De mens achter Club-trainer Philippe Clement: ‘Ik heb de opvoeding van mijn kinderen deels gemist, maar ik klaag daar niet over’

Vanavond ontvangt Club Brugge in de Champions League RB Leipzig. Inzet: de derde plaats in de poule en dus Europese overwintering. Een prestatie van formaat zou het zijn, in een groep met ook nog PSG en Manchester City, én een mooie aanvulling op het CV van coach Philippe Clement (47). Maar wie is de mens achter het voetbaldier?

(Verschenen in Humo op 16 september 2019)

PHILIPPE CLEMENT «Ik was niet de meest sexy voetballer, dat weet ik. Ik heb ook nooit de spotlights opgezocht. Liever liet ik anderen, die daar wél behoefte aan hadden, schitteren. Alleen als het even wat minder ging, werd ik naar voren geschoven: om op de barricaden te gaan staan en de club te verdedigen.

»Ook als assistent-trainer heb ik altijd in de schaduw gewerkt. Ik doe mijn job niet om in Humo te staan of op tv te komen. Misschien is er daardoor een beeld ontstaan dat niet overeenstemt met wie ik echt ben.»

HUMO Volgens je vrouw Isabelle ben je een warme trainer die heel menselijk met z’n spelers omgaat.

CLEMENT «Ik hou van mijn spelers. Dat klinkt als een cliché, maar het is echt zo. Naast winnen is mijn grote ambitie: het beste halen uit iedere speler. Toen ik hoofdtrainer werd bij Waasland-Beveren heeft iemand met veel ervaring in het voetbal – ik ga zijn naam niet noemen – me gezegd dat dat mijn grote zwakte was: ‘Philippe, vergeet die ambitie om iedereen beter te maken, focus je op je elf beste spelers!’ Daar schrok ik van. Maar even snel heb ik beslist: ik ga dat níét doen. Zo ondermijn je toch je kansen op succes? Jongens die niet spelen, verliezen hun vertrouwen. Mijn staf en ik moeten hun laten voelen dat ze nog deel uitmaken van het grote verhaal.»

HUMO Jij knuffelt jouw spelers veel.

CLEMENT «Dat is geen bewuste strategie, het is wie ik ben. Ook met mijn kinderen ben ik heel fysiek: ik pak ze vast en geef ze een kus.

»Ik ben een groepsmens. Als kind was ik een goed tennisser, maar ik heb voor het voetbal gekozen omdat ik het leuker vond om in een team te spelen. Ik was niet gemaakt om in mijn eentje de wereld rond te reizen.»

HUMO Bij lichaamscontact komt oxytocine vrij, een hormoon dat verantwoordelijk is voor gevoelens van vertrouwen en verbondenheid. Hoe meer er geknuffeld wordt, hoe groter de kans op succes.

CLEMENT «Echt? Dat wist ik niet. Het was me wel opgevallen in die documentaire over Manchester City dat Guardiola heel lichamelijk is met zijn spelers. Maar ik deed het voordien al (lachje).»

HUMO Klopt het dat alle spelers je ’s ochtends een hand moeten komen geven?

CLEMENT «Bij Waasland-Beveren werden ze verplicht om op mijn bureau langs te komen, ja. Omdat ik wil zíén hoe een speler binnenkomt. Hier bij Club is het oefencomplex veel groter en zitten er praktische beslommeringen in de weg. Maar ik wil wel weten hoe het met ze is. Daarom vullen ze elke ochtend op een app in hoe ze zich voelen en hoe ze geslapen hebben.»

HUMO Je voert ook halfjaarlijkse gesprekken met je spelers.

CLEMENT «Omdat ik dat vroeger bij mijn coaches gemist heb. Ik heb altijd gevonden dat zij mij onvoldoende kenden en niet diep genoeg ingingen op wat beter kon.»

HUMO Het voetbal kent geen cultuur die erop gericht is ook de mens achter de speler beter te maken. Waar heb jij je mosterd gehaald?

CLEMENT «Bij mezelf. Ik heb nooit met een coach samengewerkt die er zoveel tijd in stak als ik nu doe.»

HUMO Leandro Trossard herkende bij jou veel van wat hij bij OHL van Emilio Ferrera had gezien en noemde het wellicht geen toeval dat jullie beiden met Michel Preud’homme hebben samengewerkt.

CLEMENT «Ik heb vier jaar heel intensief samengewerkt met Michel. Uiteraard steek je daar veel van op. Maar goed, ik hou niet van vergelijkingen.»

Conservatief

HUMO Je hebt als trainer alleen maar succes gekend. Bestaat de kans dat je minder prettig in de omgang wordt zodra het eens tegenzit?

CLEMENT «Ik ben nog altijd bevriend met gasten met wie ik als 6-jarige buiten speelde. Zij zeggen mij dat ik dezelfde Philippe gebleven ben. Dat sterkt mij in de overtuiging dat kritiek mij niet zal veranderen – ik heb dat als speler ook meegemaakt, hè. Zal ik het plezant vinden? Zeker niet. Hooguit zal ik niet meer praten met degene die me afbreekt. Maar ik ga hem niet doodschieten.»

HUMO Jij bent geen coach die uitgaat van ‘de nul houden’, nochtans een onwrikbaar dogma in het voetbal.

CLEMENT «Er zijn coaches die daar een fantastische carrière op hebben uitgebouwd, zoals José Mourinho. Maar ik breng liever een positief verhaal, met lef. Ik wil spelers zien die durven fouten te maken en daar ook de ruimte voor krijgen. Door alleen maar voorzichtigheid te prediken, zul je nooit naar een hoger niveau toegroeien.»

HUMO Sta je ook zo in het dagelijks leven?

CLEMENT «Daarin ben ik voorzichtiger. Ik ben geen man van de grote risico’s. Je zult mij nooit op de beurs zien ‘spelen’ of zien gokken, daar hou ik me ver van weg. Op dat vlak ben ik conservatief. Ik weeg de plussen en de minnen tegen elkaar af en volg dan mijn gevoel. Zodra ik een keuze heb gemaakt, smijt ik me volledig. Zolang ze weloverwogen was, zal ik nooit spijt hebben van een beslissing.»

HUMO Je bent een industrieel ingenieur…

CLEMENT «Ik ben nooit afgestudeerd.»

HUMO …die voor avontuurlijk voetbal staat.

CLEMENT «Het is een misvatting dat ‘avontuurlijk voetbal’ betekent dat de spelers mogen lopen waar ze willen. Alles gebeurt binnen een structuur.»

HUMO Maken trainers zichzelf niet ongelukkig door altijd alles te willen controleren?

CLEMENT «Zie ik er ongelukkig uit, dan? Je kunt daar niet omheen: dit vak is enorm geëvolueerd. Twintig jaar geleden gingen we op trainingskamp met een coach, een assistent en een keeperstrainer die ’s middags samen aan een tafeltje zaten te kaarten; vandaag vertrekken we met een twintigkoppige staf. Als je de steeds drukkere kalender niet onder controle houdt, loopt het uit de hand en boek je, zeker op lange termijn, geen resultaten. Als hoofdcoach ben ik de CEO van een kmo.»

HUMO Kun je loslaten ook?

CLEMENT «Dat heb ik geleerd van Trond Sollied. Ik heb lang geprobeerd mensen te veranderen, omdat ik vond dat iedereen moest zijn zoals ik. Niet op een dictatoriale manier, maar met overtuigingskracht. Het kantelpunt was toen Andrés Mendoza bij Club aankwam. Gert Verheyen, Timmy Simons en ik waren de leiders in de kleedkamer, maar plots kwam er een ongeleid projectiel binnen. Na een tijdje dachten wij: zo gaat dat hier niet, jongen! Jij gaat mee met de stroom of wij zullen je eens goed aanpakken. Sollied had dat in de gaten en riep ons bij zich: ‘Zo gaan jullie hem nooit veranderen. Laat het los en heb vertrouwen in mij.’ Maar ook Trond had er op een zeker ogenblik genoeg van en sommeerde Andrés in zijn kantoor: ‘Andrés, do you like football? And do you like to watch football? OK, from now on, you can watch football from the tribune!’ (schaterlacht) Fantastisch, toch?

»Ik heb ingezien dat niet iedereen is zoals ik. Maar zulke inzichten komen pas met ouder worden.»

HUMO Gert Verheyen heeft het er nog altijd moeilijk mee. Als trainer van KV Oostende ergerde hij zich blauw aan het gebrek aan arbeidsethos bij zijn spelers.

CLEMENT «Ik praat niet graag over andere mensen, en zeker niet over goede maten. Gert en ik zijn verschillende persoonlijkheden, maar vergeet niet dat hij coach is geworden omdat hij de roes van het winnen miste. Alleen, met Oostende heeft hij maar weinig gewonnen vorig seizoen, ondanks al zijn harde werk.»

HUMO In De Morgen vertelde hij dat jullie onlangs de dag voor een wedstrijd samen zijn gaan eten. Hij snapt niet dat jij dat kunt: ‘Ik zou compleet afwezig zijn.’

CLEMENT «Ik kan de knop goed omdraaien. Daags voor een wedstrijd is ideaal: als alles goed gaat, is mijn wedstrijdvoorbereiding klaar en hoef ik me even geen zorgen te maken.»

HUMO Een trainer, zei hij, komt elke avond doodmoe thuis.

CLEMENT «Het is een intense job. Als coach van Genk moest ik er goed op toezien dat ik voldoende sliep. Vaak lukte dat niet: ik vertrok om kwart voor zes ’s ochtends en was ’s avonds zelden voor acht uur thuis, nadat ik het fileleed rond Antwerpen had getrotseerd. Naar Brugge zit ik twee uur per dag minder in de wagen, dat scheelt.»

HUMO Verheyen vroeg zich ook af hoe een trainer dat doet als hij ook nog eens zelf speelt: een subtiele verwijzing naar Vincent Kompany.

CLEMENT «Dat lukt alleen als je wordt geruggensteund door een staf waarop je blind kunt varen. Je kunt onmogelijk overal bovenop zitten, anders kom je zelf niet aan trainen toe. Bovendien hoor je als speler te rusten ’s namiddags. Dan kun je geen vier uur aan videoanalyse van de tegenstander besteden, zoals ik soms doe. Ik heb veel respect voor Vincent en ben benieuwd hoe hij dat gaat invullen.»

Tegenslag

HUMO Heb je nog een sociaal leven?

CLEMENT «Als je deze job goed wilt doen, staat je sociaal leven onvermijdelijk op een laag pitje. Ik klaag daar niet over, voor de CEO van een bedrijf is het niet anders.»

HUMO ‘Ik wil elke dag een betere trainer zijn dan de dag ervoor,’ zei je eens. Heb je die drive ook als partner en vader?

CLEMENT «Zeker! Ik ben gelukkig en zie dat mijn partner en kinderen dat ook zijn. Ik ben samen met een fantastische vrouw. Mijn oudste zoon is afgestudeerd en woont samen met zijn vriendin. We zien elkaar geregeld en op moeilijke momenten zal hij me altijd bellen. Mijn jongste zoon heeft zijn eerste jaar hogeschool achter de rug en heeft het beter gedaan dan verwacht. Dat ik hem maar de helft van de tijd bij mij heb, is een spijtig gevolg van mijn scheiding.

»Maar goed, ook al heb ik een stuk van de opvoeding van mijn kinderen gemist, ik heb met allebei een sterke band, net als met mijn twee stiefkinderen. De balans in mijn leven zit heel goed. Als ik andere signalen opving vanuit mijn gezin, zou het moeilijker zijn om deze job goed te doen.»

HUMO Soms gebeurt er iets in een mensenleven waardoor de puzzelstukjes op hun plaats vallen. Ook al gaat het op het eerste gezicht om iets negatiefs, zoals een scheiding.

CLEMENT «Het voelde als een mislukking. Pas achteraf heb ik kunnen inzien dat je ondanks alles toch weer gelukkig kunt worden. We zijn op een vredevolle manier uit elkaar gegaan en hebben de kinderen samen opgevoed, wat niet evident was door de afstand en het feit dat de kinderen om de andere week switchten. Maar op de momenten dat we moesten samenzitten om belangrijke beslissingen te nemen, deden we dat, soms ook met onze partners erbij. Daar ben ik blij om, zeker als ik zie hoe de jongens nu in het leven staan. Misschien is de scheiding zelfs een verrijking geweest. Vroeger was het not done om uit elkaar te gaan. Mensen bleven samen, maar helaas ook dikwijls ongelukkig samen. Was dat dan zoveel beter voor de kinderen?

»Ik ben er niet meer zo negatief over: mensen gaan nu eenmaal uit elkaar. Hoe kun je nu als 20-jarige weten dat je partner dé persoon is met wie je de volgende zestig jaar hetzelfde pad wilt bewandelen? Het leven is veranderlijk. Als je 40 bent, weet je beter wat je wel en niet zoekt in een relatie.»

HUMO Was je scheiding het moment dat je hebt leren loslaten?

CLEMENT «Nee, dat was voordien al gebeurd. De scheiding heeft me hárder gemaakt: ik kan meer incasseren. Ik weet nu: hoe hard je ook tegen het canvas gaat, je krabbelt altijd weer recht. Iedereen heeft van die momenten dat het lijkt alsof er een zware hamer op zijn hoofd neerkomt. Het missen van het WK in 2002 door een blessure was zo’n moment voor mij, net als het overlijden van François Sterchele (zijn ploegmaat bij Club die in 2008 stierf in een verkeersongeval, red.). Toch kom je die momenten te boven. Ik zeg dat ook tegen mijn spelers: we hebben het altijd over de hoogtepunten van een carrière. Maar iedere carrière kent ook zijn teleurstellingen en drama’s. Zo leer je incasseren, en dat heb je nodig om deze job goed te doen. Spelers die alleen maar voorspoed hebben gekend, zullen later als coach het snelst bezwijken.»

HUMO Je ouders zijn gescheiden toen je 6 was. Heeft dat je ook gehard?

CLEMENT «Zo’n scheiding hoef je niet te dramatiseren. De helft van de kinderen komt tegenwoordig uit gebroken gezinnen. Het is moeilijk in te schatten wat dat met ze doet. Hoe zou zo’n kind zich zonder de scheiding ontwikkeld hebben? Dat weet je niet. Misschien zou alles precies hetzelfde zijn geweest, terwijl je alles nu vanuit de scheiding probeert te verklaren.

»Wat ik me vooral herinner van de scheiding van mijn ouders, is dat mijn moeder ongelukkig was en dat ik er alles aan wilde doen om haar weer gelukkig te zien.»

HUMO Hoe deed je dat dan?

CLEMENT «Door braaf te zijn en ervoor te zorgen dat ze zich geen zorgen hoefde te maken over mij. Als ze me iets vroeg, deed ik het direct. Volgens mij zat het toch vooral in mijn karakter, veel meer dan dat de omstandigheden me zo gemaakt hebben.

»Ik heb in het voetbal met verschillende psychologen samengewerkt en van hen heb ik geleerd dat je karakter al van bij de geboorte gevormd is. Het zit in je DNA. Je kunt gedrag wel veranderen, maar in crisissituaties val je altijd terug op je karakter. Daarom moet ik van mijn spelers weten hoe ze karakterologisch in elkaar zitten: om te weten waar ze in crisissituaties op terugvallen.»

HUMO Je groeide op als enig kind. Hoe was dat?

CLEMENT «Ik heb mijn moeder eens gevraagd waarom ik nooit een broer of zus heb gehad. Blijkt dat ze me in mijn kindertijd ooit heeft gevraagd of ik dat wilde, waarop ik ‘Nee!’ heb geantwoord (lacht).

»Ik kon goed alleen spelen en was vaak buiten met een grote groep vrienden. Wat dat betreft heb ik veel geluk gehad: Linkeroever was in die tijd één grote speeltuin met veel ruimte en weinig verkeer. In de vakanties ging ik voetballen, tennissen... alles mocht, zolang ik maar voor het donker thuis was. Sport is altijd de rode draad in mijn jeugd geweest. Daarom mis ik het nu zo hard. Ik leid een fantastisch leven, maar als ik mezelf iets toewens, is het meer tijd voor mijn gezin en om zelf te kunnen sporten.

»De opvoeding die ik kreeg, was vrij, maar tegelijk ook streng. Ik mocht doen wat ik wilde, maar afspraken moesten nagekomen worden. Dat was geen probleem. Als ik naar de beiaard mocht in Antwerpen, moest ik om twaalf uur thuis zijn. Wel, ik ben nooit één minuut te laat geweest, maar ook nooit vijf minuten te vroeg. Als ik vertrok in de stad – ik rende altijd, omdat ik dat plezant vond – wist ik precies wanneer ik bij de roltrappen aan de voetgangerstunnel moest zijn. Was ik iets later, dan wist ik dat ik moest versnellen.

»Dat autistische trekje heb ik nog altijd: van elke verplaatsing weet ik precies hoelang ik onderweg zal zijn en na hoeveel minuten ik bij bepaalde herkenningspunten ben. Ik ben me voortdurend bewust van de tijd, hij is mijn grootste vijand. Omdat hij veel te snel gaat en ik nog zoveel wil doen.»

HUMO Was je een vlijtige leerling?

CLEMENT «De afspraak thuis was: eerst goede punten, dan pas voetballen. Ik vond dat heel normaal en heb nooit gerebelleerd. Ook toen ik al in de eerste ploeg van Beerschot speelde en zelfs bij Racing Genk, in eerste klasse, heb ik het voetballen met mijn studies gecombineerd. Mijn transfer naar Coventry heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik het laatste jaar van mijn ingenieursstudie niet heb afgemaakt.

»Voor ik voetbalde, heb ik basketbal gespeeld. Dat ging goed, tot ik een alcoholicus kreeg als coach die voor de training zei: ‘Hier zijn de ballen, doe maar!’ en vervolgens in de cafetaria pinten ging drinken. Mijn plezier verdween en ik heb mijn ouders gevraagd of ik mocht gaan voetballen. Ze namen me mee voor een wandeling rond Het Galgenweel, een groot meer op Linkeroever met een omtrek van 3,6 km – nog zo’n cijfer dat in mijn hoofd gebeiteld zit. Ik ging daar vaak lopen en herinner me nog altijd mijn besttijd: 12 minuten en 21 seconden. Goed, mijn ouders gaven me één rondje wandelen de tijd om een beslissing te nemen. Die was snel gemaakt: ik ben gestopt met basketballen en ben gaan voetballen. ‘Goed,’ zeiden ze, ‘dan gaan we nu voetbalschoenen kopen, waar je minstens één jaar mee zult voetballen.’ Dat was streng, maar ook logisch, vond ik.»

HUMO Als trainer gaat het je voor de wind, maar heb je er als speler alles uitgehaald?

CLEMENT «Gezien het lichaam waarmee ik het moest doen: ja. Ik heb al één kunstheup uit titanium en die tweede zal ook nog wel volgen. Ik heb ze helemaal kapotgespeeld. Ik heb altijd met stramme gewrichten en pijn gespeeld, het is een mirakel dat ik aan topsport heb kunnen doen. Maar ik heb me erdoor geworsteld, op karakter én plezier: ik voetbalde zó graag. Toch heb ik het gevoel dat er, met de begeleiding van vandaag, meer had ingezeten.

»Als kind had ik een vriendje dat soms mee mocht met zijn papa die persfotograaf was. Het was de tijd dat journalisten na een wedstrijd nog in de kleedkamer mochten, en zo was hij eens in de kleedkamer van Anderlecht geraakt. Toen hij met dat verhaal op school kwam, was ik zwaar onder de indruk. Als ik toen één wens had mogen doen, was het: één keer in mijn leven in de kleedkamer van een grote ploeg zitten. Bon, ik vind niet dat ik mag klagen: ik ben international geweest en heb Champions League gespeeld.»

HUMO Wat wil je nog bereiken?

CLEMENT «Ik plan nooit ver vooruit. Toen ik stopte met voetballen, had ik een lange lijst van dingen die ik wilde doen: een marathon lopen, een triatlon afwerken, een wereldreis maken. Het is er nog altijd niet van gekomen. Misschien komt dat later in mijn leven nog, misschien ook niet: je kunt niet alles doen.

»Vaak hoor ik spelers opscheppen over de competitie waarin ze over twee jaar zullen spelen. Dan denk ik weleens: wees toch bezig met het nú. Wie weet ben je over twee jaar dood, en dan? Als ik hier buitenstap en onder een auto terechtkom, zullen de mensen die mij dierbaar zijn in ieder geval kunnen zeggen: ‘Hij heeft een gelukkig leven gehad.’ Dat is mij veel waard, wetende hoeveel mensen níét gelukkig zijn.»