10 jaar na de storm
De nabestaanden van de Pukkelpop-storm: ‘Je moet opnieuw leren leven. Ik heb een halfjaar niet naar de radio kunnen luisteren’
Het onweert hevig als ik naar Hasselt rijd om het met de nabestaanden van de ramp op Pukkelpop in 2011 – waarbij vijf mensen het leven lieten – te hebben over die noodlottige dag, en de tien jaar die sindsdien zijn voorbijgevlogen. Het onweerde ook toen de slachtoffers in de zomer van 2012 aan de weide herdacht werden – alsof het weer het nodig vindt om bij elke herdenking de spierballen te laten rollen. ‘Het is de definitie van het noodlot, hè: een samenloop van alles wat verkeerd kan lopen.’
In een restaurant in Heusden-Zolder hebben we afgesproken met Jan Ghys, papa van Marlo, en Dirk, Katrien en Nele De Wilde, de ouders en zus van Marijke. Marijke was 21 toen een stelling het begaf en neerkwam op haar tentje, waarin ze was gaan schuilen. Marlo, eveneens 21, overleed door een geknapte dwarsbalk in de Boiler Room. Ook zijn vriendin Wendy Bürecke kwam om het leven. Jan is met een elektrische mountainbike naar Heusden-Zolder afgezakt, de familie De Wilde, uit Hamme, met de wagen. Eveneens aanwezig om steun te verlenen: Anja van Pukkelpop.
HUMO Hoe is het met jullie?
DIRK DE WILDE «Goed, eigenlijk. Hadden ze ons dat vlak na Pukkelpop 2011 gezegd, we zouden het nooit geloofd hebben. We zijn gelukkig, maar anders dan vroeger.»
JAN GHYS «Er is een leven met en een leven zonder. We kunnen weer plezier maken. Maar er is altijd dat stemmetje dat zegt: ‘Mag ik wel plezier maken?’ Tuurlijk mag dat.»
NELE DE WILDE «Aanvankelijk voel je je op alle vlakken schuldig. De eerste keer dat je er vijf minuten niet aan hebt gedacht. De eerste keer dat je om iets moet lachen. De eerste keer dat je zelf een grapje maakt, of dat je je echt hebt geamuseerd.»
JAN «De eerste keren dat ik terug kon lachen, werd dat altijd gevolgd door een huilbui. Maar het ebt weg. Ik ben er wel emotioneler door geworden, misschien heeft dat ook met de leeftijd te maken.»
DIRK «Je moet opnieuw leren leven. Ik heb zes maanden lang niet naar de radio kunnen luisteren, terwijl ik in de auto áltijd Radio 1 had opstaan. Een half jaar lang heb ik elke dag naar de muziek van de begrafenis geluisterd als ik van het werk naar huis reed. Ik was vooral bang dat ik op de radio iets zou horen waardoor ik zou moeten lachen. En elk liedje dat ik hoorde, ging over Marijke.»
JAN «Mijn emotioneelste momenten heb ik ook gehad toen ik alleen in de auto zat. Ook omdat ik nog altijd in de auto van Marlo rijd.»
DIRK «Ik heb het moeilijk als ik ‘Twee meisjes op het strand’ van Raymond van het Groenewoud hoor. De week na Pukkelpop zou Marijke met haar vriendin Annelies, met wie ze op Pukkelpop samen in een tentje zat, op vakantie naar Turkije vertrokken zijn. Marijke was een zonneklopster.»
HUMO Welke muziek is er op haar begrafenis gedraaid?
KATRIEN DE WILDE «Al haar lievelingsliedjes.»
DIRK «Samengesteld door Nele en haar vrienden en vriendinnen.»
NELE «‘Walk on Water’ van Milk Inc. was haar guilty pleasure. Ook in dat liedje hoor ik niets dan referenties aan Marijke, terwijl het voordien een luchtig feestliedje was.»
JAN «Overal zie of hoor je linken.»
HUMO Hebben jullie hulp gezocht of gekregen?
DIRK «De eerste dagen vooral van slachtofferbejegening, die je helpt met de praktische zaken zoals de begrafenis, of om de pers op afstand te houden. Met slachtofferhulp hebben we pas contact opgenomen op 1 december, toen het echt nodig was. Katrien zat erg diep. Ik ook, maar ik vluchtte weg in mijn werk. Op dat moment had ik al zeker drie maanden geen traan meer gelaten. Ik zat vol opgekropt verdriet, maar ik kon niet wenen. Tijdens het eerste gesprek van anderhalf uur met de psychologe heeft ze mij drie vragen kunnen stellen, de rest van de tijd heb ik zitten huilen. Ze zeggen daar keihard waar het op staat. Dat er een leven was vóór 18 augustus 2011 en een leven na, en dat dat twee verschillende zaken zijn. Dat de helft van de koppels uit elkaar gaat, ook. Keihard om te horen, maar het helpt om zelf verder te kunnen.»
KATRIEN «Iedereen verwerkt het op zijn manier.»
DIRK «Ik heb lang gedacht dat ik gek aan het worden was.»
JAN «Niemand kan je vertellen hoe je het moet doen. Het verwerken, het een plaats geven, verder gaan… Als ik een film zag waarin een kind stierf, dacht ik: nee, zo is het niet.»
KATRIEN «In een film worden ze direct hysterisch, maar ik stond aan de grond genageld. Ik kon niks meer. Het heeft uren geduurd voor ik een eerste traan liet.»
DIRK «Ik kon met moeite stappen. Ik was in shock.»
JAN «Wij hebben ons teruggetrokken en geen hulp of bijstand gezocht. Slachtofferhulp is een paar keer thuis geweest, in het begin samen met de politie, maar we vonden dat we er geen nood aan hadden. Misschien hadden we het beter wel gedaan. We hebben geen problemen gehad of zo, maar we praten er heel weinig over. Er moet altijd iemand bij zijn. Of we moeten gedronken hebben. Het was misschien goed geweest als toen iemand had gezegd: ‘Madammeke, maak u maar niet ongerust. Dat is een normale reactie.’»
NELE «Ik vind het makkelijker om er met vriendinnen over te babbelen dan met een psycholoog. In het kapsalon waar ik werk, komt het onderwerp geregeld ter sprake en dan zeggen mensen weleens: ‘Amai, gij kunt daar vlot over praten.’»
DIRK «Katrien en ik willen er allebei zoveel mogelijk over babbelen. Twee jaar na het overlijden van Marijke zijn we bewust op zoek gegaan naar een B&B van Vlamingen in Frankrijk, om ’s avonds samen met Vlamingen aan tafel te kunnen zitten, goed wetende dat één van de eerste vragen zal zijn: ‘Hebben jullie kinderen?’ Het heeft mij deugd gedaan om er veel over te praten.»
HUMO Jan, je vrouw Kristel praat er liever niet over in het openbaar?
JAN «Ze voelt zich nu heel schuldig dat ze er niet bij is, dat ik alleen ben moeten komen. Een maand geleden belde bij ons thuis een reporter aan: ‘Mevrouw, het is tien jaar geleden, ik kom u interviewen.’ Ze heeft het afgewimpeld. Maar toen de vraag van Humo kwam, via Anja van Pukkelpop, heb ik gezegd: ‘Ik ga dat doen.’ Pas op, ik zit hier tegen mijn goesting, hoor. Maar ik dacht: ik doe het nu, dan hoeft het over vijf jaar niet meer. Het mag nu stoppen. Is tien jaar een keerpunt? Nee, er is geen keerpunt, het gaat gewoon door. Als Marlo gestorven was in een auto-ongeluk, zou het voor ons hetzelfde zijn geweest, maar dan kwam het niet bij elke verjaardag in het nieuws.»
DIRK «De media-aandacht deed ons op een bepaald moment heel onbehaaglijk voelen, vooral tegenover andere mensen die een kind verloren hebben. Toen ‘Panorama’ er een reportage over wilde maken, heb ik gevraagd om die op te dragen aan álle nabestaanden van mensen die te vroeg gestorven zijn. Marijke en Marlo zijn niet meer waard dan alle andere jongeren die dagelijks het leven laten. Het is voor al die ouders en zussen en broers exact hetzelfde verhaal.»
KLOKKEN VOOR KIEWIT
HUMO Nele, was jij tien jaar geleden ook op Pukkelpop?
NELE «Nee, niemand van ons. Maar we zijn wel meteen naar daar gegaan.»
JAN «Vóór 2011 ben ik maar één keer naar Pukkelpop geweest: in 1986, de tweede editie, op het voetbalveld van Excelsior Heppen. DAF speelde toen, dat weet ik nog goed. Marlo zei elk jaar: ‘Pa, kom toch mee’, maar ik vond het er te druk.»
NELE «Voor Marijke was het haar eerste editie van Pukkelpop.»
KATRIEN «Naar Werchter was ze wel al geweest.»
DIRK «Marijke had haar voorlaatste jaar hogeschool achter de rug en geen herexamen, dus kon ze naar Pukkelpop. Ze keek er al lang naar uit.»
HUMO Weet je wie ze wilde zien?
KATRIEN «Foo Fighters. Die staken er voor haar boven uit.»
DIRK «Het jaar erna zijn we zelf naar Foo Fighters gaan kijken. Ze begonnen met een heel lange gitaarintro en een speech van Dave Grohl over wat er een jaar eerder was gebeurd. En ze droegen het optreden op aan de slachtoffers. Ik krijg er nog kippenvel van. Van het lange applaus na de minuut stilte die om kwart over zes is gehouden, herinner ik me gek genoeg niks meer. Ik was weg.»
JAN «Ik vond dat wel heel indrukwekkend, zestigduizend mensen die zwegen.»
NELE «Eén keer heeft iemand iets geroepen, maar dat heeft maar een fractie van een seconde geduurd. Ik denk dat de mensen rond die man hem hebben doen zwijgen.»
ANJA «Iederéén was toen stil, ook op de camping, in de vipruimte, backstage en in het artiestendorp. Er lopen op Pukkelpop meer dan vijfhonderd mensen met walkietalkies rond, maar op dat moment waren er maar twee in gebruik: die van mij en mijn collega Glenn. Hij stond in de klokkentoren van Kiewit, om het signaal van mij door te geven aan de koster. Ik weet nog dat ik uitkeek over die mensenzee en dacht: Anja, dit is waarschijnlijk het allerbelangrijkste wat je ooit in je leven gaat doen. In heel Hasselt hebben de klokken toen één minuut geluid.»
HUMO Ik stond in 2011 tijdens de storm in het Proximustentje waar een boom op is gevallen, en waarin David Boel uit Hamme verlamd is geraakt. Vlak daarna wilde ik zoveel mogelijk foto’s en beelden zien, en ik stelde bij de voorbereiding van dit gesprek vast dat ik het nog steeds niet kan laten om elke foto van dat tentje naar een mapje op mijn bureaublad te slepen.
DIRK «Je wilt een zo volledig mogelijke reconstructie, hè. Ik heb alles uitgeschreven, geprobeerd om wat er gebeurd is zo gedetailleerd mogelijk te vatten. Dat was niet makkelijk, ik heb het pas een jaar later gedaan. Twee weken ben ik ermee bezig geweest, op vraag van therapeut Erik de Soir.»
JAN «Bij mij is de chronologie helemaal weg. Hoe is Marlo naar Pukkelpop vertrokken? Dat moet ik aan mijn vrouw vragen. Ik weet wel nog dat hij alleen is gegaan.»
HUMO Weet je nog wanneer je hem voor het laatst hebt gezien?
JAN (schudt het hoofd en krijgt tranen in de ogen) «Echt niet. ’s Morgens wellicht, maar… Het was een doodgewone dag, hè. De herinneringen die ik nog heb, beginnen pas in de namiddag, bij de eerste berichten over het onweer. Ik had de nachtshift, en de dochter van mijn vaste collega was ook op Pukkelpop. ‘Mijn dochter is terug thuis,’ sms’te hij. Ik ben toen mijn dochter Arjan gaan halen, en mijn jongste zoon Joran, het was de eerste keer dat hij naar Pukkelpop mocht. Hij was kwaad: ‘Waarom moet ik naar huis? Morgen begint het hier gewoon opnieuw!’ Op het moment van de storm zat hij in een tent op de camping, hij had de ernst van de zaak niet door. Dat zit allemaal nog heel duidelijk in mijn hoofd. Wat later komt – naar huis gaan, politie aan de deur, terug naar de wei – heb ik al tien keer verteld, maar eigenlijk is het voor mij één grote chaos. Je bent gewoon verloren.»
LIJSTEN MET NAMEN
DIRK «De chronologie is voor mij ook maar duidelijk geworden door het op te schrijven. Ik dacht dat we al veel vroeger in Hasselt waren, rond 20 uur, maar we hebben de eerste berichten pas om 19 uur op tv gezien. We hebben een berichtje gestuurd, maar kregen geen antwoord. Vrienden en vriendinnen hadden ook geen nieuws. Om halfacht kwamen we te weten dat een vriendin van Marijke naar het ziekenhuis was gebracht met een open beenbreuk. En dat ze Marijke niet vonden. Dat moment was… Blinde paniek eigenlijk, ik moest gaan liggen omdat ik zou flauwvallen. Katrien is naar het toilet gegaan en is daar blijven zitten. Ik ben toen water beginnen te drinken en heb gezegd: ‘We moeten meteen vertrekken.’»
KATRIEN «Toen was het al halfnegen, en Hasselt is niet bij de deur voor ons.»
JAN «Voor mij is het maar een halfuur rijden, maar ik ben drie keer moeten stoppen.»
DIRK «Eigenlijk wisten we op dat moment al dat het niet goed zat.»
JAN «Wij waren kwaad op Marlo. Iedereen had contact opgenomen, behalve hij. ‘Die laat niks weten! Waar zit hij?’»
DIRK «Wij wisten dat, als Marijke ook maar enige kans had gezien om ons te waarschuwen, ze dat zeker gedaan zou hebben. Hoe langer het duurde, hoe groter de paniek werd. Maar je denkt: 65.000 man, hoe groot is de kans? Op de E313 kwamen we in een gigantische file terecht, het verkeer stond zo goed als stil. Op een bepaald moment reed er een politiecombi tussen de wagens, en daar ben ik als een gek achteraan gegaan. Zo ben ik Hasselt binnengereden. Die beelden vergeet ik nooit: takken, omgewaaide bomen, brandweerwagens, ambulances… Het was oorlogsgebied. Als ik een brandweer- of ziekenwagensirene hoor, word ik nog altijd teruggekatapulteerd.»
KATRIEN «We waren de eerste ouders die in het crisiscentrum van het Jessa Ziekenhuis aankwamen.»
DIRK «De vriendin van Marijke was al naar de operatiekamer, ons hebben ze in een refter gezet en een kop koffie gegeven. We voelden ons daar in de weg zitten, want er stroomden steeds meer gewonden toe, en we dachten: straks belt Marijke en is er niks aan de hand.»
NELE «Ik ben naar de plek op de camping gegaan waar haar tentje stond, maar dat was afgebakend met hekken en zwarte plastic zeilen. Daarna trok ik naar het parochiezaaltje in Kiewit, waar lijsten hingen met namen van gewonden en lichtgewonden – echt zoals in de film. Dan naar de oude Philips-site, waar ook mensen werden verzorgd. We hielden elkaar voortdurend op de hoogte, maar toen ik om halféén ’s nachts opnieuw naar mijn ouders belde, nam er een verpleegster op.»
DIRK «Om halfelf hebben ze ons in het Jessa Ziekenhuis gezegd, en dat zijn woorden die je nooit vergeet: ‘Je mag op je twee oren slapen, Marijke is zeker niet bij de gewonden.’ Ik vroeg: ‘Hoe zeker zijn jullie ervan dat ze niet overleden is?’ Ze zijn toen bij haar vriendin Annelies langsgegaan, die ontwaakte na de operatie, om te vragen of zij wist hoe het met Marijke was. Zij heeft gezegd: ‘Nee, maar het moet heel erg zijn.’ Ze konden toen natuurlijk snel de optelsom maken, maar ze mochten niets tegen ons zeggen vóór ze het zeker wisten, en vóór de mensen van slachtofferhulp er waren. Om halféén hebben ze het ons verteld. Eigenlijk hoefden ze ons niks meer te zeggen: toen we twee mensen naar ons zagen komen, wisten we het. Net daarna belde Nele, en toen heeft een verpleegster mijn telefoon overgenomen.»
JAN «Ik zat met Joran en Arjan terug thuis toen ik een bericht van de politie van Genk kreeg: ‘We hebben een gsm gevonden, kunt u bevestigen dat dit het nummer van uw zoon is? Nee, we weten niet waar hij is.’ Ik ben terug naar de wei gereden. Daar was het chaos, aan de kerk was er niemand meer, aan de sporthal heeft een man mij proberen te helpen. Ik ben toen doorgewandeld, en op een bepaald moment kreeg ik telefoon van Joran (Jan, met tranen in de ogen): ‘Papa, Marlo is dood. De politie van Hasselt is nu hier.’ Daar stond ik… (breekt) Waar naartoe? Ik was niet in staat om naar huis te rijden. Ik ben een politiepost binnengestapt, en daar hoorde ik dat Marlo’s vriendin Wendy ook overleden was. Uiteindelijk ben ik Marlo zijn kameraden tegengekomen, en zij hebben mij opgevangen. Ik was zó blij om hen te zien, mannekes van 20 jaar, en ik heb hen gesmeekt om bij mij te blijven.»
GEKNAPT ALS KNIPMES
HUMO Hadden jullie de behoefte om boos te zijn op iemand, een zondebok aan te wijzen? Ik herinner me dat zelfs weerman Frank Deboosere de schuld heeft gekregen van de storm.
JAN «Je wilt alles en iedereen de schuld geven: slechte tenten, slechte organisatie... Maar dat is natuurlijk onzin. Je had het niet kunnen voorkomen.»
NELE «Ik ben heel kwaad geweest om dat gedoe over de terugbetaling van de tentjes en de drankbonnen.»
DIRK «Ik begreep niet dat er ouders waren die hun kinderen daarin steunden: ‘Je moet je drankbonnetjes terugvragen!’ Op een moment dat er vijf doden zijn en veel mensen in het ziekenhuis liggen. Ik had het daar erg lastig mee.»
JAN «Die storm heeft wereldwijd een grote invloed gehad op de verzekeringen, de beveiliging… Zelfs het weerbericht is anders. Veel voorzichtiger.»
DIRK «Dat zie je na elk drama: Roskilde, de brand in de Innovation, in het Switel Hotel in Antwerpen, enzovoort. Dan worden er meteen meer maatregelen genomen om zulke dingen te voorkomen. Maar nul risico bestaat niet. De zaterdag na de ramp zijn we gaan kijken op de plaats waar Marijke overleden is, ik wilde met mijn eigen ogen zien hoe het was kunnen gebeuren.
»Ik heb heel die stelling van boven naar onder en van links naar rechts bekeken. Daar scheelde niks aan. Aan de basis twee vierkante meter beton, een meter hoog, stalen kabels, één spandoek. Iemand heeft gefilmd hoe het is gebeurd, onbewust uiteraard. Ik heb één keer naar dat filmpje gekeken: die pilaar is gewoon geknapt, als een knipmes. Het was de bevestiging van wat we de avond zelf al hadden geconcludeerd: tegen dat natuurgeweld was niks of niemand opgewassen, ook Pukkelpop niet.»
JAN «De vraag ‘Wat als?’ spookt voortdurend door je hoofd. Wat als Marlo zich niet had omgedraaid om te kijken waar Wendy bleef?»
DIRK (knikt) «Wat als Marijke wél herexamens had gehad? Wat als ze een bus vroeger of later had genomen?»
JAN «Marlo’s kameraden zijn nu allemaal jonge dertigers, sommigen zijn getrouwd, hebben een huis gekocht, een kindje… Als Marlo nog had geleefd, was ik dan grootvader geweest? Maar er is geen ‘Wat als?’, en als de vraag de kop opsteekt, probeer ik snel aan iets anders te denken.»
DIRK «Het is de definitie van het noodlot, hè: een samenloop van alles wat verkeerd kan lopen.»
HUMO Hebben jullie veel aan elkaar gehad?
JAN «We kennen elkaar natuurlijk alleen maar door wat er is gebeurd, maar ik heb bij hen altijd een heel goed gevoel gehad.»
DIRK «We hebben meestal ook al iets gedronken als we elkaar tegenkomen (lacht). Iedereen gaat er anders mee om: wij gaan elk jaar terug naar Pukkelpop, maar er zijn ook ouders die liever geen voet meer op die wei zetten. Alle respect daarvoor, maar mij doet het deugd om daar te zijn.»
JAN «De eerste drie, vier jaar gingen we omdat Marlo er gestorven was en interesseerden de groepen mij niet zoveel, maar intussen amuseer ik mij er ook gewoon.»
DIRK «We zijn er toch al een paar keer, euh, doorgezakt (lacht). De eerste drie, vier jaar zou dat niet gekund hebben, toen ging het alleen over Marlo en Marijke. Nu gaan we nog altijd voor Marijke, maar ook om het festival mee te maken, een pintje te drinken met diegenen die ons sindsdien het meest nabij zijn geweest en ons steeds vergezellen, met Anja, met Jan, met kameraden van Marijke. Het is een stuk van ons sociale leven dat we niet meer zouden kunnen missen.»
JAN «Ik heb het geluk gehad dat mijn schoonbroer Johan mij op sleeptouw heeft genomen. Hij zei: ‘Kom, hop, dat gaan we zien!’ Ik hoor liever het wat hardere gitaarwerk, maar hij nam me mee naar de Boiler Room. En maar springen op The Subs en wat nog allemaal. En ik ben geen danser, ik heb last van mijn rug. Er zijn Pukkelpop-edities geweest waarop ik acht pillen Dafalgan Codeïne binnen had (lacht). Hup, geen probleem! Na Pukkelpop moest ik wel twee dagen vakantie aanvragen.»
JAS AAN DE KAPSTOK
HUMO Zijn er vaste data die in het teken van Marijke en Marlo staan?
DIRK «Toen Marijke vorig jaar 30 geworden zou zijn, heeft Nele een drink georganiseerd waar veel volk op afgekomen is. Voor de rest niet veel, nee.»
JAN «Bij ons ook niet. De klassiekers: de verjaardag, Allerheiligen... Maar ik heb het er gisteren met mijn vrouw nog over gehad: dat is eigenlijk meer voor de andere mensen.»
KATRIEN «Dat heb ik ook al dikwijls gezegd. Het wordt je op die dagen moeilijker gemaakt, omdat je veel berichtjes krijgt van mensen die denken dat je het die dag moeilijker hebt.»
JAN «Thuis aan de kapstok hangt nog een leren jas van Marlo. Mijn vrouw wil die niet wegdoen, geen idee waarom. Er hangen jassen overheen, ik zie hem niet meer hangen. Ik rijd ook nog altijd met de wagen van Marlo, maar ik leg de link niet meer, ook al ligt er nog een verkleurd opahoedje van hem op het dashboard.»
HUMO Laatste vraagje: is er één beeld of uitspraak van Marijke of Marlo die jullie het helderst voor de geest staat?
NELE «Het algemene beeld dat de meeste mensen zich van Marijke herinneren, is wellicht haar glimlach. Ze had een heel mooie glimlach.»
DIRK «Ze was iemand die veel om anderen gaf, tot in het extreme zelfs. Ik herinner me dat ze eens van een examen terugkwam en huilde omdat iemand anders het slecht had gedaan.»
NELE «Weet je nog wat de leerkracht op het oudercontact zei toen ze in het eerste leerjaar zat? ‘Er is eigenlijk maar één probleem: alle jongens in de klas zijn verliefd op Marijke.’ (lacht)»
JAN «Van Marlo herinner ik me ook zijn glimlach. En zijn onnozeliteiten. Hij kon heel goed onnozel doen, of ergens de draak mee steken.»
DIRK «Marijke had een soort humor waarvan ik mij sterk maak dat ze die van mij had. Ik zei altijd: ‘Ik ben een beer – een koala is ook een beer, hè’ (lacht). Een jaar of elf, twaalf geleden stond ik ’s ochtends in de badkamer naast haar, ik klop op mijn buik en zeg: ‘Puur beton.’ Marijke kijkt opzij en zegt: ‘Ja, papa, maar wel nog maar net gegoten, hè.’ (lacht)»
HUMO Mensen, heel hard bedankt voor het gesprek.
Lotgenoten: Pukkelpop
VTM, woensdag 18 augustus, 23.30
