De mailbox van Arnon Grunberg: 'Zelfdestructie'

In de politiek zien we al langer dat de taal van de kroeg naar het parlement is gebracht.

Beste Donald Trump,

Ik maak snel van de gelegenheid gebruik u te schrijven, want straks kan het niet meer. Dan bent u verdwenen. Ik bedoel: hoeveel mensen hebben het nog over Mitt Romney? Misschien zullen sommige mensen het langer over u hebben, maar niet zo heel veel langer.

Het eerste debat tussen u en Clinton zag ik in een Boeing 767 van Delta Airlines op de luchthaven van São Paulo. Zien is overdreven, af en toe kwamen stukjes van het debat voorbij op mijn iPad, maar de commentaren van de reporters van The New York Times waren ook verhelderend.

Overigens denk ik, anders zou ik u ook niet schrijven, dat we u serieus moeten nemen. U bent ridicuul, maar dan vooral als symptoom van wat ridicuul is. De reëel bestaande democratie is ridicuul, we konden ons lang wijsmaken dat het niet zo was. Dat het alleen in Amerika zo was, of alleen in bepaalde gedeeltes van Amerika, dat het in Duitsland beter was, dat Berlusconi een typisch Italiaans fenomeen was, maar nee. Vanaf Berlusconi, nee al eerder, vanaf Reagan, misschien nog eerder, Goldwater – vanaf wanneer moeten we gaan tellen? – tot Trump loopt er een rode lijn. Het zou overigens onjuist zijn te denken dat het ridicule alleen ter rechterzijde van het politieke spectrum te vinden is, maar links radicalisme begint altijd met dodelijke ernst. En de dodelijke ernst verstopt zich niet achter het ridicule, maar juist achter de ernst.

Niet voor niets verklaarde Oscar Wilde dat het probleem met socialisme is dat het zoveel avonden kost.

Het zou ook onjuist zijn te denken dat al uw aanhangers imbecielen zijn. Als we dat zouden denken, zouden we de democratie af moeten schaffen. Het is één van beide. Of uw aanhangers zijn in meerderheid imbeciel, en dan wordt het tijd voor een staatsgreep, voor een verlichte dictatuur zeg maar. Probleem is dat een dictatuur in de praktijk nooit zo heel erg verlicht blijkt te zijn. Of ze zijn dat niet en dan moeten we de aantrekkingskracht van het ridicule onderzoeken.

In hoeverre is de rancune ridicuul of vermomt de rancune zich als dadaïstisch fenomeen?

Veelzeggend misschien dat we steeds weer lezen dat vrouwen in de buitenwijken van de steden, de buitenwijken waar huizen met tuinen nog betaalbaar zijn, niet zo veel van u moeten hebben. Maar op die regel zijn ook weer uitzonderingen te vinden.

Goed, laten we beginnen met onze studie van Het Ridicule en De Democratie waarvan u bij uitstek het exponent bent. In een land als Nederland doet het ridicule zich toch altijd weer graag voor als een instrument van de rede. Het lijkt ridicuul, maar het is redelijk.

Het aardige aan u is juist uw eerlijkheid. Natuurlijk, u liegt, u neemt het niet nauw met de feiten, maar de mate waarin u dat doet, de openhartigheid waarmee u te werk gaat, kan de onderzoeker doen denken dat u het ridicule bewust omarmt.

undefined

Ik bedoel, hoeveel politici zullen openlijk verklaren dat het slim is om geen belasting te betalen? Misschien zullen ze het denken maar ze zullen het niet zeggen.

Eén van de hoogtepunten van het debat schijnt een referentie te zijn geweest aan een uitspraak die u over vrouwen hebt gedaan. Volgens u waren het allemaal ‘varkens, slonzen of honden.’

In de politiek zien we al langer dat de taal van de kroeg naar het parlement is gebracht. Maar dat is meestal nog een selectie uit de taal van de onmacht en de frustratie. U doet niet aan selecties. Wat erin zit moet eruit, lijkt uw motto.

Uw woede, waaraan niemand hoeft te twijfelen, ontkracht ook enigszins de gedachte dat de woede van de burger een gerechtvaardigde basis heeft.

U hebt niet willen onthullen hoe het zit met uw belastingaangiftes, maar we mogen aannemen dat u niet tot de verliezers van de globalisering behoort. U bent niet boos omdat uw inkomen al jaren stagneert. En als het stagneert dan stagneert het op zo’n niveau dat het absurd is om er boos over te zijn.

U bent boos omdat leven – hoeveel je ook verdient – een frustrerende aangelegenheid kan blijven. De aftakeling begint, de kaalheid komt, de dood nadert. Het is het uitleven en ventileren van die frustratie die sommige mensen zo aanspreekt.

Dan moeten we nog de vraag behandelen of u zelfdestructief bent. Of u wel echt president wilt worden. Of u niet alles in het werk stelt om ervoor te zorgen dat het níét lukt.

Ik wil geen analyses op afstand doen, maar ik vermoed dat de zelfdestructie erg bij u past. U wilt niet dat het lukt, want de mislukking voedt de woede en de woede is uw perpetuum mobile. En uw aanhangers willen eigenlijk ook niet dat het lukt, want diep vanbinnen weten ze dat u zal teleurstellen.

De gewone man weet dat u steunen niet echt getuigt van liefde voor de status quo – de proteststem wil nu juist de status quo beëindigen – maar die gewone man weet diep vanbinnen ook dat u uiteindelijk niets voor hem zult doen.

Het ridicule in de politiek is wat het is, oftewel symbolisch protest.

Vriendelijke groet,

Arnon Grunberg