De mailbox van Arnon Grunberg: 'Vijf vrouwen'

Misschien denkt u wel: 'Als ik over twintig jaar ten onder ga, is dat vroeg genoeg.'

Beste Jacob Zuma,

Nooit heb ik me bovenmatig voor Zuid-Afrika geïnteresseerd. Hoewel uw land in mijn jeugd symbool was voor het kwaad en vrijwel iedereen in mijn omgeving zich voor dat symbool interesseerde. Toen Mandela vrijkwam, werden we allemaal bevrijd. Dat was het idee.

Om goed te zijn hoefde je je alleen tegen de apartheid te keren. Een sticker op een autoruit was voldoende. De Nederlandse schrijver W.F. Hermans deed er niet aan mee en dat was onverstandig. In de contramine zijn vereist ook enige intelligentie. Waarmee ik niet wil zeggen dat de door mij bewonderde Hermans niet intelligent was, hooguit dat hij ergens in zijn leven in de war was geraakt. Iets wat zijn biograaf Otterspeer ook lijkt te bevestigen, maar ik zal u niet lastigvallen met Nederlandse schrijvers. Presidenten hebben het met hun eigen schrijvers doorgaans al moeilijk genoeg.

Hoe dan ook, zo ongeveer zagen de jaren 70 en de jaren 80 eruit in Amsterdam-Zuid, en heus niet alleen daar: men vreesde kernwapens en men streed tegen de apartheid, maar alleen als er echt niets beters te doen was.

Tegenwoordig hoef je om goed te zijn in Europa alleen maar voor meer vluchtelingen te zijn, en je vraagt je wel een beetje af: als het zo makkelijk is om goed te zijn, waarom zijn niet meer mensen goed? In 2015 strijden Europeanen tegen de vluchteling zoals ze vroeger tegen de apartheid streden. Enfin, men is tegenwoordig kennelijk liever fascist of fascistisch angehaucht dan ‘goedmens’, zoals dat tegenwoordig heet.

Nu ben ik ruim een week in Zuid-Afrika en tijdens een diner met enkele rechters en een rechtsgeleerde hoorde ik dat u vijf vrouwen had. Dat was een detail dat me was ontgaan, maar wie zich niet bovenmatig voor een land interesseert, interesseert zich ook niet bovenmatig voor het liefdesleven van de president van dat land.

De rechtsgeleerde vertelde me dat polygamie wettelijk is toegestaan volgens de grondwet van Zuid-Afrika, althans voor sommige bevolkingsgroepen. Waaruit weer eens blijkt dat culturele gevoeligheden soms zwaarder wegen dan het streven dat iedereen gelijk is voor de wet.

Bovendien viel, of beter gezegd, valt mijn bezoek samen met de studentenprotesten. Ik typ dit in een pension in Pretoria. Het zwembad in de tuin is open, maar het is klein. Waarmee ik wil zeggen: vooralsnog moet ik naar de protesten toe, ze komen niet naar mij toe. Maar nu ze zo dicht in de buurt zijn, laat ik mij de protesten natuurlijk niet ontgaan.

Eerst wensten de studenten dat de studiegelden niet verhoogd zouden worden; dat zegde u toe. Nu willen ze dat het universitair onderwijs helemaal gratis wordt.

Ik sprak mensen die menen dat de studentenprotesten tegen u gericht waren. De kop boven een artikel in The Guardian luidde: ‘Dear Jacob Zuma, this time white people haven’t made us angry. You have.’

undefined

Het is goed dat niet alleen de witte mensen zonden begaan, hoewel de zonden van de kolonisator uiteraard onder de erfzonde vallen. Wat niet wegneemt dat ik raciale gelijkschakeling moeizaam vind. Ik word niet graag teruggebracht tot mijn huidskleur, vooral ook omdat ik zo’n gevoelige huid heb. Net weer een paar dagen zonneallergie achter de rug. Enfin, u hebt geen vijf vrouwen omdat u zwart bent. Dat zou een onjuiste conclusie zijn, u hebt vijf vrouwen omdat u het zich kunt permitteren en omdat het in uw cultuur is toegestaan.

Ik las de brief van Athambile Masola in The Guardian. Zij schrijft onder andere: ‘I’m now convinced more than ever that you do not care about young people in this country. Did you learn nothing from 1976?’

Aha, u hebt geen oog voor de noden van de jonge mensen. En u hebt niets geleerd van de opstand in Soweto in 1976.

Laten we de geschiedenis niet helemaal uit het oog verliezen, na Soweto ging het apartheidsregime nog een kleine twintig jaar door. Misschien denkt u wel: ‘Als ik over twintig jaar ten onder ga, is dat vroeg genoeg. Je moet de eigen ondergang nooit overhaasten.’

Een stelling waarmee ik het eens ben.

De retoriek van de briefschrijfster deed mij bijna sympathie voor u opvatten, om over uw vijf vrouwen nog maar te zwijgen. Ik citeer: ‘There’s a new generation coming and they are angrier than before.’

Ja, uiteraard is de nieuwe generatie bozer dan de vorige generatie. Wie nog niets is en alles moet worden, heeft een flinke hoeveelheid boosheid nodig om hier en daar tot vadermoord over te gaan. Alleen in Nederland is de nieuwe generatie niet boos, want ze hebben alles al. Hooguit zijn ze pro forma verdrietig, maar vooral omdat ze denken dat het zo hoort. Niet omdat ze enig verdriet zouden voelen.

Ook één van de rechters beweerde dat hij sympathie voor u had en dat u een begenadigd politicus was, ook al had u het op school nooit ver geschopt. Het ene is geen voorwaarde voor het andere.

Iemand schijnt gezegd te hebben – of was u dat? – dat eerder Jezus zou terugkeren op aarde, dan dat het ANC zijn meerderheid in Zuid-Afrika zou verliezen.

Jezus is nog niet teruggekeerd, maar ik ben er. Laat dat op sympathieke wijze een waarschuwing zijn.

Hartelijks,

Arnon Grunberg