De machtigste vrouw in tv-land, brein achter 'Grey's Anatomy' en volbloed feministe: Shonda Rhimes
Wanneer Shonda Rhimes (46) een kamer binnenkomt, beginnen bh’s spontaan te ontvlammen en penissen te krimpen. De Afro-Amerikaanse schrijfster en bedenkster van hondspopulaire reeksen als ‘Grey’s Anatomy’, ‘Private Practice’ en ‘Scandal’ is een volbloed feministe die via haar werk de fictionele vrouw naar een hoger niveau getild heeft, en daardoor haar naam tussen Fortune Magazines ‘50 Most Powerful Women in Business’ zag prijken.
'Ik hou ook van mannen, hoor. En niet alleen om koffie te halen'
Daarnaast rekende Time Magazine haar al tweemaal tot de ‘100 invloedrijkste mensen ter wereld’, werd ze door president Obama himself aangesteld als curator van het John F. Kennedy Center for the Performing Arts, en kreunt haar schoorsteenmantel onder de tientallen awards – van Golden Globes tot de prestigieuze Diversity Award. Maar dat zal u wellicht worst wezen: u kent Rhimes vooral als de vrouw die de aandelen van Kleenex de hoogte injaagde toen ze in ‘Grey’s Anatomy’ de aanbeden Dr. McDreamy genadeloos in een auto-ongeluk liet omkomen, met het woord ‘vajayjay’ – precies wat u denkt dat het is – op de proppen kwam en niet te beroerd is haar acteurs de laan uit te sturen wanneer ze op haar set homofobe uitspraken doen. Want Rhimes is zowat de TV Queen of Diversity: ze geeft niet alleen een stem aan de holebi- en transgendergemeenschap zonder van haar personages clichégewijs lispelende nichten of potige manwijven te maken; ze wordt eveneens geprezen omdat haar hoofdpersonages sterke, ambitieuze vrouwen zijn en géén desperate housewives die liters wijn achteroverslaan: haar vrouwen dragen doktersjassen, geen keukenschorten. En: vaak zijn ze zwart.
No big deal, horen we u denken, we leven immers in de 21ste eeuw? Dat is zo, maar kent ú een Vlaamse fictiereeks waarin migranten eens niet de loodgieter of poetsvrouw spelen, maar hun eigen bedrijf runnen en met toppolitici tussen de lakens duiken? Aha!
HUMO Toen Viola Davis vorig jaar als eerste zwarte vrouw ooit de Emmy Award voor Beste Vrouwelijke Actrice won voor haar rol in ‘How to Get Away with Murder’, waarvan u executive producer bent, zei ze: ‘Het enige wat gekleurde vrouwen scheidt van de rest, zijn kansen. Je kunt geen Emmy’s krijgen voor rollen die simpelweg niet bestaan.’
Shonda Rhimes «En vorig jaar was het de 66ste editie van de Emmy’s, hè. Viola vertelde me dat haar rollen vroeger vaak samen te vatten waren in vier woorden: ‘Derde vrouw van links.’ Terwijl ze in ‘How to Get Away with Murder’ een professor strafrecht speelt! Nu, ‘How to Get Away with Murder’ begon twee jaar na ‘Scandal’ (politieke dramareeks waarin de zwarte actrice Kerry Washington de rol van Olivia Pope voor haar rekening neemt. Pope is een crisismanager voor de elite en tevens de minnares van de president, red.) op tv te lopen, en de reacties daarop waren zó overweldigend, dat ik er gerust in was. ‘Scandal’ was de eerste tv-serie in bijna veertig jaar met een Afro-Amerikaanse in de hoofdrol. Had er geen hond naar gekeken, hoe lang zou het dan duren voor we weer zo’n kans zouden krijgen?»
HUMO U liet zich al meermaals ontvallen dat u niet snapt waarom iedereen het zo opmerkelijk vindt dat u aan vrouwen, holebi’s en kleurlingen hoofdrollen toekent.
Rhimes (zucht) «Tot vervelens toe krijg ik vragen als: ‘Hoe komt het dat je vrouwelijke personages zo complex zijn?’ Maar wat is het alternatief? Domme, zwakke vrouwen? Die ken ik gewoonweg niet: mijn personages handelen en spreken zoals de vrouwen uit mijn directe omgeving dat doen. Ik denk gewoon niet in termen van gender of kleur: ik zie een méns. Ik beschrijf vrouwen met wie ik me – en met mij miljoenen andere vrouwen – kan identificeren. Is dat zo abnormaal? Vrouwen kunnen ook gemeen en competitief zijn: ze zijn niet enkel maar de liefhebbende echtgenote of die vriendin waar je altijd op kunt rekenen. Ik wil niet provoceren, ik wil de wereld tonen zoals ze is. Maar als ik degenen die in de ontkenningsfase zitten – of er niet mee bekend zijn omdat ze bijvoorbeeld niet in een grootstad wonen – iets vertrouwder kan maken met holebi’s, kleurlingen en sterke vrouwen en hun zo een progressievere moraal kan bijbrengen, dan is dat natuurlijk alleen maar mooi meegenomen.»
HUMO In ‘Scandal’ zegt Olivia Pope tegen president Fitz: ‘Ik hoef niet gered te worden. Dat vind ik beledigend.’ En in de misdaadreeks ‘The Catch’, door u geproducet en binnenkort bij ons op de buis, spreken de heldinnen zinnen uit als: ‘Hij onderschat vrouwen, waardoor hij makkelijk te manipuleren is.’
undefined
Rhimes «Ik heb alleszins nooit gedacht: ‘Oei, dit is toch wel choquerend om uit de mond van een vrouw te horen!’ Het was pas toen de reeksen op tv liepen, dat we die reacties kregen.
»Van het woord ‘rolmodellen’ krijg ik trouwens ook de kriebels: zo zou ik m’n personages zelf niet omschrijven. Neem nu Olivia Pope: oké, ze runt haar eigen crisismanagementsbureau, maar ze heeft ook een affaire met de president – die overigens een moord begaan heeft! – en heeft voor hem zelfs de resultaten van de verkiezingen vervalst. Ik weet niet of je naar zo iemand kunt opkijken.
»Verder ben ik me ervan bewust dat vrouwen niet overal ter wereld dezelfde kansen krijgen of misschien niet even empowered zijn als de heldinnen die ik creëer. Ik ben nog steeds van m’n melk als jonge vrouwen me komen vertellen dat ze door ons geïnspireerd werden geneeskunde of strafrecht te studeren. Dat televisie zó’n grote impact kan hebben, had ik nooit gedacht.»
Ballast overboord
Haar reeksen hebben nochtans een grote impact gehad op haar eigen leven: sinds 2014 vult de Amerikaanse zender ABC de volledige donderdagavond met reeksen van haar hand, onder de noemer ‘Thank God It’s Thursday’ – ongezien in de tv-geschiedenis. Die dag werd overigens zorgvuldig uitgekozen: het is de laatste kans voor adverteerders om het tv-kijkend publiek in het weekend de richting van een autohandelaar of cinema uit te duwen. En: hoe meer kijkers er voor de buis zitten, hoe hoger de bedragen die adverteerders aan een zender willen betalen. Met een vermogen dat geschat wordt op 60 miljoen dollar, weet u dan ook: Shonda ain’t driving a Honda. Wat doet al dat succes met een mens?
Rhimes «Je gelooft het misschien niet, maar succes is niet erg interessant en, eerlijk waar, ook niet zo belangrijk. Wat heb je eraan als het je zodanig verlamt dat je je passie niet meer kunt volgen? Ik kan pas gelukkig zijn als ik plezier vind in mijn werk. Je weet misschien dat ik dat plezier een tijdlang kwijt ben geweest. Wel, toen kon alle succes in de wereld me niet helpen. Rode wijn ook niet, ook al dacht ik van wel (lacht).»
undefined
'Als ik mensen iets vertrouwder kan maken met holebi's, kleurlingen en sterke vrouwen, dan is dat mooi meegenomen'
HUMO U dreigde in die periode ook even terug te grijpen naar Xanax, iets wat u lang geleden ook al had gedaan. Hoe bent u er destijds vanaf geraakt?
Rhimes «Nou, het is geen drug waar je verslaafd aan raakt. In de States kijkt niemand ervan op als je Xanax neemt: it’s not that big of a deal. Maar ik zou liegen als ik zei dat ik het destijds niet nam om m’n angstaanvallen en stress onder controle te houden.»
HUMO Uw redding kwam door overal volmondig ‘ja’ op te zeggen, zoals u in uw boek ‘Een jaar lang JA’ beschrijft. Zo ontdekte u dat talkshows en galadiners ook gewoon amusant kunnen zijn, en dat het u gelukkig maakt om elke dag minstens een kwartier met uw kinderen te spelen.
Rhimes «Ik denk dat ik opnieuw moest uitvissen wie ik was en wat ik belangrijk vond. Zolang ik aan het schrijven was, was ik gelukkig, maar daarnaast deed ik maar alsof. Ik heb geleerd alle overbodige balast overboord te gooien.
»Ik kan je één ding vertellen: I’m not a business person. Maar de zakelijke kant van mijn job werd alsmaar belangrijker, waardoor ik steeds minder tijd had voor de magie van het schrijven. Dus heb ik de focus opnieuw verlegd naar het vertellen van verhalen. Dat was vooral een kwestie van leren delegeren: je moet jezelf omringen met mensen die je vertrouwt, en hen ook hun werk láten doen in plaats van alles te willen managen. Ik zet tegenwoordig om zeven uur ’s avonds m’n gsm af, en in het weekend lees ik ook geen werkgerelateerde e-mails meer.
»Nu ik weer tijd maak om zelf te schrijven, breng ik ook heel wat uren in de montagekamer door en loop ik de deur van de andere schrijvers plat, zodat ik er zeker van ben dat ze snappen welk verhaal ik in gedachten heb.»
HUMO Hoe selecteert u die andere schrijvers?
Rhimes «Eerst en vooral moeten het mensen zijn met wie ik acht uur per dag in dezelfde ruimte wíl spenderen, en met wie ik de intiemste details uit m’n leven wil delen – want dat is wat er uiteindelijk gebeurt in zo’n writers’ room. Verder moeten ze gewoon goed kunnen schrijven: mij maakt het niet uit of iemand heeft meegewerkt aan ‘Lost’ of niet, ik wil iemand die mij een origineel stuk aflevert waarin zijn of haar eigen mening duidelijk naar voren komt. Ik heb bijvoorbeeld al eens iemand aangenomen op basis van een kortverhaal. Jaknikkers mogen meteen hun boeltje pakken: als ik omringd word door mensen die me allemaal gelijk geven, kan ik evengoed tegen mezelf praten.»
HUMO In Amerika loopt momenteel het 13de seizoen van ‘Grey’s Anatomy’ op de buis: hoe houdt u de serie fris?
Rhimes «Ik begin altijd aan een nieuw seizoen te schrijven alsof dat het laatste zal zijn. Dat zorgt ervoor dat ik na een seizoensfinale nog geen flauw benul heb van waar we in de toekomst naartoe gaan. Toen we het achtste seizoen eindigden met de vliegtuigcrash, heb ik m’n schrijvers gezegd: ‘Goed, we zien elkaar het volgende seizoen terug. Als íémand weet hoe we ze daar uit de bossen krijgen, laat maar horen!’ Ik vind het belangrijk dat we geen verhaallijnen achterhouden, wat vele andere showrunners wel doen: alles wat we bedenken, stoppen we in het seizoen waarmee we bezig zijn.»
Exit McDreamy
Eén personage uit ‘Grey’s Anatomy’ heeft Rhimes trouwens door haar donkerste momenten heen geholpen: dokter Cristina Yang, gespeeld door Sandra Oh. In haar boek schrijft ze daarover: ‘Cristina Yang was de levende bekrachtiging van mijn dromen. Ze wilde niet trouwen. Ze was gek op haar werk. Ik gaf haar een vurig verlangen om geen kinderen te hebben, want al ben ik dol op kinderen, ik wilde haar dat feministische gevecht zien leveren en winnen. Ik wilde dat wij bewonderend naar een vrouw keken die niet de dingen wilde die wij allemaal geacht worden te willen, omdat ons dat is verteld. Ik wilde dat we bevriend raakten met een vrouw die korte metten maakte met het sprookje en haar eigen verhaal schreef.’
Rhimes «Toen Cristina Yang naar Zürich trok om een hartkliniek te gaan runnen, kreeg ik te horen: ‘Nu heb je haar leven geruïneerd!’ Alsof haar verhaallijn geen bevredigend einde had omdat ze niet zwanger werd of niet in het huwelijksbootje stapte! Ze wilde geen baby’s, en haar partner, Owen, bleek er andere toekomstplannen op na te houden. Waarom zou ze daar vrede mee moeten nemen? Cristina kreeg wat ze wou: een kamer vol 3D-printers waarmee ze naar hartenlust harten kan printen. Mensen moeten gewoon snappen dat geluk niet voor iedereen hetzelfde betekent: er zijn verschillende soorten happy endings.»
undefined
'Typisch: toen ik ten huwelijk gevraagd werd, was het enthousiasme van m'n vrienden en familie groter dan bij alle successen die ik carrièregewijs al geboekt had'
HUMO Wat dat betreft zijn er parallellen met uw eigen leven te trekken: in uw boek vertelt u hoe u een huwelijksaanzoek afsloeg, en hoe gelukkig die beslissing u maakte: ‘De onovertroffen man was er. Het geluk was er. En ik wilde het niet.’
Rhimes «Wat daar typisch aan was: het enthousiasme van m’n vrienden en familie voor alle successen die ik carrièregewijs al geboekt had, verbleekten in het niets tegenover hun enthousiasme toen ze hoorden dat ik ten huwelijk was gevraagd. Maar ik steek al mijn energie in het schrijven en in het opvoeden van mijn dochters (Rhimes heeft twee geadopteerde kinderen, en één kind van een draagmoeder, red.): ik kon dus nooit de toegewijde vrouw zijn waar hij naar verlangde.»
HUMO Een ander kantelmoment in ‘Grey’s Anatomy’ was de dood van de immens populaire McDreamy, een gebeurtenis die zelfs enkele Amerikaanse nieuwssites haalde.
Rhimes «Haatmail dat ik daarover gekregen heb! Dingen in de trant van: ‘Ik ben getraumatiseerd! Hoe moet mijn leven nu verder?’ Er doken zelfs online rouwregisters op – onze fans kunnen nogal intens zijn. Maar als Patrick (Dempsey, de acteur die de rol van Derek ‘McDreamy’ Shepherd vertolkte, red.) zich na elf seizoenen wou toeleggen op andere projecten, wie ben ik dan om hem tegen te houden? For God’s sake, let the man go!
»Ik vind trouwens nog altijd dat we de juiste keuze gemaakt hebben. McDreamy is de man die niet echt bestaat. In de allereerste acht afleveringen lijkt hij Mister Perfect die een oogje heeft op Meredith (rol van Ellen Pompeo, red.) – bám, heel vrouwelijk Amerika in zwijm. Maar dan duikt zijn vrouw plots op. En is dat niet vaak hoe het gaat in het leven, dat je voor iemand valt alvorens je de waarheid ontdekt? McDreamy móést sterven om de liefde tussen hem en Meredith intact te houden, anders was hij gewoon de klootzak geweest die haar met hun kinderen had laten zitten voor een job in Washington.»
undefined
HUMO In uw reeksen gaat u geen enkel taboe uit de weg. Zijn er nog dingen waarvoor u moet vechten?
Rhimes «Nee: ik mag alles doen wat ik wil. En dat zeg ik met trots, want er is een tijd geweest waarin ik werkelijk voor de meest voor de hand liggende dingen moest knokken. Toen iemand in ‘Grey’s Anatomy’ een abortus liet uitvoeren, was dat op z’n zachtst gezegd een big deal: ik ben toen echt met de mensen van ABC rond de tafel moeten gaan zitten: ‘De personages zijn dókters! En dokters voeren nu eenmaal medische ingrepen uit. Belachelijk dat we geen medische procedure mogen tonen die beschikbaar én legaal is in de Verenigde Staten.’ Of neem nu het woord ‘vagina’: in één van de eerste afleveringen werd het twee keer gebruikt, en dat kon blijkbaar niet – terwijl ‘penis’ in diezelfde aflevering 32 keer in de mond genomen werd! Toen heb ik dan maar het woord ‘vajayjay’ bedacht.»
HUMO Een term die ondertussen overigens de Oxford English Dictionary gehaald heeft.
Rhimes «Dat had voor mij niet gehoeven. Maar bon, wat ik wou zeggen: goede ratings veranderen natuurlijk alles. Ik word gesteund door de zender omdat m’n shows succesvol zijn. Ze merken dat er wel degelijk een groot publiek bestaat voor mijn verhalen: naar ‘Grey’s Anatomy’ kijken zowel 11- als 75-jarigen. Ik ben een vrouw: gelijk krijgen vind ik heerlijk (lacht).»
HUMO Heeft er volgens u sindsdien een verandering plaatsgevonden in de entertainmentindustrie?
Rhimes «Ik zou het niet weten: als workaholic – ik werk continu aan vijf shows tegelijk – weet ik niet wat er zich verder in de wereld afspeelt. Maar af en toe vertellen mijn acteurs horrorverhalen over hoe het er op andere sets aan toegaat – en vaak gewoon omdat ze toevallig als vrouw geboren werden. Choquerend, vind ik dat: dingen waarvan ik dacht dat ze dertig jaar geleden gangbaar waren, blijken nu nog steeds te gebeuren. Ik heb altijd de luxe gehad mijn eigen baas te zijn. Ik heb m’n baby’s bijvoorbeeld altijd meegenomen naar m’n werk en ze daar ook borstvoeding gegeven: I don’t care. Ik ben omringd door vrouwen: mijn werkplek is een soort van matriarchaat.»
Zoete wraak
Uitvalsbasis van dat matriarchaat: ShondaLand. Geen pretpark waarin je male chauvinist pigs letterlijk een kloot mag aftrekken, maar Rhimes’ productiehuis.
Rhimes «Toen ik succesvol begon te worden, besefte ik plots dat ik, als vrouw, door sommigen als een bedreiging ervaren werd. Als je dan in een omgeving werkt waarin vrouwen elkaar door dik en dun steunen, kunnen zowel jij als de hele entertainmentindustrie daar alleen maar beter van worden. Tijdens een ShondaLand-meeting zitten er voor het overgrote deel vrouwen rond de tafel, en het is al meer dan eens voorgevallen dat iemand de kamer binnenkomt, om een idee te pitchen of zo, en zegt: ‘Ik ben in deze branche nog nooit met zoveel vrouwen in één kamer geweest.’ Begrijp me niet verkeerd: we houden ook van mannen, we hebben hen graag om ons heen – en niet alleen om koffie te halen (lacht). Maar ze zijn bij ons in de minderheid.»
undefined
'Ik heb altijd al verhalen verzonnen. Als kind maakte ik klasgenootjes wijs dat m'n moeder uit Rusland gevlucht was omdat ze geprobeerd had Leonid Brezjnev te vermoorden'
HUMO Hoe reageerde u op Donald Trumps uitspraak ‘Grab ’em by the pussy’?
Rhimes «What can I say? De man zit vol verrassingen.»
HUMO Dat is alles?
Rhimes «Ik ben er even verbaasd over als de weldenkende helft van de wereld. Hij is de verpersoonlijking van racisme en seksisme. We waren nochtans op de goede weg: Obama werd president, nu dingt er een vrouw mee naar het presidentschap, en dit is de reactie daarop? Angstaanjagend. Ik beeld me graag in dat dit allemaal gaande is in een alternatieve wereld, en dat die wereld binnenkort gewoon stopt met draaien.»
HUMO Bent u ooit het slachtoffer geweest van seksisme of racisme?
undefined
Rhimes (kijkt ons aan alsof we van Mars komen) «Uiteraard! Ik ben een vrouw, en ook nog eens zwart: ik kan me niet inbeelden dat je tot één van die twee groepen behoort en nog nooit met seksisme of racisme geconfronteerd werd. Maar ik kan nu niet zo direct een concreet voorbeeld geven.
»Mensen vragen mij vaak welke obstakels ik heb moeten overwinnen. Dan denk ik: ‘Waar héb je het in hemelsnaam over?’ Dat heb ik te danken aan m’n opvoeding: wat anderen als obstakels zien, heb ik altijd beschouwd als het probleem van iemand anders. M’n moeder – die overigens haar doctoraat in educational administration behaalde terwijl ze voor de opvoeding van zes kinderen instond – heeft me steeds op het hart gedrukt dat racisme een kans is om iemand van een gepaste repliek te voorzien. Ze heeft ervoor gezorgd dat het voor mij nooit een barrière hoefde te zijn.»
HUMO Over uw kindertijd gesproken: in uw boek beschrijft u dat u die grotendeels al lezend doorbracht.
Rhimes «M’n gigantische collectie kinderboeken heb ik nog steeds. Ik heb wellicht elk boek dat er bestaat voor kinderen tot 14 jaar. En zelf liep ik ook al van kleins af aan verhalen te verzinnen. Zo maakte ik klasgenootjes wijs dat m’n moeder uit Rusland gevlucht was en haar grote liefde Vladimir moest achterlaten omdat ze geprobeerd had Leonid Brezjnev te vermoorden (lacht). Maar denk je dat de nonnen mij feliciteerden omdat ik op de hoogte was van de Koude Oorlog? Niets van: ik mocht tijdens de speeltijd weesgegroetjes gaan opzeggen in de kerk. En nu verdien ik goed mijn brood met dingen te verzinnen: zoete wraak.»
HUMO En afgelopen zomer mocht u de campagnevideo voor Hillary Clinton maken, die ingesproken werd door Morgan Freeman.
Rhimes «Ik ben een grote fan, dus toen we gevraagd werden, konden we niet weigeren. Al was het een grote uitdaging: het is non-fictie. Ik heb úren met haar gepraat en allerlei foto’s en beeldmateriaal doorgeploegd, alles herleid tot twaalf minuten, en daarna de tekst geschreven. Stress over de hooggespannen verwachtingen hadden we niet: daarvoor was er te veel tijdsdruk.»
HUMO Gelooft u dat elke artistieke uiting politiek geladen is?
Rhimes (blaast) « Nee. Ik zou zelfs ‘Scandal’ niet als een politieke reeks omschrijven, ook al speelt ze zich deels af in het Witte Huis. Voor mij draait het in essentie om een goed verhaal. We proberen nooit commentaar te geven op een politieke gebeurtenis.»
HUMO Wanneer in ‘Scandal’ de affaire tussen Olivia en Fitz aan het licht komt en breed uitgesmeerd wordt in de tabloids – Olivia Pope wordt er schertsend ‘Olivia Poke’ genoemd – terwijl Fitz buiten schot blijft, is het toch moeilijk om dat niet als een verwijzing naar Bill Clinton en Monica Lewinsky te zien.
Rhimes «Dat had ik niet voor ogen: het is gewoon hoe de seksuele politiek tussen mannen en vrouwen werkt. Als een man een affaire heeft, wordt hij dan ooit als de schuldige aangeduid? Neen: altijd weer is de vrouw de verleidster, de home-wrecker, de bitch.»
HUMO We zitten in Cannes op het MIPCOM-festival, een befaamde internationale televisiebeurs. Straks wordt u hier geëerd als ‘Persoonlijkheid van het jaar’: weer een trofee op uw schoorsteenmantel. Vindt u van uzelf dat u het gemaakt hebt?
Rhimes «Een deel van me denkt: ‘Ik heb hard gewerkt om hier te raken, ik verdien dit.’ Maar een ander deel denkt: ‘Oké, deze hindernis heb ik overwonnen, what’s the next one?’ Het verbaast me nog steeds wanneer ik een award in handen geduwd krijg. Zeker als ik in de running ben voor één of andere lifetime achievement award: ik ben nog maar 46! Willen de mensen dat ik ermee ophoud? Ik heb nu pas het gevoel dat ik mijn job onder de knie begin te krijgen.»
