'De mens zal honderden jaren oud worden.' Kris Verburgh, auteur van 'De voedselzandloper', over zijn nieuwe boek, 'Veroudering vertragen'

Toen ik Kris Verburgh in 2012 sprak, was hij nog een eenvoudig wonderkind van 26 met drie wetenschapsboeken op zijn naam. Dat zal hem niet beletten om in zijn nieuwe boek ‘Veroudering vertragen’ onverstoorbaar verder te breien aan een meesterplan waarmee hij Magere Hein de wacht hoopt aan te zeggen.

undefined

'Kankercellen hebben óók een manier gevonden om te blijven delen zonder te verouderen'

Verburgh is niet karig met boude stellingen en contra-intuïtieve inzichten in zijn nieuwe boek, te beginnen met de derde regel van zijn woord vooraf: eigenlijk is er geen goede reden om te verouderen en te sterven.

Kris Verburgh «Men gaat er altijd voetstoots van uit dat veroudering onafwendbaar is, maar in de natuur zijn er diersoorten die veel trager verouderen dan andere. Er bestaan ook onsterfelijke organismen, en er zijn zelfs dieren die het verouderen kunnen omkeren: de Turritopsis dohrnii bijvoorbeeld, een kwalletje van 4 millimeter, kan zichzelf verjongen, als een kip die weer kuiken wordt. Maar ook in het menselijk lichaam vind je ampel bewijs dat verouderen biologisch niet onafwendbaar is.»

HUMO Intuïtief houdt het wel steek: boilers en cardanassen verslijten, waarom ons vege lijf dan niet?

Verburgh «Dat klopt gedeeltelijk, maar er zijn lichaamscellen die daaraan ontsnappen. Voorplantingscellen kunnen verjongen, bijvoorbeeld. Daardoor worden baby’s jong geboren, ook al zijn ze het product van een ei- en een zaadcel van een moeder en vader van pakweg 30: de cellen van een baby worden gereset naar 0 jaar oud. Kankercellen hebben ook een manier gevonden om te blijven delen zonder te verouderen.»

HUMO Verouderen en sterven heet zelfs onlogisch te zijn. De natuur, schrijft u, is een goede boekhouder, en het is economischer om oude organismen te herstellen dan nieuwe te maken.

Verburgh «Een bevruchte eicel moet een hele nieuwe mens vormen: dat vereist veel meer energie dan, bijvoorbeeld, een afgehakte arm te laten bijgroeien, of veroudering te repareren. Sterven is in dat opzicht een economisch onverstandige beslissing. De natuur houdt doorgaans nochtans stipt bij hoe ze leven zo economisch mogelijk kan laten bestaan. Veroudering is dus lang geen inherente biologische eigenschap: eigenlijk moet je het bekijken als een evolutionaire verwaarlozing van de natuur.»

HUMO Precies. Dat we toch verouderen – en opgelet voor de mindfuck – heeft nog een andere reden: we sterven voor we oud worden.

Verburgh «Klopt. We verouderen omdat de natuur geen reden had om ons oud te laten worden. Stel u een oermens voor die 30.000 jaar geleden geboren werd met een genmutatie die hem in staat stelde om 200 te worden in plaats van 50. Die mutatie had geen enkel nut en werd weggeselecteerd, want meestal was hij voor zijn 30ste al opgegeten, doodgeknuppeld of in een ravijn gevallen. Die mutatie is ook weggeselecteerd omdat het altijd ten koste van iets anders gaat. Stel dat er een muis wordt geboren die genetisch 10 jaar oud kan worden in plaats van 2 jaar: die zal meer energie in haar celonderhoud moeten steken, en die energie kun je beter in voortplanting investeren, zeker omdat meer dan 90 procent van de muizen voor de leeftijd van 2 jaar al is opgegeten of van ontbering gestorven. Er is een duidelijke relatie tussen voortplanting en levensverwachting. Neem de Australische breedvoetbuidelmuis, een diertje dat meestal snel wordt opgegeten. De natuur weet dat en heeft er een oplossing voor gevonden: die beestjes worden op een gegeven ogenblik volgepompt met testosteron en cortisol, waardoor ze alleen nog maar denken aan vechten en seks, met een geweldig onstuimig paarseizoen tot gevolg, een soort gangbang. Maar die cortisol is ongezond, waardoor die beestjes een paar dagen later doodvallen. Of kijk naar zalmen, die zich één keer voortplanten, maar wel in de rivier waar ze geboren zijn, honderden kilometers stroomopwaarts. Ze leveren een heroïsche prestatie om te paren, maar bekopen dat snel met de dood.»

Vief vleermuisje

HUMO De levensduur van een soort is afhankelijk van de gemiddelde tijd dat ze het in de vrije natuur uitzingt. Sommige beesten hebben manieren gevonden om zich tegen die vijandige omgeving te beschermen.

Verburgh «Ja, en zo wordt elke mutatie waarmee je ouder kunt worden wél nuttig. Dat verklaart waarom de levensduur van soorten zo verschilt: tot tweehonderd jaar, in het geval van een eendagsvlieg en een kreeft. Een kreeft heeft een uitwendig pantser, schildpadden hebben een schild. En stekelvarkens leven veel langer dan andere knaagdieren.»

HUMO Biologen gebruiken het langlevendheidsquotiënt, het LQ, om levensduurverschillen in kaart brengen. Een kampioen op dat vlak is de onvolprezen Brandt-gladneusvleermuis, met een LQ van 9.

Verburgh «Ze worden negen keer ouder dan dieren die even groot zijn. Vleermuizen hebben vleugels én kunnen met echolocatie makkelijker voeding vinden en aan gevaar ontsnappen. De naakte molrat leeft zelfs tien keer langer dan andere knaagdieren: ze leeft veilig onder de grond.»

HUMO De mens heeft een LQ van 4 à 5, ook al hebben we vleugels noch schild. We zijn wel clever en hebben wapens uitgevonden om ons te beschermen tegen agressieve soortgenoten, en fleece jassen tegen de vrieskou.

Verburgh «Maar toch is de mens vooral succesvol door zijn vermogen tot samenwerking, met cultuur als eindresultaat: wij staan op de schouders van reuzen, we bouwen voort op het werk van onze voorgangers. Zustersoorten zoals de neanderthaler waren misschien intelligenter dan wij – ze hadden grotere hersenen, speelden muziek en maakten juwelen – maar ze zijn wel uitgestorven. Sommige antropologen denken dat ze té intelligent waren, een beetje autistisch zelfs, waardoor ze minder goed samenwerkten. De homo sapiens was speelser. Dat is één van de redenen waarom we oud worden voor onze grootte, net als walvissen en mensapen. We hebben voor onszelf een veilige omgeving gecreëerd, waardoor elk kind dat geboren wordt met een genmutatie die het 100 jaar kan laten worden, ook 100 jaar wordt: het wordt niet aangevallen door sabeltandtijgers. De mens zal dus altijd maar ouder worden, want wat men ook beweert: er is geen enkele biologische bovengrens.»

HUMO Men schat die doorgaans op 120 jaar.

Verburgh «Zoals Jeanne Calment, die 122 jaar en 164 dagen is geworden. Maar die grens schuift continu op: de levensverwachting neemt elke dag toe met zes uur. En via nieuwe technologische ontwikkelingen kan de levensduur nog méér opgetrokken worden. Sommige wetenschappers beweren dat er nu al mensen rondlopen die 1.000 jaar oud kunnen worden, andere houden het op 150 à 500 jaar. Bovendien maakt geen enkele natuurwet onsterfelijkheid onmogelijk. Of het ook zover zal komen, is een andere vraag.»

HUMO De transhumanist Aubrey de Grey is zo iemand die stellig gelooft in 1.000-jarige mensen.

Verburgh «Ja, transhumanisten geloven dat de wetenschap exponentieel zal evolueren, waardoor we over vijftig jaar ergens staan waar we ons nu nog niets bij kunnen voorstellen. Dat is optimistisch, mijn positie is nederiger. Eén op de drie kinderen die nu geboren worden, zal 100 worden, en de eerste mens die 135 zal worden, is ook al geboren. Als arts zal ik vooral blij zijn als we op een gezonde manier 80 kunnen worden.»

Gezonde radioactiviteit

HUMO Er is geen enkele biologisch reden om te sterven, maar toch gebeurt het. En dat zint u niet.

Verburgh «Wat mij niet zint, is dat mensen een groot deel van hun leven ziek doorbrengen. We leven gemiddeld langer dan vroeger, maar we worden ook vroeger chronisch ziek. Daarvoor hoef je niet in een rolstoel te zitten: een hoge bloeddruk, prediabetes of verhoogde vetwaarden in het bloed volstaan. Vijfentwintig jaar geleden werden we chronisch ziek als we in de 50 waren, nu al als we in de 40 zijn. Die ziekteperiode moet korter kunnen, en het krachtigste instrument daartoe is gezond leven. Met gezonde voeding, sport en door niet te roken kun je de kans op een hartaanval met 80 procent verkleinen, en het risico op diabetes met 90 procent. Dat wil niet zeggen dat je niet meer aan een hartaanval zult sterven, maar je zult die pas op je 82ste krijgen in plaats van op je 62ste.»

HUMO U hebt nu een trappenplan ontwikkeld, dat mensen naar een gezonde oude dag moet begeleiden. U onderscheidt vier tredes, waarbij de onderste gemakkelijke, maar minder efficiënte ingrepen omvat. Naarmate je stijgt, keert dat. Maar laten we onderaan beginnen: u raadt aan om tekorten aan vitamines en mineralen aan te vullen met supplementen. Een omstreden standpunt.

Verburgh «Het gaat me niet zozeer om de supplementen, maar om de tekorten. Het westerse dieet maakt dat veel mensen met overgewicht kampen, maar tegelijk chronisch ondervoed zijn. Wij eten brood, rijst, koeken en chips die veel macronutriënten – vetten, eiwitten en suikers – bevatten, maar weinig micronutriënten. Je kunt dat niet omkeren met supplementen alleen, je moet het volledige voedingspatroon aanpakken. De meeste supplementen bevatten maar enkele stoffen, en je hebt er duizenden nodig: één pil zou een halve kilo wegen. Maar voor sommige nutriënten kun je niet om supplementen heen: vitamine D haal je moeilijk uit voeding, en in België schijnt de zon te weinig om ze daar te halen. Hetzelfde met jodium: wij eten lang niet genoeg vis en zeewier. Ik heb het over die supplementen omdat er in die discussie weinig ruimte voor nuance is. Sommige wetenschappers zeggen dat supplementen alleen dienen om je urine duur te maken, omdat je toch alles uitplast. Zo eenvoudig is het niet. Maar sommige voorstanders doen straffe claims die evenmin steek houden. Veel supplementen bevatten te lage doses, of de verkeerde vorm van een micronutriënt: magnesiumoxide wordt bijvoorbeeld amper opgenomen, in tegenstelling tot magnesiummalaat.»

HUMO Het is een zeer complex verhaal, uitgedrukt in milli- en zelfs nanogrammen. Je moet supplementen juist combineren, want anders werken ze niet. Vitamine K2-7 is niet hetzelfde als K2-8. Dat is bijna raketwetenschap, wie uw adviezen naar de letter wil opvolgen, is op den duur met niets anders bezig.

Verburgh «Ik denk het niet. Een paar supplementen kunnen al veel goeds doen. Overheden raden nu al vitamine D aan voor mensen die een hoofddoek dragen, en 75 procent van alle westerlingen heeft een magnesiumtekort. Maar met voedingssupplementen alleen kun je het niet oplossen: een gebalanceerd voedingspatroon is fundamenteel.»

HUMO We klimmen naar de volgende trede in uw plan: hormesis.

Verburgh «Dat is al een veel interessantere methode om de levensduur te verlengen, en een belangrijk concept uit de geneeskunde: toxische stoffen kunnen in lage dosissen een heilzaam effect hebben. Dat maakt dat ongezonde dingen gezond kunnen zijn, en gezonde ongezond: antioxidanten heten gezond te zijn, maar studies tonen aan dat vitamines A en E de levensduur verkorten, doordat ze ervoor zorgen dat de cellen zich minder herstellen. Andersom is sport gezond doordat het het lichaam beschadigt. Het veroorzaakt microscopische scheurtjes in de spieren – dat maakt dat we de dag erna stijf zijn – maar die spiercellen gaan zich wel herstellen. Hoe vaker je aan sport doet, hoe meer ze zich herstellen, waardoor je ook beter beschermd bent tegen veroudering. Hitte kan ook hormetisch zijn: muizen of vliegjes leven langer als je ze kort aan grote hitte blootstelt. Hetzelfde met radioactiviteit. In de zes Amerikaanse staten met de hoogste achtergrondstraling komen de meest frequente kankers 15 procent minder voor. Op het Griekse eiland Ikaria leven negen keer meer 90-plussers dan in de rest van Europa: dat zou te maken kunnen hebben met de hogere achtergrondstraling. Er is zelfs een bron met radioactief water die de bewoners ‘de bron des levens’ noemen. Maar ik ga mensen niet aanraden om naast een kerncentrale te gaan wonen: in Ikaria wordt ook gezond gegeten en meer bewogen.»

undefined

undefined

'Vroeger bouwden farao's piramides om verder te kunnen leven na hun dood, nu besteden Zuckerberg en co. miljarden aan onderzoek naar veroudering'

HUMO Hoe kunnen wij die hormese toepassen?

Verburgh «Met koffie, groene thee, blauwe bessen en groenten in het algemeen, maar zeker broccoli. Allemaal gezonde voedingsmiddelen. En niet omdat ze antioxidanten bevatten, zoals wordt beweerd, maar omdat ze hormesis veroorzaken: ze bevatten licht toxische stoffen die beschermende eiwitten in onze cellen activeren, waardoor die zich beter tegen veroudering beschermen. Vrouwen die geregeld broccoli eten, hebben tot 40 procent minder kans op borstkanker. De licht toxische stoffen activeren ook detoxificatie-enzymen in de lever, die mutaties in het DNA voorkomen, en dus ook kanker.»

Gebeten om te eten

HUMO We stijgen fluks naar de derde trede: ‘Vermijd groeistimulatie!’ Zo belanden we op het terrein dat u al uitgebreid verkende in ‘De voedselzandloper’. Koolhydraten – suikers, dus – stimuleren de aanmaak van insuline, IGF-1 en groeihormoon, met versnelde veroudering tot gevolg.

Verburgh «Ik ben niet tegen koolhydraten op zich: we hebben ze nodig als brandstof. Het probleem is dat we er in het Westen te veel van eten – we halen er 50 procent van onze calorieën uit. En dan heb ik het niet alleen over snacks, chips en koeken, want er staat een tweede olifant in de porseleinwinkel: de verborgen suikers in brood, graan en pasta.»

HUMO Dat is algemene kennis sinds ‘De voedselzandloper’.

Verburgh «Het is misschien iets meer doorgedrongen, ja, maar men beweert nog altijd dat brood, bijvoorbeeld, broodnodig is voor onze energiebevoorrading. Onzin, want tijdens de voorbije 200.000 jaar heeft de mens 190.000 jaar géén brood, pasta of aardappelen gegeten, maar we legden wel 15 kilometer per dag af, op zoek naar gazellen en bessen. 10.000 jaar geleden heeft de mens zich gesetteld en heeft hij de landbouw uitgevonden: toen hebben we een eentonig dieet gekozen, met veel te veel granen. We hebben het brood uitgevonden, en pasta, en daarna gingen we aardappelen planten. Sinds de uitvinding van de landbouw zijn we veel ongezonder geworden. We zijn zelfs gekrompen: skeletten van landbouwers van 3.000 jaar geleden zijn veel kleiner dan die van jager-verzamelaars van 30.000 jaar geleden. Ze vertonen ook veel tekenen van ernstige voedingstekorten. De landbouw was een zegen voor de menselijke beschaving doordat we voedseloverschotten konden creëren, en niet iedereen voor de voedselvoorziening moest instaan. Mensen konden zich wijden aan het bouwen van steden, het schrijven van boeken en het uitvinden van smartphones, maar het is ten koste van onze gezondheid gegaan. Het heeft tot de jaren 60 geduurd voor we gemiddeld weer even groot waren als de jager-verzamelaars. Dat die op hun 30ste stierven, heeft met roofdieren en ongevallen te maken, niet met hun dieet van noten, vruchten, vis en mager wild: dat was gezond.»

HUMO Het brengt ons naadloos bij een bijdetijdse neiging: het paleodieet.

Verburgh «Of: eten zoals in de oertijd, omdat ons lichaam daarvoor gemaakt is. Die mensen nuttigen geen brood, aardappelen, pasta, rijst of melk, dus daar ben ik het in grote lijnen mee eens. Maar ze compenseren die koolhydraten te veel met dierlijke eiwitten, en we weten dat dierlijke eiwitten veroudering versnellen. Ze lijken te vergeten dat de natuur een andere agenda heeft dan wijzelf. Wij willen gezond oud worden, maar dat zal de natuur worst wezen, die wil gewoon dat jij je royaal voortplant. Dierlijke eiwitten zijn in dat opzicht welgekomen, omdat ze de productie van testosteron en groeihormonen opvijzelen, waardoor je gespierd en bronstig wordt. Maar op langere termijn versnellen ze veroudering.»

HUMO Een à-côteetje. Eunuchen leven gemiddeld negen jaar langer dan andere mannen; zou u ooit iemand aanraden om zich te laten castreren?

Verburgh «Neen, omdat dat ingrijpend is en met bijwerkingen gepaard gaat: onvruchtbaarheid natuurlijk, een lager libido, huilbuien en opvliegers. Overigens: uit studies met Koreaanse eunuchen blijkt dat ze niet gemiddeld negen jaar ouder worden, maar zeventien jaar.»

HUMO U legt in uw boek ook het verband tussen veroudering en overgewicht. En overgewicht volgt niet noodzakelijk de oude volkswijsheid: ‘Elk pondje gaat door het mondje.’

Verburgh «De laatste dertig jaar is het probleem van overgewicht en diabetes verdrievoudigd. Vroeger maakte men de rekensom: hoeveel calorieën consumeer je en hoeveel verbrand je er? Eén calorie was één calorie: 300 calorieën van een hamburger maken je volgens dat dogma even dik als 300 calorieën broccoli. Maar het is niet zo eenvoudig. Walnoten bevatten veel vet, maar vrouwen die elke dag twee handen vol walnoten eten, komen niet bij, en soms verliezen ze zelfs gewicht. Een calorie is de hoeveelheid warmte die vrijkomt als je een bepaald voedingsmiddel verbrandt in een laboratoriumpot . Maar ons lichaam is geen laboratoriumpot. De vetten in de walnoot worden bijvoorbeeld ook gebruikt om de celwanden op te bouwen. Voeding is veel meer dan een optelsom van calorieën, het is ook informatie: elke hap eten communiceert op cellulair en zelfs DNA-transcriptieniveau met je metabolisme. Als je overgewicht reduceert tot calorieën, verlies je uit het oog dat onze westerse voeding ons metabolisme herprogrammeert, zodat we gemakkelijk dik worden en snel weer honger hebben na een maaltijd. Door enkel te kijken naar calorieën, negeer je ook het verslavende aspect van westerse voeding. Legers voedingsexperts zijn continu op zoek naar manieren om onze voeding verslavend te maken. Men stopt alles tjokvol vetten, suikers en smaakstoffen die het beloningscentrum in de hersenen misleiden, waardoor we blijven eten. We zien dat zelfs op hersenscans: sommige voeding heeft hetzelfde effect als cocaïne en heroïne. Door onze fixatie op calorieën kunnen voedselproducenten ongestraft beweren dat het niet gaat over wát je eet, maar hoevéél je ervan eet.»

Lijkenpikkerij

HUMO We gaan verder in uw langer jong-plan en belanden bovenaan op de stellage: allerlei geavanceerde medische technologieën die nu nog in de pijplijn zitten, maar die op termijn veroudering kunnen counteren.

Verburgh «Ze zouden de ziekte van Alzheimer kunnen genezen, een typische verouderingsziekte, of dichtslibbende bloedvaten weer openmaken en rimpels doen verdwijnen. De farmaceutische industrie test nu al verschillende methodes uit, met wisselend succes.

»Eén van de redenen waarom wij verouderen, is de opstapeling van afvalstoffen in de lysosomen – de magen van onze cellen, die afvalstoffen verteren. Die gaan bij het verouderen minder goed werken, waardoor de afvalstoffen zich dus opstapelen. Wetenschappers hebben nu een manier gevonden om die lysosomen op te schonen met enzymen die ze op het kerkhof hebben gevonden, waar zoals u weet mensen liggen die van ouderdom gestorven zijn. Daar leven bacteriën in de grond die tóch die afvalstoffen in lijken kunnen verteren. Het lijkt sciencefiction, maar nu al worden op die manier dodelijke ziektes behandeld. Op termijn kunnen we er algemene veroudering mee stoppen, uiteindelijk ook een ongeneeslijke ziekte. Zo’n kuur kost nu nog honderdduizenden euro’s per jaar, maar zodra de patenten verlopen, wordt ze betaalbaar. De allereerste patiënt die met antibiotica werd behandeld, is indertijd ook gestorven omdat er te weinig geld voor de volledige kuur was. Nu kosten antibiotica bijna niets meer.»

undefined

'Crosslinkbrekers kunnen rimpels doen verdwijnen, waardoor je zichtbaar verjongt'

HUMO Nog zo’n wondermiddel: vaccins tegen de opstapeling van eiwitten.

Verburgh «Eiwitopstapeling is een heel vervelend probleem, dat aan de grondslag ligt van allerlei verouderingsziektes. Alzheimer, parkinson, verharde bloedvaten, noem maar op. 110-plussers sterven vaak aan een eiwitopstapeling in bloedvaten en longen. De farmacie investeert nu miljarden euro’s in vaccins die die troep opruimen en alzheimer en parkinson genezen door het immuunsysteem te activeren. Maar de onderzoeken verlopen niet goed: bij sommige trials werd het immuunsysteem té actief, met hersenontstekingen tot gevolg. Als je die reactie kunt milderen, zul je verouderingseiwitten kunnen opruimen door bijvoorbeeld om de tien jaar om een vaccin te gaan. Je cognitieve vermogens zullen verbeteren, je zult beter kunnen denken en je bloedvaten zullen weer soepeler worden. Maar pas op: geen enkele van die technologieën zal het lichaam helemaal kunnen verjongen. Dat vraagt om een samenspel – van eiwitvaccins en crosslinkbrekers, bijvoorbeeld. Crosslinks zijn bruggen tussen eiwitten die onze weefsels versuikeren en verstarren. Daardoor krijg je bijvoorbeeld rimpels: crosslinkbrekers kunnen die doen verdwijnen, waardoor je zichtbaar verjongt. Bij muizen heeft men het bloedvatenstelsel al verjongd, bij honden en apen het hart. Bij mensen zijn de resultaten voorlopig pover, omdat de crosslinks bij ons hardnekkiger zijn. Maar het is een veelbelovende technologie.»

HUMO Al iets langer in de running: stamcellen.

Verburgh «Dat zijn cellen die kunnen uitgroeien tot elke denkbare cel in ons lichaam. Ze vernieuwen ons lichaam continu: darmcellen worden elke vijf dagen helemaal vernieuwd, ons skelet elke tien jaar. Het probleem is dat stamcellen schaarser worden met het verouderen. Vroeger moest je stamcellen gaan halen waar ze talrijk zijn, bij embryo’s, wat op allerlei ethische bezwaren stuitte en waardoor het onderzoek jaren vertraging heeft opgelopen. Nu heeft een Japanse onderzoeker een manier gevonden om stamcellen uit gewone lichaamscellen te winnen. Een ongelofelijke doorbraak: je kunt bij mensen met een slechte knie kraakbeenstamcellen in het kniegewricht inspuiten. Of in het hart. Je kunt stamcellen zelfs gebruiken om organen te maken: onderzoekers hebben al functionerende muizenharten en menselijke strottenhoofden gemaakt.»

HUMO CRISPR-eiwitten, ten slotte, zijn zo baanbrekend dat ze nog geen Nederlandstalige Wikipediapagina hebben.

Verburgh «Dat is nochtans een ongelofelijke technologie: een prachtige methode om onze genetische code te herschrijven. Vroeger was DNA herprogrammeren heel omslachtig: je moest een sequentie inbrengen in een virus en hopen dat het virus het naar de juiste plaats leidde. De kans op een mislukking was enorm groot. Met CRISPR is het een fluitje van een cent.»

HUMO Ik ben geen religieuze fanatiekeling en ik hoed me doorgaans voor moralisme, maar gaat dat niet ver?

Verburgh «Er zijn ethische bezwaren denkbaar, want als je het DNA van een embryo herschrijft, herprogrammeer je de genen van alle generaties die erna komen. Daar is veel discussie over, maar het is een prachtige manier om ziektes te genezen. Als iemand een genetische ziekte zoals taaislijmziekte of bepaalde vormen van blindheid heeft, kun je het betrokken gen overschrijven. In theorie kun je met CRISPR zelfs aids genezen. Je zou het ook kunnen aanwenden om het verouderingsproces te vertragen, want uit onderzoek op proefdieren is gebleken dat je de levensduur tot tien keer kunt verlengen door één gen te herschrijven.»

HUMO Kun je met CRISPR from scratch een mens maken?

Verburgh «Moeilijk, want het menselijke DNA bestaat uit drie miljard baseparen die je allemaal zou moeten programmeren. Onderzoekers hebben wel al een bacterie from scratch gemaakt. Ze hebben zelfs hun naam en e-mailadres in het DNA geschreven, als een soort handtekening.»

HUMO Je zou wel bepaalde eigenschappen in een embryo kunnen programmeren: lengte, haarkleur, intelligentie.

Verburgh «Dat is nog een stap verder, maar het is mogelijk en daar zal de wetgever moeten tussenkomen. Maar het potentieel om goed te doen is groter dan de risico’s die eraan verbonden zijn. Als arts ben ik blij dat we eindelijk bepaalde genetische ziekten zullen kunnen genezen. De 20ste eeuw was de eeuw van de fysica: Niels Bohr, Albert Einstein, Max Planck, de relativiteitstheorie, de computer. De 21ste eeuw wordt de eeuw van de biotechnologie. We zullen manieren vinden om onze gezondheid drastisch te verbeteren. Nu kunnen we infecties met antibiotica bestrijden en kanker met zwaar toxische chemotherapeutica, maar voor de rest doen we aan symptoombestrijding. Aan een hartaanval kunnen we niets doen, beroertepatiënten kunnen we niet genezen. Dat zal drastisch veranderen, nu we het menselijk lichaam op nanoniveau kunnen wijzigen.»

280 jaar in topvorm

HUMO Dat we het verouderingsproces zullen kunnen keren, lijkt een vaststaand feit. Maar hoe wenselijk is het? Oude mensen hebben vaak vrede met hun naderende einde.

Verburgh «Natuurlijk zijn sommige mensen tevreden met een leven van 80 jaar, maar er zijn er ook die lang gezond willen blijven omdat ze nog veel willen doen – nog zo veel boeken die ze willen lezen, plaatsen die ze willen bezoeken, talen die ze willen leren. Als je aan mensen vraagt of ze 120 willen worden, zullen ze meestal nee antwoorden, omdat ze het schrikbeeld van incontinentieluiers en rolstoelen voor ogen hebben. Maar als je vraagt of ze net als Leni Riefenstahl op hun 100ste nog aan diepzeeduiken willen doen, zullen mensen veel sneller geneigd zijn om ja te antwoorden.»

undefined

'Als we 300 worden, zullen mensen misschien verschillende keren met pensioen gaan. Na dertig jaar werken nemen ze tien jaar pensioen, ze volgen een opleiding en gaan weer werken'

HUMO En u?

Verburgh «Ik vind het leven erg boeiend, en ik ben nieuwsgierig van aard. Ik wil graag heel oud worden, in een optimale gezondheid.»

HUMO Hoe oud?

Verburgh «De gemiddelde levensduur is nu 80 en er komt elke dag zes uur bij, dat is tweeënhalf jaar per decennium. Ik hoop gezond en wel 90 te worden.»

HUMO Bescheiden, na wat we besproken hebben.

Verburgh «Klopt, maar ik hoop dat er tegen dan nieuwe technologieën en middelen beschikbaar zullen zijn.»

HUMO U hoopt gebruik te kunnen maken van de longevity escape velocity?

Verburgh «De ontsnappingssnelheid voor een lang leven. Interessant concept: het wil zeggen dat je altijd lang genoeg leeft om steeds weer nieuwe innovaties te kunnen meemaken. Je eet bijvoorbeeld gezond, zingt het daardoor langer uit en profiteert van de volgende grote doorbraak, waardoor je opnieuw vijftien jaar langer leeft, hopelijk tot aan de volgende innovatie. Het is zo dat je volgens wetenschappers honderden jaren oud kunt worden.»

HUMO Zelfs al ben je in topconditie tot je 280ste: ik mag er niet aan denken om 300 jaar oud te worden. Ik verkeer met mijn 38 in een redelijke conditie, maar ik zie nu al lijdzaam toe hoe de wereld rond mij lijkt te verjongen.

Verburgh «De laatste honderd jaar is de levensduur verdubbeld, en dat hebben we ook overleefd: mensen passen zich aan. We zijn het gelukkigst wanneer we ‘in het nu’ leven, terwijl we een film bekijken, een boek lezen of een schilderij maken. Dan vergeten we de tijd en onze sterfelijkheid. Een leven dat uit zulke ervaringen bestaat, kan best wat langer duren. Natuurlijk zullen we het pensioen anders moeten opvatten als we 300 worden: mensen zullen misschien verschillende keren met pensioen gaan. Na dertig jaar werken nemen ze tien jaar pensioen, ze volgen een andere opleiding en gaan weer werken. Het vaste stramien van jeugd, scholing, loopbaan en pensioen zal niet meer houdbaar zijn. Nu ook al niet, trouwens.»

HUMO Oud worden heeft nog een ander gevolg: overbevolking.

Verburgh «Overbevolking is een probleem voor de komende honderd jaar – we zullen van 7 naar 11 miljard mensen gaan – maar op langere termijn dreigt het omgekeerde: onderbevolking. In het Westen schommelt het geboortecijfer rond 2,1. Wereldwijd, ontwikkelingslanden inbegrepen, bedraagt het geboortecijfer ook maar 2,36. Op het randje om de populatie op peil te houden, maar in de toekomst zal dat cijfer dalen, en de bevolking dus krimpen. Sommige prognoses stellen dat er in Europa over driehonderd jaar tien keer minder mensen zullen wonen dan nu. Er zijn zelfs wetenschappers die onderbevolking een grotere bedreiging voor de menselijke soort vinden dan een meteorietinslag. Overpopulatie is dus zeker geen valabel argument tegen een hogere levensverwachting.»

Google zal u redden

HUMO Sinds de laatste keer dat we elkaar spraken, twee tafeltjes verderop, hebt u plusminus 350.000 boeken gesleten. ‘De voedselzandloper’ is een kassucces geworden: je kon op geen feestje meer komen of je werd ermee om de oren geslagen. Kris Verburgh en de zandloper zijn household names geworden.

Verburgh «Ja, maar ik had de zandloper oorspronkelijk voor mijn eigen patiënten bedacht, mensen die medicatie namen waardoor ze aan overgewicht leden. De traditionele voedingsdriehoek voldeed niet meer en op mijn model konden patiënten gemakkelijk aflezen wat ze moesten laten en wat de gezonde alternatieven waren.

»Ik ben zelf geschrokken van de aandacht en het succes: ik wilde gewoon de kracht van gezonde voeding aantonen. Dokters worden opgeleid om curatief op te treden: ze schieten pas in actie wanneer het te laat is. Met voeding kun je veel onheil voorkomen, maar veel voedseladvies is te soft: ‘Eet wat meer volkorenbrood, groenten en fruit.’ We moeten net drastisch durven te zijn: Harvard-onderzoekers zetten aardappelen onomwonden op dezelfde hoogte als snoepgoed.»

undefined

undefined

'We moeten drastisch durven te zijn: onderzoekers van Harvard zetten aardappelen op dezelfde hoogte als snoepgoed.'

HUMO Mag eten ook nog plezant blijven?

Verburgh «Drastisch is relatief: aardappelen vervangen door een extra portie groenten, door paddenstoelen of peulvruchten is niet zo ingrijpend, maar de gezondheidswinst is wél reëel.»

HUMO Hoe streng leeft u naar uw eigen regels?

Verburgh «Ik drink geen frisdrank, veel water en wat groene thee. Ik eet veel groenten en fruit, en weinig aardappelen of pasta. Ik mijd dierlijke eiwitten en kies voor gezonde vetten. Eigenlijk is het heel simpel – samengevat: kies vaker voor gezonde vetten en minder voor koolhydraten en dierlijke eiwitten.»

HUMO De voedselzandloper is populair, maar niet onomstreden. Uw bijzondere voorkeur voor havermout is bekend: op dat vlak zou u te kort door de bocht gaan en selectief bronnen vermelden.

Verburgh «Ik heb een publieksboek geschreven, geen traktaat: als ik élke studie moet vermelden, wordt de referentielijst dikker dan het boek. Havermout heeft intussen een gezondheidsclaim gekregen van de Europese Unie, terwijl volkorenbrood die níét heeft.»

HUMO Sommige dokters en professoren steunden u, anderen verweten u pseudowetenschap te bedrijven. De Volkskrant noemde uw boek zelfs lariekoek.

Verburgh «Die man van de Volkskrant is – ik heb dat opgezocht – een raketwetenschapper, en uit zijn stuk bleek dat hij het verschil tussen de glycemische index en de glycemische lading niet kent. Wie nieuwe inzichten aandraagt, botst vaak op conservatieve reacties. De kritiek kwam ook uit een welbepaalde hoek: als ik adviseer om minder melk, brood en vlees te eten, raak ik natuurlijk aan bepaalde belangen.»

HUMO En dan verweert de industrie zich?

Verburgh «Ik heb het model voorgelegd aan Walter Willett van Harvard, één van de meest eminente voedingsexperts ter wereld: hij zegt dat de zandloper perfect overeenstemt met de recentste wetenschappelijke inzichten. Ik heb het concept ook neergeschreven in een wetenschappelijk artikel dat is gepubliceerd door Aging Cell, een toonaangevend wetenschappelijk tijdschrift over veroudering.»

HUMO In dat artikel vond u terloops een nieuw medisch vakgebied uit.

Verburgh «De nutrigerontologie. Veel voedingsadvies is gebaseerd op kortetermijnstudies – professor Richard Smith had het in The British Medical Journal over ‘mass murder by diet’. Mensen eten een paar maanden veel eiwitten en verliezen dan gewicht. Maar wat is het effect over tientallen jaren? Zulke studies zijn zeldzaam, want moeilijk. Daarom moet je voeding niet alleen vanuit de dieetleer benaderen, maar ook vanuit veroudering. Als je weet dat samenklonterende eiwitten verouderingsziekten veroorzaken, weet je ook dat het klassieke paleodieet niet gezond kan zijn.

»Veroudering is een hot topic. Google investeert er miljarden in via zijn dochteronderneming Calico, die de knapste koppen in het vakgebied verzamelt. Maar eigenlijk vertellen die niets anders dan wat ik in ‘De voedselzandloper’ heb geschreven. Cynthia Kenyon, een wereldautoriteit op het vlak van veroudering, eet nooit brood of pasta, maar hier word je in de ban geslagen als je dat zegt. Google heeft ook een deal ter waarde van 1,5 miljard dollar gesloten met farmareus AbbVie: ze gaan manieren zoeken om veroudering te vertragen en mensen langer gezond te houden. Mark Zuckerberg, de oprichter van Facebook, stelt samen met een aantal andere internetmiljardairs 3 miljoen dollar ter beschikking voor de Longevity Breakthrough Prize, een soort Nobelprijs voor verouderingsonderzoek.»

HUMO Dat verbaast me niet: figuren als Zuckerberg hebben het fundamenteel moeilijk met hun eigen sterfelijkheid. Steve Jobs heeft ook nooit aanvaard dat hij aan terminale pancreaskanker leed.

Verburgh «Vroeger bouwden farao’s piramides om verder te kunnen leven na hun dood, nu besteden Zuckerberg en co. miljarden aan onderzoek. Maar het is niet alleen een kwestie van narcisme. Google weet goed genoeg dat er de komende tientallen jaren gigantische doorbraken op het vlak van gezondheid zullen worden gerealiseerd. We zullen steeds langer en gezonder leven. En via mijn boek wil ik uitleggen hoe dat mogelijk is.»