.
undefined
De literaire toekomst van de Lage Landen: Yannick Dangre
Leeftijd: 25
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'Vulkaanvrucht' (2010, roman, bekroond met de Debuutprijs), 'Meisje dat ik nog moet' (2011, poëzie, bekroond met de Herman de Coninckprijs) en 'Maartse kamers' (2012, roman)
Uitgeverij: De Bezige Bij
Meningen: 'Dangre's proza bezit een natuurlijke souplesse en een aanstekelijke rauwheid' (De Volkskrant)
undefined
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Dangre: 'In volstrekt willekeurige volgorde en verre van exhaustief: Nabokov, Proust, Houellebecq, Coetzee, Boelgakov, Brouwers, Ovidius, Claus, Safran Foer, Rimbaud, Reve, Oz, Flaubert, Baudelaire, Dostojevski, Moravia, Woolf.'
undefined
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Dangre: 'Natuurlijk heb ik, zoals altijd bij dit soort lijstjes, mijn bedenkingen. Ik mis bijvoorbeeld Hanna Bervoets, Thomas Heerma van Voss en Gouden Buffel Pefko. Zoals je van bepaalde schrijvers houdt en van andere niet, lees ik de ene generatiegenoot liever dan de andere, daar heeft leeftijd eigenlijk weinig tot geen invloed op. Wel is het een opvallend grote generatie en zijn er naar mijn mening een paar heel interessante stemmen bij, meer dan bijvoorbeeld tien jaar geleden. Een niet onwillige literatuurpaus vindt er vast materiaal voor een toekomstige Grote Drie in.'
undefined
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Dangre: 'Er heerst geen generatiegevoel in de zin dat alle jonge schrijvers hetzelfde soort boeken maken, laat staan dat ze een stroming of iets dergelijks zouden vormen. Er heerst juist een heel grote diversiteit, zowel qua onderwerpen als qua stijl. Dat lijkt me ook het meest vruchtbare, als alle jonge schrijvers op dezelfde manier over dezelfde onderwerpen zouden schrijven, wordt het voor iedereen saai. Hoewel je elkaar niet zelden tegenkomt op literaire festivals of boekpresentaties en dan samen lekker gezellig doet of zelfs - waarom ook niet - een Groot Gesprek hebt, gaat het dus eerder om individuen van dezelfde leeftijd dan om een programmatisch samenhangende generatie.'
undefined
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Dangre: 'De vraag is natuurlijk of er zo nodig iets moet gedaan worden aan de maatschappelijke impact van een schrijver. Mij interesseert dat eerlijk gezegd weinig, de hele discussie lijkt me enigszins naïef. Boeken hebben impact in het hoofd en de verbeelding van een individu, niet in 'de maatschappij'. Het is ook in die verbeelding dat ik invloed wíl hebben, niet in de politieke voorkeur van mijn lezer. Ik hoef hem of haar geen mening op te dringen, laat staan te bewegen om iets te doen, hij of zij kan zelf wel beslissen wat te voelen en doen na lezing van een roman. Literatuur draait voor mij om het aanreiken van schoonheid en de kleine dosis pijn die daar altijd mee gepaard gaat en die het boek verankert in het hoofd en - wie weet - het leven van de lezer.'
undefined
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Dangre: 'Ik ga niet helemaal mee in die gecreëerde doemsfeer. Er zijn genoeg tegenvoorbeelden te geven. Er werden nog nooit zoveel literaire festivals georganiseerd, een nieuw en zowaar papieren literair tijdschrift zoals Das Magazin bereikt duizenden mensen, er is tot in 'DWDD' toe aandacht voor boeken, en ga zo maar door. Bovendien zullen mensen altijd literatuur blijven lezen, hoeveel duizenden mogelijkheden er ook maar blijven bijkomen om je vrije tijd op een joligere manier te spenderen.'
undefined
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
undefined
Dangre: 'Uiteindelijk bestaat elke literatuur uit een handvol schrijvers die er toe doen, een hele grote groep reeds bij leven in vergetelheid rakende halftalenten en een hoop nijdige muggen die daar omheen zwermen. Ik denk niet dat er pakweg twintig of vijftig jaar geleden meer of minder van die grote schrijvers aanwezig zijn dan nu. Bovendien kun je een schrijver pas echt beoordelen als zijn oeuvre afgerond is. Je kunt dus pas over vijftig jaar weten of dit een bloeiend moment in de Nederlandse letteren is. Er zijn in ieder geval veel nieuwe beloftevolle stemmen en enkele reuzen in bloei zoals Wieringa die er een potentieel mooi moment van maken.'
undefined
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Dangre: 'Met Lolita op haar achttiende verjaardag. Voor het contrast, en omdat ze dan nog steeds jong, mooi en lichtjes teleurgesteld zal zijn.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Daan Heerma Van Voss
Leeftijd: 27
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'Wat we missen kunnen' (2010, essays), 'Een zondagsman' (2010, roman), 'Zonder tijd te verliezen' (2012, roman) 'De vergeting' (2013, roman) en '70' (2013, roman)
Uitgeverij: De Bezige Bij
Meningen: 'Met 'De vergeting' toont Daan Heerma van Voss zich de voorman van de jongste letterengeneratie.' (Humo)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Heerma Van Voss: 'J.M. Coetzee, Gerard Reve, A.F.Th. Van der Heijden, Cees Nooteboom, Peter Carey, Joseph Roth. En nog een vrouw. Even denken. Ja. Virginia Woolf.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Heerma Van Voss: 'Ik heb zeker bedenkingen. Ik mis David Pefko. Goede schrijver. Van een aantal van de anderen heb ik niets gelezen. Weer anderen zijn in mijn ogen meer bezig met roddelen en miespelen, en het zorgvuldig bijhouden van hun quirky imago van antisociabiliteit en autisme dan met het schrijven van goede boeken. Een paar anderen zijn top. Elk tiental dat de toekomst met vertrouwen tegemoet ziet, heeft er weinig van begrepen.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Heerma Van Voss: 'Ik zie het als gemeenschappelijk dat (naar ik inschat) de meeste bevraagden op deze vraag ‘nee’ zullen antwoorden. Dit is deels om zichzelf af te zetten tegen de overige bevraagden, zich op deze manier wat extra soevereiniteit toe te eigenen, belangrijk op deze leeftijd. Men denkt namelijk zeer individualistisch te zijn. Dit zegt men vervolgens voortdurend tegen elkaar, in het café of op straat. Want een collectief gevoel, meestal omgeven door het patina van hipheid en ons-kent-ons, is er wel degelijk: doen alsof je succesvol bent. Hoewel ik in dit blad nog wel de voorman van de generatie ben genoemd, houd ik me in werkelijkheid afzijdig. Ik woon half in Baton Rouge, Louisiana, wat mijn werk ten goede komt. Onlangs (in Amsterdam) zag ik een collegaschrijver lopen met een T-shirt met de tekst ‘Daan Heerma van Voss is een lul’. Toen dacht ik: hèhè, eindelijk zijn we het ergens over eens. Maar we hebben meer gemeen. Op inhoudelijk niveau: het besef dat het nihilisme dat de generatie van Grunberg zich nog kon veroorloven, zijn geldigheid definitief heeft verloren. We hoeven elkaar niet meer te overtuigen van de onontkoombaarheid van verdriet. Iedereen zoekt iets om op te hopen. Bijna elk boek van onze generatie gaat daarover, meestal over de mislukking van de zoektocht.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Heerma Van Voss: 'Daar kan zeker iets aan gedaan worden. Zo moeten er meer oorlogen gevoerd worden, en moet het op collectieve schaal slechter met ons gaan dan nu het geval is, steeds slechter, totdat midden in die Verelendung iemand opstaat die met de zuiverste van woorden beschrijft wat er aan de hand is. Verder profileren alleen slechte schrijvers zich als filmsterren. Uit goede romans spreekt zowel engagement als kunstzinnigheid. Toch zijn ze pamfletten noch salonboeken. Het zijn romans.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Herma Van Voss: 'Dergelijke voor de schrijver zeer onproductieve en geestverarmende angstgevoelens laat ik graag aan mijn uitgever over. Het doorsnijden van de polsen komt de stabiliteit van de schrijfhand meestal niet ten goede.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Heerma Van Voss: 'Goed. Eigenlijk zijn we beter dan de Amerikanen, maar niemand durft dat te zeggen. En wanneer we slecht schrijven, dan is er ook meteen geen houden meer aan. Ook daarin tonen wij graag onze grootsheid.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Heerma Van Voss: 'Voor de vrouwenpersonages in mijn boeken voel ik doorgaans een vreemde maar daarom niet minder oprechte vorm van liefde – een onenightstand zou niet toereikend zijn. Verder beleef ik aan de lopende band onenightstands, en wel met een vrouw op wie ik werkelijk verliefd ben.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Maarten Inghels
Leeftijd: 25
Woonplaats: Antwerpen
Oeuvre: 'Tumult' (2008, poëzie), 'Waakzaam' (2011, poëzie), 'De handel in emotionele goederen' (2012, roman) en 'De eenzame uitvaart' (2013, reportages)
Uitgeverij: De Bezige Bij Antwerpen
Meningen: 'Ik volg met plezier je nieuwe verrichtingen.' (Gerrit Komrij, die Inghels ontdekte en meteen ook waarschuwde: 'Je bent in een onaangename wereld gevallen, de wereld van de literatuur, maar probeer er van te genieten.')
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Inghels: 'Na Claus en Brouwers, nu Paul Auster, Jonathan Coe, Knausgard, A.H. Homes, Zadie Smith en Uwe Timm.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Inghels: 'Recent las ik nog 'De vergeting' van Daan Heerma van Voss, een persoonlijk drama dat hij op een originele manier heeft aangepakt. Hoewel het een nare ervaring moet zijn geweest, is het de perfecte inspiratiebron voor een schrijver. Ook de laatste van Joost Vandecasteele ligt op de stapel. En ik kijk uit naar de nieuwe van Maartje Wortel. Als we er ook niet vroegtijdig het bijltje bij neerleggen, kunnen we de toekomst met vertrouwen tegemoet zien.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Inghels: 'Elke schrijver uit het lijstje zal een generatiegevoel ontkennen, gok ik. We zijn nu eenmaal niet de vijftigers die door de wietdampen elkaar gaan knuffelen, en evenmin moeten we ons afzetten tegenover een vorige generatie. Toch bundelen meer en meer schrijvers hun krachten in eenmalige projecten, zonder hun eigenheid te verliezen, zoals recent nog met de trilogie van Jamal Ouariachi, David Pefko en Daan Heerma van Voss, wat ons vak niet alleen minder eenzaam maakt, maar ook nog interessante resultaten oplevert.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Inghels: 'Mijn werkzaamheden voor 'De eenzame uitvaart' worden wel eens maatschappelijk geëngageerd genoemd, en wanneer ik een kritisch vers schrijf, wordt de zinsnede 'seismograaf van zijn tijd' door recensenten nog eens bovengehaald, maar bovenal staat aan het einde van de rit de literaire waarde of kracht van het werk bovenaan. Het schrijven van een gedicht voor een overledene, en dat voordragen op een uitvaart, beschouw ik als een daad van medemenselijkheid, een persoonlijke overtuiging. Maar het reportageboek dat op dit moment voor mij ligt, behandel ik als een literair boek dat ontstaan is door van op een afstand terug te kijken op vijf jaar uitvaartwerk. Niettemin hoop ik dat mijn werk ook iets wezenlijks zegt over de staat van de wereld, over het leven en de dood, en dat het in die zin maatschappelijke impact heeft.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Inghels: 'Literatuur is niet dood, het is hoogstens net als alle andere dingen vermarkt. Als je nu al kerstballen met poëzie op kan verkopen, weet je het wel. Het treurigste is de vervlakking van radio- en televisienetten waarbij alles van de luister- of kijkcijferzieke managers nog simpeler, hipper en sneller moet. Eenheidsworst troef. Dat het in Vlaanderen anno nu blijkbaar niet meer lukt om enkele mensen rond een tafel te zetten om over een boek te praten en daar een camera op te plaatsen, is hallucinant. Iets waar Nederland met het boekenprogramma van Wim Brands vooralsnog wel in slaagt.
.... Anderzijds nemen schrijvers meer en meer zelf het heft in handen met interessante literatuurfestivals, websites en andere initiatieven. Ondanks sommige tegenstrijdige berichten dat literatuur niet op een podium gebracht mag worden, of dat het blijkbaar onwenselijk is dat een roman boert in het gezicht van zijn publiek, lijkt mij dat alles mogelijk is. Ook al blijft het uiteindelijke orgelpunt de verbeelding en de literaire opwinding die de lezer moet ervaren als hij een boek naar zijn hart vindt en stuk leest.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Inghels: 'Er is een relatief jonge generatie schrijvers opgestaan die gelezen wil worden, mondig is, en nog het belangrijkst van al, kan schrijven. De sterren staan dus gunstig.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Inghels: 'Laat het maar een personage zijn uit het oeuvre van Wolkers, één die recht uit een schildersatelier komt gelopen en zich tussen de spuugbeestjes in het bos legt.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Arjen Lubach
undefined
Leeftijd: 34
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'Mensen die ik ken die mijn moeder hebben gekend' (2006, roman), 'Bastaardsuiker' (2008, roman), 'Magnus' (2011, roman) en 'IV' (2013, roman).
Uitgeverij: Podium
Meningen: 'Spannend, grappig en raadselachtig' (Paulien Cornelisse)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Lubach: 'Ik ontmoette enkele jaren geleden de Noor Johan Harstad. Hij schreef onder andere 'Buzz Aldrin waar ben je gebleven?' en 'Hässelby, het demonteren is begonnen.' Toen ik die boeken las had ik voor het eerst het idee bij een generatiegenoot: hij is met hetzelfde bezig. Hij wil wat ik wil. Dat gebeurt niet vaak.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Lubach: 'De lijst roept geen grote verontwaardiging op, maar kleine variaties had ik evenzeer gesnapt. Ik begrijp bijvoorbeeld dat twee Heerma van Vossen in de lijst wellicht wat teveel is, maar ik las 'Stern' van Daans broertje Thomas met veel plezier. Verder denk ik aan Philip Huff, maar dat doe ik wel vaker.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Lubach: 'Ik ben geneigd te zeggen dat generaties, los van de feitelijke definitie – het gegeven dat we in dezelfde tijd leven – er minder toedoen dan men denkt. Het begrip generatie is overgewaardeerd. Ik kan ook een lijst van tien in thematiek aan mij verwante schrijvers noemen, maar dan begin ik met Nescio, die honderd jaar geleden leefde en Elsschot een paar generaties later. Sterker nog: geef mij een lijst van tien willekeurige schrijvers uit alle tijden en alle landen en ik toon een al dan niet vergezochte verwantschap. Wat je over onze (en elke) generatie wel kunt zeggen: we spiegelen ons aan onze voorgangers. In die zin zie ik wel dat we alle tien hebben geleerd van de generatie voor ons. Of we nu een positief of negatief voorbeeld aan ze hebben gehad, het heeft ons een bepaalde richting op geduwd.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Lubach: 'Ik denk dat de maatschappelijke impact van de schrijver niet per se veranderd is. De middelen waarmee de schrijver sturing aan de wereld kan geven wel. Een opiniestuk op een website is dan wellicht iets anders dan een essay in een bundel, maar ik vraag me of het minder mensen bereikt. Zelf wil ik wel degelijk iets zeggen met mijn werk, maar ik wil dan weer liever niet iets zeggen over datgene dat ik wil zeggen. Als de boodschap mijn lezers bereikt: prettig, als het mijn lezers niet bereikt en ze lezen mijn boeken sec als spannende, mooie of grappige verhalen: ook prima.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Lubach: 'Het is inmiddels een cliché, maar ik schaar me wel achter degenen die zeggen dat er altijd behoefte zal blijven aan goede verhalen. De boekenwereld heeft de eerste boot in de elektronische revolutie gemist, maar er komen wel nieuwe kansen. Ik geloof dat mijn laatste boek in de top tien van de meest gezochte illegale downloads staat of stond. Dat is zowel verdrietig als een eer. Pas erg zou het zijn als niemand meer naar je werk zoekt: illegaal of niet. Wat ik wel vind: er blijft altijd een regulatie in smaak en kwaliteit nodig, hoeveel doe-het-zelf-publicatiewebsites er ook zullen verschijnen: het wakend oog van een redacteur of uitgever blijft noodzakelijk, hoe die functie er over twintig jaar dan ook uit zal zien.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Lubach: 'Het is vervelend dat er minder boeken verkocht worden. Toch heb ik niet het idee dat er minder geschreven wordt. Sterker nog: meer. Met het geweeklaag van iemand als Peter Drehmans heb ik niet zoveel. Natuurlijk vinden er op allerlei vlakken verschuivingen plaats; inhoud, stijl, marketingmanieren, dragers, maar het getuigt van weinig meta-inzicht om die mutaties te veroordelen. Toen de negende van Beethoven voor het eerst werd opgevoerd werd het in recensies ook als zeer lage, barbaarse cultuur afgedaan.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Lubach: 'Met Cecilia uit mijn eigen roman 'Magnus'. Toen ik dat boek aan het schrijven was waren er momenten dat ik mezelf moest zeggen dat ze niet bestond, maar dat ik haar had verzonnen.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Jamal Ouariachi
undefined
Leeftijd: 34
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'De vernietiging van Prosper Morèl (2010, roman),'Vertedering' (2013, roman), '25' (2013, roman)
Uitgeverij: Querido
Meningen: 'Ouariachi is angry en young. Hij schrijft gevaarlijk.' (Peter Buwalda)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Ouariachi: 'Het idee van helden heb ik moeten afschaffen, om de euvele moed op te kunnen brengen zelf toe te treden tot de literaire wereld. Auteurs wier werk ik niettemin met het grootste plezier lees, in chaotische volgorde: Philip Roth, Jeanette Winterson, Oek de Jong, Michel Houellebecq, Lydia Davis, Gustaaf Peek, David Foster Wallace, Alice Munro, Thomas Rosenboom, Zadie Smith, Saskia de Coster, Paul Auster, oohh, de lijst is gelukkig nog veel langer, lang genoeg voor een leven vol genot.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Ouariachi: 'Een onvergeeflijke omissie is natuurlijk David Pefko – een goede vriend van mij, zeker, maar eerst en vooral toch de schrijver van drie fantastische romans en winnaar van de Gouden Boekenuil 2012. Verder staat Joost de Vries in het verkeerde lijstje: die moet bij de literaire critici van de toekomst. Mensen als Treur en Dangre houd ik in de gaten, en andere auteurs-onder-de-35 die ik graag lees zijn: Shira Keller, Thomas Heerma van Voss en Lieke Marsman. Wat de toekomst betreft: de lijst van tien jaar geleden blijkt een vrij accurate voorspellende waarde te hebben gehad, al zit er ook iemand tussen die zich van mislukt romancier tot mislukt tv-maker heeft ontpopt. Benieuwd wie van de huidige tien zo’n lot beschoren is...'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Ouariachi: 'Ik ben niet geïnteresseerd in groepen, maar in individuele schrijvers. Voor elk gemeenschappelijk kenmerk kun je onmiddellijk uitzonderingen bedenken. Wel heb ik het idee dat veel jonge schrijvers zo’n beetje klaar zijn met het gemakzuchtige nihilisme dat in navolging van schrijvers als Bret Easton Ellis en in het Nederlands taalgebied Arnon Grunberg lange tijd populair is geweest, omdat je er zo heerlijk in kunt zwelgen. Maar het leven is niet enkel zwart en zinloos. Wie de zaken wel zo voorstelt, creëert proza met slechts één smaak: die van braaksel. Ontgoocheling bestaat enkel bij de gratie van iemand die in alle optimisme iets van zijn leven probeert te maken, en faalt.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Ouariachi: 'Het woord ‘engagement’ doet in de literaire wereld vaak allerlei alarmbellen rinkelen, wat meestal onzin is. Het is uitstekend om in romans over de huidige tijd te schrijven, ik doe het zelf graag. Het gevaar is, en dat zie je bij sommige auteurs, dat je standpunten gaat innemen, de moralist gaat uithangen. Dan haak ik af. De columnistiek tiert welig, op internet regent het druilerige meningen – ga daar lekker je heil zoeken. Van een roman verwacht ik een intelligentere en veelzijdigere benadering van de wereld.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Ouariachi: 'Ik verkeer in de naïeve veronderstelling dat er altijd mensen zullen zijn die na een dag gevuld met 300 nieuwsberichten, 200 sms’jes, 67 columns, 421 Facebookupdates, en 1200 tweets behoefte hebben aan een wat samenhangender en diepgravender stuk tekst. Aan romans, aan poëzie. Over de vraag hoe je aan literatuur vorm moet geven in een gedigitaliseerde en vercrisiste wereld, kun je dan weer 67 columns wijden.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Ouariachi: 'Zoals in elk tijdsgewricht overheerst de troep. Toch verschijnen er elk jaar wel een paar prachtboeken – voldoende om de moed erin te houden. Wat ik mis onder jonge schrijvers is de polemiek. Het moet allemaal gezellig en luchtig blijven. Stel je voor dat ze je querulant noemen, of je van kinnesinne betichten! In Amsterdam heb je een maandelijkse show genaamd Literaturfest, georganiseerd door een stel vrolijke, jonge lettervreters. Bas Heijne is daar vaste gast en wordt op handen gedragen. Waarom? Die man is een mandarijn van het ergste soort. Hij laat zich omringen door de jeugd, maar leest zelf ondertussen alleen nog Couperus. Zo’n graftak moet je op zwavelzuur zetten.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Ouariachi: 'Met het hoofdpersonage van mijn nieuwe roman-in-wording. Aurélie heet ze, en er is nog zoveel wat ik over haar aan de weet wil komen. We zullen elkaar treffen in een naamloos café in het stadje Axum, in het noorden van Ethiopië. Over wat zich daar, ver weg van de wereld die zij en ik zo goed kennen, zal voltrekken, fantaseer ik momenteel elke dag. En ik hoop vurig dat het niet bij een one-night-stand in het Remhai Hotel zal blijven. Mijn amoureuze bevindingen leest u, als alles goed gaat, volgend najaar.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Roderik Six
undefined
Leeftijd: 34
Woonplaats: Gent
Oeuvre: 'Vloed' (2012, roman)
Uitgeverij: De Arbeiderspers
Meningen: 'De jury looft het onwaarschijnlijke verhaal, de grote verbeeldingskracht en de uitwerking van de opgevoerde karakters. De sfeerschepping in het verhaal is stevig en valt nooit in elkaar.' (Jury De Bronzen Uil)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Six: 'Brett Easton Ellis, Albert Camus, Don DeLillo, Georges Perec – teveel om op te noemen eigenlijk.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Six: 'Zelf lees ik weinig hedendaagse collega’s. Gezien mijn positie als recensent zou het onkies zijn mijn vakbroeders te beoordelen, dus schuif ik dat, vaak met spijt in hart, door aan een collega. Maar Jamal Ouariachi heeft me aangenaam verrast met zijn 'Vertedering' – vooral zijn zinsbouw bekoorde me. Ik voel me eerlijk gezegd meer verwant met de vorige generatie; Paul Mennes is nog altijd een zwart licht in de duisternis.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Six: 'Schrijven is altijd iets redelijk eenzelvig geweest – een groepsgevoel staat daar haaks op. Anderzijds was ik onlangs op de boekvoorstelling van mijn diep betreurde vriend Thomas Blondeau en daar sprak ik met Suzanne Holtzer, ooit redacteur van Claus geweest. Zij vreesde voor het zwarte gat na de dood van de Grote Drie, wat an sich een betwistbare benaming is, maar toen ze de jonge garde gadesloeg in de tuin van uitgeverij De Bezige Bij, toonde ze zich oprecht verheugd over zoveel jong talent. Behalve de onbevangenheid van de jeugd, merk ik ook literaire durf bij onze generatie.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Six: 'Is die impact ooit zo groot geweest? Ik beschouw literatuur als een kunstvorm, en die richt zich altijd op een niche. Mijn streven beperkt zich tot een goeie roman afleveren, impact is het laatste van mijn zorgen. Sommige auteurs - om nu het gemakkelijkste voorbeeld te noemen: Tom Lanoye - schrijven uit een maatschappelijke noodzaak. Dat interesseert me nauwelijks, en ik vraag me ook af of een pamflettaire insteek wel een goed kunstwerk oplevert. Zelf voel ik die nood helemaal niet.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Six: 'Fuck de crisis. Ik heb nooit iets anders gekend dan crisis – somehow I’m not impressed. Ze biedt juist opportuniteiten: Das Magazin die een dealt aangaat met NRC, De Gids die nu bij De Groene Amsterdammer zit, twee uitgevers die samenwerken om een obscure Russische klassieker op de markt te brengen…'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Six: 'Rare vraag. Bestaat dat, De Stand der Letteren, als betrof het een waterpeil? En hoe meet je dat?'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Six: 'Dorian Gray – goed gekleed, ad rem, kwaadaardig.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Franca Treur
undefined
Leeftijd: 34
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'Dorsvloer vol Confetti' (2009, roman, bekroond met de Selexys Debuutprijs)
Uitgeverij: Prometheus
Meningen: 'Niets aan Franca Treur herinnert nog aan het zware boerenleven in Zeeland of aan de gesel Gods. Voor mij zit een vrolijke mevrouw lijflustig een kreeftje te eten. Ze zou zomaar in wulpse zwierigheid de tango kunnen dansen.' (Hugo Camps)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Treur: 'Virginia Woolf, John Coetzee, Jeanette Winterson, Richard Yates, Lydia Davis, Kurt Vonnegut, Elfriede Jelinek, Margaret Atwood, Arnon Grunberg, Etgar Keret, Alejandro Zambra, etcetera. Nederlandstalig: Hugo Claus, Joke van Leeuwen, D. Hooijer, Manon Uphoff, etcetera.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Treur: 'Ik vond het laatste boek van Joost de Vries erg interessant en ik ben benieuwd naar het volgende boek van Maartje Wortel. Verder heb ik geen zin om op dit soort lijstjes te reflecteren. Iedereen vindt wel weer wat. Het is qua publiciteit altijd beter dat je er wel in staat dan dat je er niet in staat, maar het blijft onzin.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Treur: 'Ik kan helemaal niets van een generatiegevoel ontdekken, maar ik ken ook weer niet al het werk van iedereen. Als je een boek nu laat afspelen, moet je ook iets met Facebook en mobiele telefoons. Dat heeft gevolgen voor de plot, zoals bepaalde films nu ook niet meer zouden kunnen, omdat één telefoontje meteen alles oplost. Maar ook de oude knarren moeten dat.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Treur: 'Een boek kan op mij nog steeds wel impact hebben, en ik ben ook 'de maatschappij'. Onze samenleving heeft nieuwe ideeën hard nodig, maar het zijn doorgaans niet de romans die ermee aan komen zetten. Romans zijn (tegenwoordig) toch over het algemeen wat reflexief, de schitterende science fictiontrilogie van Margaret Atwood uitgezonderd. Ik weet niet waarom dat is, in een roman kan je namelijk wél op een veilige manier experimenteren met nieuwe ideeën. Mijn nieuwe boek geeft helaas ook geen blauwdruk voor het goede leven of een ideale samenleving, maar mijn personages zijn daar wel mee bezig.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Treur: 'Toen de televisie kwam, dachten ze ook dat de bioscopen dicht konden. Ik hoop dat volgende generaties ook het plezier van de roman zullen ontdekken, maar je moet het ze niet als een soort levertraan opdringen. Van literatuurexamens die je alleen kunt maken met de Prisma-uittrekselgids ('mag je dit een streekroman noemen?') gaat niemand lezen. Het hoeft ook niet 'lekkerder' met allerlei cross-mediale trucjes. Ik geloof nog steeds in begeesterde literatuurdocenten. Daar moeten we het van hebben.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Treur: 'Ik denk dat er veel talent is, er verschijnt heel veel prachtigs.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Treur: 'Lekkere mannen moet je volgens mij in de chicklit zoeken. In de Literatuur hebben ze toch meestal iets lulligs. Misschien Godfried H. uit 'Het onverwachte Antwoord' van Patricia de Martelaere. Daar wordt door de vrouwen in het boek nogal hoog van opgegeven.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Joost Vandecasteele
undefined
Leeftijd: 34
Woonplaats: Brussel
Oeuvre: 'Hoe de wereld perfect functioneert zonder mij' (2009, verhalen, bekroond met de Debuutprijs), 'Opnieuw en opnieuw en opnieuw' (2010, roman), 'Massa' (2012, roman) en 'Vel' (2013, roman)
Uitgeverij: De Bezige Bij Antwerpen
Meningen: 'Joost Vandecasteele is, behalve de veelzijdigste, ook de spannendste stem van zijn generatie. (Tom Lanoye)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Vandecasteele: 'JG Ballard, Chuck Palahniuk, Jon Ronson, Hubert Selby Jr, Aaron Sorkin, Johan Harstad, Brian Wood, Will Self.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Vandecasteele: 'Ik heb voornamelijk bedenkingen bij mijn naam op die lijst. Omdat ik na vier boeken voorbij deze beginfase wil geraken, voorbij het etiket beloftevol. Omdat mijn enige carrièreplanning erin bestaat om een volgend boek te kunnen schrijven. Er is geen vertrouwen in de toekomst, maar er is hoop dat ik nog beter word. En 'Magnus' van Arjen Lubach vond ik wel zeer de moeite waard.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Vandecasteele: 'Nee, integendeel, godzijdank. Dat is ook 1 van de weinige voordelen van een klein taalgebied, hier kunnen individuen zich ontwikkelen in plaats van zich te verbergen in een stroming.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Vandecasteele: 'Het voordeel van individuele ontwikkeling binnen de literatuur heeft dan weer het nadeel dat elke auteur heel zwak staat tegenover een machinerie van misprijzen, van zij die elke vorm van cultuur zien als overgesubsidieerd tijdverlies, van zij die elke vorm van kritiek omvormen tot meeheulen met het regime, de PS of zelfs het koningshuis. Alsof artiesten voorheen elke regering van christen-democraten, sociaal-democraten en liberaal-democraten (beter bekend als new faces same old shit) met rust hebben gelaten en stil zijn gebleven. Maar ik weiger stil te blijven en ben bewust van mijn verantwoordelijkheid om onafhankelijk en kritisch te blijven. Moeilijk doen is mensenrecht. Ook zal ik altijd een minderheid van een minderheid blijven.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Vandecasteele: 'Op dit moment is er nog te veel angst om de ouwe trouwe lezer en lezeressen te verliezen en blijft literatuur net als de geschreven pers zich focussen op die doelgroep. Vanuit de gedachte dat de volgende generatie toch niet leest. Maar net omdat hen hetzelfde wordt aangeboden als hun ouders en grootouders. Als wij in staat zijn om pertinente en originele inhoud en ideeen te produceren, dan blijven we bestaan. En dan is internet geen concurrent, maar een bondgenoot. Maar als we literatuur blijven zien als schoonschrijverij, als een vorm van behagen in plaats van confronteren, dan zijn we fucked.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Vandecasteele: 'Ik denk dat Nederland langzaam haar tuttigheid verliest en haar trauma inzake protestantse sektes bijna heeft verwerkt. Ik denk dat de Vlaamse literatuur uit pure noodzaak steeds internationaler zal worden en minder zal blijven leuteren over haar oorlogen, haar internaten en haar dooie tantes met hun brieven vol familiegeheimen op de zolder. Ik denk dat nichegenres als horror en science fiction steeds meer mainstreamliteratuur zullen besmetten. Maar ik kan mij vergissen.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Vandecasteele: 'Geen enkel, geen zin om mij te snijden aan dat papier.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Joost de Vries
undefined
Leeftijd: 30
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'Clausewitz' (2010, roman) en 'De republiek' (2013, roman)
Uitgeverij: Prometheus
Meningen: 'Deze debuutroman vormt een keerpunt in de Nederlandse literatuur. Vast staat dat hier op magistrale wijze een wisseling van de wacht in de cultuur, de politiek en de dominante ideologie vorm heeft gekregen.' (NRC Handelsblad)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
De Vries: 'Wanneer je naar deze groep schrijvers kijkt, moet je bedenken dat ze niet allemaal uitsluitend binnen een literaire traditie werken. Voor 'De republiek' ben ik net zo geïnspireerd door Don Delillo's 'White Noise' als door Hitchcocks 'North by Northwest' (een spionagefilm). Ik denk dat bijvoorbeeld Hanna Bervoets (had ook op de lijst had mogen staan) voor haar veelgeprezen 'Alles wat er was' meer door apocalypsfilms geïnspireerd is, dan door welk boek dan ook. Literatuur is niet langer een spel voor Neerlandici alleen.'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
De Vries: 'Ik mis vooral Philip Huff: ik hou van zijn kalme, maar geladen stijl, hoe hij de kleine dingen in het leven koppelt aan de grote - ik bewonder hoe hij meer dan wie dan ook op dit lijstje verhalen en romans schrijft die heel direct een bepaalde emotie moeten overbrengen, verlies, rouw, verliefdheid, lust.'
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
De Vries: 'Ik ben er nog niet uit. Ik denk dat als je de jonge schrijvers van vijf, zes jaar terug beschouwt, er heel veel rondliepen die (debuut)romans schreven in de stijl en toon van Arnon Grunberg; afgemeten zinnen, niet te wijdlopende verhaallijnen, cynische personages, droge humor. De schrijvers uit deze lijst zijn daarentegen allemaal veel bredere vertellers, willen een eigen wereld neerzetten. En hun personages zijn veelal op zoek naar iets dat 'echt' is: een relatie, of een bepaalde ervaring.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
De Vries: 'Als een roman je moet uitleggen dat het leven in Syrie op dit moment nogal klote is, dan mis je iets. Als je de beleving van een literair personage nodig hebt om te kunnen bedenken dat het niet makkelijk is om werkeloos te zijn in Griekenland, dan mis je iets. Daar ligt niet de taak van de roman, als dat al een taak is.
.... Ik ben in mijn werk bezig met de wereld van nu. Natuurlijk niet op een ideologische manier; maar ik probeer wel iets te laten zien van het referentiekader van nu, hoe bepaalde cultuur (boeken, films, reclame, geschiedenis, noem maar op) onze blikvorming bepaalt. Maar toch: niets zet me zo aan het schrijven als wanneer ik een personage in mijn hoofd begin te bedenken, en je een stem kan kan ontwikkelen met eigen emoties en eigen humor.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
De Vries: 'Ik ben optimist, soms tegen beter weten in. Er verschijnen geweldig literaire tv-series, prachtige films - maar uiteindelijk gaat er niets boven woorden op papier. Omdat schrijvers je fantasie sturen, maar je uiteindelijk niets meer geven dan letters op papier; de precieze invulling gebeurt in je hoofd. Geen andere media-vorm is zo stimulerend voor mensen die van denken houden. Dat verandert niet.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
De Vries: 'Ik heb het idee dat er veel leeft; dat steeds meer mensen in de Letteren geïnteresseerd raken, dat de scheiding tussen 'echte' literatuur en 'commerciële' lectuur steeds duidelijker wordt bij lezers en boekenbijlagen - er is in dat gebied nog een grote scheiding tussen de jonge, getalenteerde romanschrijvers van nu (20'ers/30'ers) en de mensen die de boekenbijlages maken (doorgaans 40'ers/50'ers), maar die twee beginnen elkaar steeds meer te vinden.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
De Vries: 'Met Philip Roth's hilarische, bloedslimme Nathan Zuckerman. Al zou ik dan mijn seksuele voorkeur moeten wijzigen. Dus laten we het bij een goed gesprek houden. Of anders: Anne Boleyn uit Hilary Mantels 'Wolf Hall' en 'Bring out the bodies'. Onbetrouwbaar en een en al verleidingskracht - wie is daar tegen opgewassen? Champagne, hotelkamer, prima.'
De literaire toekomst van de Lage Landen: Maartje Wortel
undefined
Leeftijd: 31
Woonplaats: Amsterdam
Oeuvre: 'Dit is jouw huis' (2009, verhalen, bekroond met de Anton Wachterprijs) en 'Half mens' (2011, roman)
Uitgeverij: De Bezige Bij
Meningen: 'Ik ben niet met haar bevriend, wil ook niet met haar bevriend zijn of de vader van haar kind worden, maar zie dit cadeau als een kleine blijk van waardering.' (Arnon Grunberg, toen die de schrijfster tijdens de Boekenweek 2012 het boek 'Rebellie' van Joseph Roth cadeau deed.)
HUMO Wie zijn uw (internationale en Nederlandstalige) literaire helden en voorbeelden?
Wortel: 'Jan Wolkers, Gerard Reve, Richard Yates, John Cheever, Kurt Vonnegut, Albert Camus, Joseph Roth, Anton Tsjechov, Virginia Woolf, en Arnon Grunberg. (Ook tien.)'
HUMO Heeft u bedenkingen bij de lijst?
Wortel: 'Ik heb in eerste instantie geen bedenkingen bij de lijst. Alle schrijvers die erop staan komen bij bekend voor en van de meesten heb ik ook een boek gelezen. Ik mis Thomas Heerma van Voss, vooral omdat hij zo jong al zo goed is. En Thijs de Boer. Ik heb erg genoten van zijn verhalenbundel. In Nederland is Philip Huff ook heel goed bezig. En er staan weinig vrouwen op, al hoeven er wat mij betreft niet méér vrouwen op als er geen goede vrouwen zijn. Ik lees graag Elke Geurts, Sanneke van Hassel, Esther Gerritsen, Saskia de Coster, Lieke Marsman. Maar op Lieke Marsman na zijn al die vrouwen boven de 35, dus dan houdt het op. Ik denk dat een groot aantal van de lijst op literair gebied de toekomst zeer zeker met vertrouwen tegemoet kan zien. Maar zeg dat maar niet tegen ze, dat is slecht voor een schrijver. '
HUMO Is er volgens u sprake van iets als een generatiegevoel? Iets gemeenschappelijks in de toon, stijl of thematiek van schrijvers onder de 35?
Wortel: 'Er is volgens mij geen sprake van een generatiegevoel. Ik heb daar in ieder geval geen last van. Als ik naar de lijst kijk, waar ik de meesten van gelezen heb, kan ik geen overeenkomst in stijl of toon aanwijzen. Wellicht staan daarom juist deze schrijvers op de lijst, omdat ze een eigen toon en thematiek hebben en schrijven wat ze willen. Er zal vast ook iets gemeenschappelijks in ons werk zitten, maar ik geloof dat je zoiets pas achteraf kunt bezien, wanneer een oeuvre groeit en rijper wordt.'
HUMO De maatschappelijke impact van de schrijver is ooit groter geweest. Spreekt uit uw werk een of ander maatschappelijk engagement?
Wortel: 'Daar kan wat aan gedaan worden, als de schrijvers meer betrokken raken bij maatschappelijke vraagstukken en als er ook vaker een schrijver naar een mening wordt gevraagd. Het ligt niet alleen bij de schrijver, (bij het aanbod) maar ook bij de vraag. Schrijvers moeten vaak op komen draven wanneer ze een 'cool imago' hebben. Er wordt minder gekeken naar dat wat zij te vertellen hebben, of hoe je de wereld kunt bekijken. Dan zeggen de mensen al snel dat het saai is. Maar veel schrijvers zijn zelf ook meer bezig met hun eigen eilandje, imago, boekverkoop. Ik vind niet dat iedere schrijver zich met het maatschappelijke debat moet bemoeien. Je kunt ook op een andere manier laten zien hoe de wereld in elkaar zit. Wat dat betreft kies ik voor l'art pour l'art. Ik probeer in mijn eigen boeken wel de tijd te vangen en bepaalde vragen op te werpen. Maar ik hou er niet van als dat soort zaken er te dicht bovenop liggen, dat soort werken worden meestal lelijk. Nogmaals: je moet wat te zeggen hebben voor je wat gaat zeggen. En de meeste schrijvers hebben wel wat te zeggen, al is het alleen omdat ze vaak op een andere manier (durven) kijken.'
HUMO Er was de laatste jaren wel meer slecht nieuws: ontlezing, crisis in de sector van het gedrukte papier, de machtsgreep van het internet. Hoe ziet u in dat klimaat de toekomst van de literatuur?
Wortel: 'Daar ben ik niet zo mee bezig, misschien ben ik naïef, maar ik geloof dat er altijd gelezen zal worden.'
HUMO Hoe staan de letteren van de Lage Landen er naar uw aanvoelen vandaag de dag in het algemeen voor?
Wortel: 'Zoals altijd: er wordt veel slecht werk uitgebracht, maar ook veel goed en interessant werk. Van mij mag het soms wel iets minder ijdel, maar ach, je moet een schrijver ook wat gunnen.'
HUMO Met welk romanpersonage ziet u een one-night-stand wel zitten?
Wortel: 'Mag ik ook Jan Wolkers kiezen?'
