De mailbox van Arnon Grunberg: 'De bondskanselier en het meisje'

De bondskanselier en het meisje

Lieve Helmut Kohl,

Nu u dood bent, mag ik u wel met ‘lieve’ aanspreken, temeer daar u deel uitmaakt van mijn jeugd. Ik kan mij mijn puberteit niet meer zonder Kohl voorstellen. Waar mijn puberteit was, was u ook. Ongeveer zoals Maradona op bescheiden wijze deel uitmaakte van die puberteit. Goed, er was ook Gorbatsjov. In Nederland liet de schrijver Leon de Winter zich fotograferen met een button van Gorbatsjov op zijn revers. De verwording van Leon de Winter, die ook enige tijd in Duitsland populair was, vat de verwording van Nederland goed samen.

En nooit zal ik vergeten dat Jolanta Zalewska in 1989, toen de Muur viel, zei: ‘Daar heb je de revolutie waarop je zat te wachten.’ Jolanta Zalewska is dood, mijn ouders zijn dood, nu bent u ook dood. Maradona is er nog, maar wel aan lagerwal geraakt.

Mijn Duitse redactrice vroeg mij twee dagen na uw dood in een Keuls café: ‘Wat zijn jouw favoriete Kohl-herinneringen?’

Ik weet niet zo goed of er favoriete herinneringen tussen zitten. Wat ik weet, is dat u een vijand was. Provinciaals, conservatief en humorloos.

Niet dat ik u actief bestreden heb. Ik heb vroeg gemerkt dat het bestrijden van onrecht voor de meeste bestrijders van dat onrecht ook gewoon een manier is om carrière te maken. De religieuze bevlogenheid die nodig is voor waarlijk idealisme, had mij niet in de greep, ik gaf de voorkeur aan dadaïsme.

November 1989, Cees Nooteboom was in Berlijn. Nog geen jaar later werd de Wiedervereinigung gevierd.

De Frankfurter Allgemeine Zeitung drukte een foto van 3 oktober 1990 af. Willy Brandt, Hans-Dietrich Genscher, uw vrouw Hannelore, uzelf – wat zag u er jeugdig uit voor een provinciaal – Von Weizsäcker en De Maizière. De Wiedervereinigung was niet het einde van de Tweede Wereldoorlog, die zal pas echt geëindigd zijn als de naoorlogse wereldorde vernietigd is – waaruit we kunnen opmaken dat het per hoge uitzondering goed is als de oorlog door blijft sudderen. Maar in 1989, of 1990 zo u wilt, begonnen wel de frivole jaren, tot 2001.

In die frivole jaren stootte Gerhard Schröder, die deel uitmaakte van de derde weg, waar ook Blair en Clinton toe werden gerekend, u omver. De derde weg is begraven in de frivoliteit van de frivole jaren. De geschiedenis zal minder vriendelijk zijn voor Blair dan voor u, en ik vrees ook dat het oordeel van de geschiedenis over Clinton hard zal uitvallen.

Dan komt 1999: ene Angela Merkel, bekend als het Kohlmeisje, schrijft een stuk in de Frankfurter Allgemeine Zeitung waarin ze u maant namen te noemen in de zogenaamde Spendenaffäre. Kort samengevat, uw partij had illegaal giften gekregen van, ja van wie? U wist wie het waren, maar u weigerde namen te noemen en uw stagiaire, uw beschermelinge, stootte de dolk in uw rug.

De Frankfurter Allgemeine beschreef het na uw dood mooi. Door de dolkstoot bewees Angela Merkel geen functionaris te zijn, maar een politica. Aha, een politicus is iemand die weet wanneer je de dolk moet hanteren en dan moet je niet aarzelen, dan moet je stoten.

U verloor het erevoorzitterschap van de partij. De roes over de Wiedervereiniging verdween. In West-Duitsland hadden ze genoeg van de ossi’s, en de ossi’s hadden genoeg van de wessi’s en sommigen verlangen naar de goede, oude DDR.

Draagt de ironie van de geschiedenis niet bij aan uw voortleven in de geschiedenisboekjes? Het Kohlmeisje, de beschermelinge die de vadermoord niet kon laten, groeide uit tot de hoop van het liberale, vrije Europa, tot de laatste verdedigingslinie tegen de barbaren. Althans zo zag het er even naar uit toen Obama verdween en Le Pen een serieuze kans leek te maken presidente van Frankrijk te worden.

Waarmee ik eigenlijk vooral wil zeggen dat u van een symbool van alles waar ik niet bij wenste te horen, veranderde in een symbool van dat wat niet bestreden maar verdedigd moet worden: de naoorlogse wereldorde, met al haar gezapigheid, haar clichés en haar vrome leugens, ja ook die.

U bent geen vijand meer, maar mijn jeugd is nog niet voorbij. Ik voel haar nog in me branden. God mag weten hoelang het nog duurt, maar als uw dood me één ding duidelijk heeft gemaakt, is dat ze nog brandt.

Enfin, we zijn in het tijdperk-Schröder. Angela Merkel voert oppositie en wordt belachelijk gemaakt door mijn Duitse vrienden.

De frivole jaren zijn geëindigd. Afghanistan wordt onder de voet gelopen door bevrijders uit het Westen, maar bijna twintig jaar later is van stabiliteit aldaar nog geen sprake. Irak wordt onder de voet gelopen door bevrijders, Chirac en Schröder doen niet mee.

In Europa maken de neonationalisten zich op om Europa te zuiveren van alle vreemde smetten en Angela Merkel voert een sociaaldemocratisch beleid onder een conservatieve vlag.

De naoorlogse orde strijdt om het overleven, maar niet voor niets eindigt de Frankfurter Allgemeine met een citaat van één van uw laatste publieke optredens: ‘Ik zal altijd voor Europa blijven strijden.’

Ik neem nog geen afscheid van mijn puberteit, de puberteit brandt in me als een steeds erger wordende ziekte, maar ik neem afscheid van u, die het decor van die puberteit heeft gekleurd.

Vriendelijke groet,

Arnon Grunberg »