De mailbox van Arnon Grunberg: 'Vermoeide krijger'

De verantwoordelijkheid van de verantwoordelijke mens kent zijn grenzen.

Waarde Peter Sloterdijk,

Het was in het voorjaar van 2011 dat ik u interviewde in Leusden op de School voor Wijsbegeerte. Waar overigens ook een alleraardigst hotel aan vastzit, maar daar verbleef u niet. Ik haalde u op in uw hotel in Amsterdam, maar u moest nog ontbijten, de taxi wachtte, er lag roerei op uw bord. Het was een mooie dag in de lente. Mijn toenmalige vriendin werkte nog bij de Albert Heijn.

De avond ervoor was u ook al geïnterviewd, in Felix Meritis als ik me niet vergis, en u was vermoeid. U gromde tegen de obers, tegen het roerei en tegen mij, maar als je vriendin voor de Albert Heijn werkt, dan merk je van nabij hoe vermoeiend de mensen zijn en heb je voor grommen begrip.

Laat ik zeggen dat ik onder de indruk van u was. Pas na het interview, tijdens de lunch in Leusden, werd die indruk minder. U werd toen meer mens, mens als in ‘kwetsbaar wezen’. Wij streven naar onkwetsbaarheid maar de prijs die we voor dat streven betalen is hoog. Enfin, u weet daar alles van. Tijdens de lunch, wilde ik maar zeggen, kon u eindelijk ophouden de preventieve aanval voort te zetten. De angst nam af. U had het over de honden van uw buurman in Frankrijk en de Anglo-Amerikaanse filosofie, voornamelijk omdat u vond dat u in Engeland en Amerika niet de reputatie had die u toekwam. Waar hebben wij stervelingen wel de reputatie die ons toekomt? Zelfs niet in onze eigen woonkamer.

De laatste tijd denk ik veel aan u. Vooral omdat er in Duitsland opnieuw een controverse rondom u is ontstaan. Het is achtenswaardig dat u op uw leeftijd nog zoveel controverses weet te veroorzaken. Een vriend van mij zei dat je als schrijver of denker ervoor moet waken op latere leeftijd niet al te achtenswaardig te worden. Zeker vanaf 50 is de achtenswaardigheid de vijand van de schrijver. En ook van de filosoof. U bent volgens mij stiekem meer romancier dan filosoof. Al kan het belang dat ik hecht aan het onderscheid tussen filosofie en romankunst ook voortkomen uit het feit dat ik de filosofie als buitenstaander gewoon te hoog acht. Zoals je denkt ‘Ik zit tegenover de grote Peter Sloterdijk’ kun je ook denken ‘Ik zit tegenover de grote filosofie’.

undefined

Onverstandig. Een Franse dichter schreef: zij zijn alleen zo groot omdat wij knielen.

Hij had het over de aristocratie, maar de aristocratie van de geest of de aristocratie die bestaat uit landbezitters, wat is het verschil? Geknield moet er worden.

Uw laatste controverse begon met de vluchtelingenproblematiek en Merkel, waar heden ten dage eigenlijk alle controverse mee begint. U vond dat Merkel de soevereiniteit van haar land had verkwanseld door de grenzen te openen. Of die verkwanseling voortkwam uit het feit dat ze die grenzen opende of uit het feit dat ze het eigen volk niet even had geraadpleegd, laten we hier onbesproken. We moeten ons ook maar niet afvragen of zij niet gewoon bevestigde wat het geval is: de grenzen zijn open.

De soevereiniteit was verkwanseld. Daar ging het om.

Men verweet u vervolgens nazi-jargon. Althans een filosoof, de mij onbekende Richard David Precht.

Daarop schreef u in Die Zeit dat de debatcultuur in Duitsland oververhit is, een oververhitting die dat land niet meer zou hebben meegemaakt sinds de hoogtijdagen van de RAF in de jaren zeventig.

De Süddeutsche beschreef een avond met u, recentelijk, in het Literaturhaus in München. U kwam aldus die krant als ‘een vermoeide krijger’ over, als een melancholicus.

Ik herinnerde me uw boek ‘Je moet je leven veranderen’, waarover wij spraken in Leusden, en uw beschrijving van de dwerg als ‘verticaal uitgedaagd persoon’. Een heel wereldbeeld samengevat in drie woorden.

In uw boek ‘Woede en tijd’, vertaald door Hans Driessen, schrijft u: ‘Het vermogen om te lijden onder een benadeling karakteriseert de grote krijger in positieve zin: hij heeft nog geen behoefte aan de verliezerdeugd van het ‘kunnen loslaten’.’

Nee, de verliezerdeugd is niet uw deugd. Zoveel is iedereen duidelijk die een paar bladzijden van u gelezen heeft, of die in uw nabijheid heeft mogen verkeren.

Loslaten heeft niet uw prioriteit – wat heet loslaten?

Vasthouden. Vastgrijpen. Je klauwen slaan in het vlees. Dat is uw lust en uw leven, maar nu heeft de melancholie toegeslagen.

Je kunt het zo zeggen: ook in de grootste krijger woont een Cees Nooteboom.

Of zo: uiteindelijk zijn we allemaal verticaal uitgedaagd.

In The New York Review of Books lees ik dat uw voormalige assistent Marc Jongen tegenwoordig de AfD in Baden-Württemberg leidt. De Duitse variant van het nieuwe nationalisme en de oude xenofobie.

Nou ja, u bent niet verantwoordelijk voor uw voormalige assistenten. Het zou ook wat mal zijn als men mij de boeken zou verwijten die de gemiddelde Nederlandse schrijver heden ten dage zoal schrijft. Nee, de verantwoordelijkheid van de verantwoordelijke mens kent zijn grenzen.

De AfD groeit nog altijd in de opiniepeilingen, maar ergens las ik dat de afdeling van die partij in Baden-Württemberg gematigd was vergeleken met wat die partij zoal doet in Sachsen-Anhalt.

Enfin, we houden uw assistenten in de gaten. Zullen we nog eens roerei eten?

Uw

Arnon Grunberg