De mug gaat viraal in 'Mosquito': 'Het is allemaal de schuld van de globalisering'

De mug is niet zomaar een nutteloos en irritant wezen dat zich in uw en onze oorschelp nestelt terwijl we de slaap proberen te vatten, zo leert ons ‘Mosquito’, een ietwat verontrustende documentaire die op 6 juli op Discovery wordt uitgezonden. Volgens medisch entomoloog en muggenexpert Bart Knols is de muskiet zelfs veruit het gevaarlijkste dier op de planeet.

Bart Knols «Absoluut. Er is een uitgebreid assortiment aan tropische steekmuggen, en ze zijn allemaal uitstekend uitgerust om gevaarlijke ziektes als malaria, zika, gele koorts, chikungunya, knokkelkoorts of het westnijlvirus te verspreiden.»

HUMO Naar verluidt zou ook de gewone huissteekmug het zikavirus kunnen overdragen.

Knols «Helemaal zeker is het nog niet, maar de onderzoeken wijzen alleszins in die richting. Het zou ook perfect te verklaren zijn vanuit de evolutieleer: een virus doet er nu eenmaal alles aan om te overleven en zichzelf te verspreiden, en hoe meer soorten muggen – taxi’s, zeg maar – het daarvoor kan aanspreken, hoe beter.»

HUMO Sommige ziektes deden er 300 jaar over om voet aan wal te krijgen in het westen, maar in de afgelopen zestien jaar zijn er maar liefst drie bijgekomen: het westnijlvirus, chikungunya en zika.

Knols «Allemaal de schuld van de globalisering: een virus dat vandaag nog diep in de jungle van Borneo sluimert, kan morgen voet aan wal zetten in Milaan, New York of Brussel. Muggen of larven kunnen meereizen op de vele duizenden goederentransporten, maar de virussen kunnen ook gewoon het vliegtuig nemen: dagelijks reizen immers zo’n 8 miljoen mensen per vliegtuig de aardbol rond, en als je rekent dat een menselijk lichaam zo’n 5 liter bloed bevat, dan wil dat zeggen dat er dagelijks 40 miljoen liter bloed in de lucht hangt – een rode zee vol ziekteverwekkers, zeg maar. Daardoor kunnen scenario’s die we tien jaar geleden alleen kenden uit films als ‘Outbreak’ of ‘Contagion’ plots pure realiteit worden. De zika-uitbraak heeft dat alleszins aangetoond.»

HUMO Kortom: die apocalyptische toon in de documentaire is niet eens een béétje overdreven?

Knols «Er hing jarenlang zo’n sfeertje van ‘ach ja, die wetenschappers, het zal allemaal wel meevallen’, maar sinds de uitbraak van het zikavirus in 2015 in Brazilië zijn de ogen opengegaan. Het is erg dat ik het moet zeggen, maar voor mensen in ons vak was die gebeurtenis een zegen: eindelijk lijkt het door te dringen dat we die noodklok niet zomaar luiden. Dat kleine virusje uit Oeganda zit vandaag in 50 landen, en 2,5 miljard mensen lopen het risico ermee besmet te raken. Behalve voor zwangere vrouwen zijn de gevolgen beperkt, maar wat als er straks een écht gevaarlijk virus uitbreekt? In het rijke Westen zullen we de schade nog wel kunnen beperken, maar derdewereldlanden zullen alweer de hoogste prijs betalen.»

HUMO Vallen die gevaarlijke muggensoorten niet simpelweg uit te roeien?

Knols «De meningen lopen daarover uiteen, maar ik vind van wél. De drie ziekten die de afgelopen zestien jaar in het westelijk halfrond de kop opstaken, zijn verspreid door zogenaamde invasieve exoten, soorten die hier helemaal niet thuishoren. Wat mij betreft is het dan helemaal verantwoord om ze lokaal te vernietigen. Je moet alleen uitkijken hoe: we zullen de overstap moeten maken van chemische naar biologische bestrijdingsmiddelen, of genetisch gemanipuleerde muggen uitzetten, daar wordt al volop mee geëxperimenteerd.

»Trouwens: tussen 1947 en 1962 hééft de Braziliaanse overheid de gelekoortsmug in een gebied van 11 miljoen vierkante meter bijna uitgeroeid. Hadden ze toen doorgezet, dan waren zika, chikungunya, gele koorts en knokkelkoorts vandaag geen probleem geweest. Maar omdat het probleem nagenoeg onder controle leek, hebben ze de geldkraan dichtgedraaid. Overheden denken zelden op de lange termijn, hè.»

HUMO Slaapt u onder een muskietennet, en kijkt u televisie met een opgerolde krant binnen handbereik?

Knols «In tropenlanden slaap ik onder zo’n net, maar thuis nog niet – met de nadruk op nóg. Ik zeg weleens voor de gein: ‘Investeer nu in antimuggenproducten, want het is slechts een kwestie van tijd voor die markt in West-Europa héél groot wordt.’»