De mailbox van Arnon Grunberg: 'De mailbox van Arnon Grunberg'

Arnon Grunberg richt elke maand het woord tot een markante figuur uit het nieuws en geeft gratis advies.

'Tegenwoordig wenst het publiek te worden toegejuicht. Hoe harder hoe beter'

Lieve Josse De Pauw,

Ik had hier aan Steve Bannon kunnen schrijven, de onlangs door Trump ontslagen medewerker. Laten we het op ‘medewerker’ houden. Maar Trump en zijn ontslagen medewerkers, daar kun je een boek mee vullen. Voor je het weet is het 2020 en zijn wij elkaar uit het oog verloren. Nee, dacht ik, Josse is belangrijker dan Steve. Noem het een compliment.

Tot nu toe gaat alles goed. Wij spelen in een stuk getiteld ‘De mensheid’, wij lijken elkaar te respecteren, dat doen wij denk ik ook wel. Al zijn er vooral in Vlaanderen mensen in het publiek die vinden dat ik je te hard aanpak. In Oostende begon een mevrouw mij tegen te spreken, alsof ik televisie was. Een beetje theaterbezoeker weet toch dat je de acteur niet moet tegenspreken. Zelfs als je het slecht vindt. Desnoods ga je weg. Soms doet de theaterbezoeker dat ook, maar dan komt hij weer terug en dan denkt de acteur: oh, hij moest plassen.

Het publiek dat terugspreekt, dat is een beetje alsof de bezoekers van een toneelstuk de acteur die de schoft heeft gespeeld bij de artiesteningang opwachten om hem van repliek te dienen.

Peter Handke en zijn Publikumsbeschimpfung leerden ons wel dat de acteur het publiek mag uitschelden en dat het publiek dat ooit ook prettig vond. Ik citeer even: ‘Wir wollen mit Ihnen in keinen Dialog treten’ (‘We willen met u geen dialoog aangaan’). Ik geloof dat wij ook geen dialoog met het publiek aan willen gaan. Jij lijkt mij met alle respect een man die met niemand een dialoog aan wil gaan, maar er op zijn goede dagen wel plezier in schept te doen alsof.

Tegenwoordig, zoveel leert ons eigen stuk ons, wenst het publiek te worden toegejuicht. Hoe harder hoe beter. De ironie wordt opzijgeschoven. Iedereen is zijn eigen autoriteit.

Ergens eind jaren 60, begin jaren 70 ging het publiek nog naar het toneel om te worden uitgescholden. Geleidelijk aan begon het publiek er genoeg van te krijgen en nu is het toejuichen geblazen.

Zeker, wij verwarren het publiek, want jij noemt mij ‘de schrijver’ en ik noem jou ‘Josse’ en dan denken de mensen al snel, het zal wel persoonlijk zijn.

En veel ís ook persoonlijk. Je kunt gezonder leven. Dat staat buiten kijf. Maar zelfironie is eveneens gezond. Je leeft niet gezond maar je verdraagt kritiek op je ongezonde levensstijl en dat is een soort compensatie. Als je een vliegticket koopt, kun je tegenwoordig ook wat extra betalen en dan schijn je te vliegen zonder bij te dragen aan de vervuiling. Dat is wat waard. Wat wij doen, komt daarop neer: vliegen zonder vervuiling.

Soms vraag ik me wel af als wij in de kleedkamer zitten – en wij delen de laatste tijd opvallend vaak een kleedkamer, de tijd dat we ieder een kleedkamer voor onszelf hadden, ligt achter ons – waarom wilde Josse toch zo graag dat ik mee deed? Is het een stiekeme wraak, of kan hij geen acteurs meer om zich heen velen en omringt hij zich daarom met muzikanten, schrijvers, en in de toekomst allicht dieren en doden, voor zover ze niet stinken natuurlijk?

En dan weer vraag ik me af, waarom deed ik mee? Nieuwsgierigheid, denk ik.

Nieuwsgierigheid naar het leven dat ik niet geleefd heb.

Binnenkort gaan wij het stuk in Frankrijk in het Frans spelen. Ik reken op een slachtpartij, maar de welwillendheid kan enorm zijn. De vertedering. Je denkt op te komen als roofdier en je verlaat het pand als schattig konijn.

Ik schrijf je dit uit Hinterthiersee, Tirol. Gisteren heb ik hier voorgelezen. Ik kan je Oostenrijk aanbevelen. De mensen hier zijn toe aan Josse De Pauw.

Recentelijk kreeg ik een bericht van een mevrouw op leeftijd dat ik vooral niet moet denken dat het een prestatie is dat ik zeven kilometer in een halfuur kan roeien, zij kwam in een halfuur stukken verder. Het eerste deel van de voorstelling zit ik te roeien en dat fascineert de roeiers onder het publiek. Nou ja, dan doe je het in elk geval niet voor niets. De roeiers zijn geboeid.

Moeten wij nog iets over de mensen zeggen over wie wij uitspraken doen alsof ons leven ervan afhangt? Jij als acteur, ik als schrijver, maar die rollen kunnen worden omgedraaid.

Elke rol kan worden omgedraaid.

Alle agressie begint als zelfverdediging. Iedereen verdedigde slechts zichzelf of anders wel zijn land of zijn familie. Ik begrijp dat leven zonder agressie zoiets is als leven zonder huid, maar het antibeschavingsproces draait op volle toeren. De mens hoeft zich niet meer in te houden. Hij moet zich laten gaan. Hoe vaker hoe beter.

Fijn dat wij elkaar niet al te veel lastigvallen met wederzijdse beleefdheidsfrases. Dat lijkt me de sleutel tot het geluk.

Misschien moeten we dat zeggen over de mensen en onszelf.

Jij hebt mij herhaaldelijk verteld dat je graag medelijden opwekt bij het publiek. Jij wilt de meelijwekkende figuur zijn, ik niet. Dat is een cruciaal verschil tussen ons.

Ik ben in de loop der jaren een apostel van de liefde geworden, maar juist als apostel weet ik: de liefde kan niet zonder angst.

Tot spoedig.

Arnon »