De nieuwe baas van de banken: hoe teleurgesteld is Karel Van Eetvelt?
De kantoren van Febelfin, de beroepsfederatie van de bankiers, ogen redelijk spartaans: de binnenhuisarchitect heeft duidelijk de opdracht gekregen te laten zien dat het geld hier niet tegen de plinten klotst. We hebben hier een afspraak met Karel Van Eetvelt (51), die de zelfstandigenorganisatie Unizo heeft verlaten om CEO van Febelfin te worden.
'De druk op de vermogens in ons land is al groot, en de derde hoogste in Europa. Dat de vermogens niets bijdragen aan de solidariteit, is gewoonweg niet waar'
HUMO Wat heeft u bezield?
Karel Van Eetvelt «Ik heb altijd gezworen dat ik tien jaar bij Unizo zou volmaken, het zijn er dertien geworden. Maar België en Vlaanderen zijn relatief klein, je botst na verloop van tijd steeds weer op dezelfde mensen en hun standpunten. Als je voor de 26ste keer de koopjesregeling moet uitleggen, bekruipt je toch het gevoel….»
HUMO Been there, done that.
Van Eetvelt «Juist. Ik had behoefte aan iets nieuws, een intellectuele uitdaging waarin ik niet langer op automatische piloot moest werken. Dat klinkt misschien pretentieus, maar ik kon op het einde de vragen voorspellen die ik zou krijgen. Ik word ongemakkelijk als ik te veel in mijn comfortzone zit, ik heb een uitdaging nodig. En die heb ik hier: ik begrijp nog niet de helft van wat de mensen hier zeggen. De financiële sector heeft een heel eigen jargon, en dat dwingt me om te studeren.»
HUMO U bent hier wel de baas. Er zit dus iemand in de cockpit die niet weet hoe het vliegtuig bestuurd moet worden.
Van Eetvelt (lacht) «Maakt u zich niet ongerust, het komt wel goed. Maar ik moet de betekenis van sommige instrumenten en knopjes nog leren. Je moet weten dat een LCR een liquiditeitsparameter is, waar Bazel III in detail voor staat, noem maar op. We hebben net instant payment gelanceerd, een overschrijvingsmethode waardoor het geld in vijf seconden van de ene rekening naar de andere gaat, in plaats van er anderhalve dag over te doen. Wat daar op technisch en juridisch vlak bij komt kijken, dat wil je niet weten. En dat is nog klein bier vergeleken met het belangrijkste probleem: hoe herstel je het vertrouwen in de banksector? We staan nu redelijk laag in alle vertrouwensbarometers.»
HUMO Ergens tussen de politici, de journalisten en de prostituees.
Van Eetvelt «Voilà (lacht). Nu, mensen hebben nog wel vertrouwen in hun bankier, maar niet langer in de banken. Dat imagoprobleem aanpakken, terwijl de internationale spelers ook hier op de markt zullen komen, plus de gevolgen van de digitalisering voor de werkgelegenheid: uitdagingen genoeg.»
HUMO U klonk de laatste maanden ook een beetje verbitterd bij Unizo.
Van Eetvelt «Dat klopt, ik dreigde stilaan cynisch en verzuurd te worden, en die weg wilde ik niet op. Dertien jaar geleden had ik een grote droom: via sociaal overleg met alle middenveldorganisaties een oplossing zoeken voor de vergrijzing en de betaalbaarheid van onze sociale zekerheid. Wij hebben in de jaren 50 een fantastisch systeem uitgebouwd, met democratisch onderwijs, loon naar werken voor wie dat hard doet, en bescherming voor mensen die door tegenslag of een handicap achteropraken. Dat heeft lang heel goed gewerkt en ik blijf erin geloven, maar het systeem staat nu wel onder druk. De samenleving is enorm veranderd: niet alleen de vergrijzing, maar ook de globalisering en de digitalisering veranderen je economische model. Het was mijn droom om die veranderende wereld met een nieuw sociaal pact tegemoet te treden, en het is mijn grote teleurstelling – en ook mijn mislukking – dat we daar nooit in zijn geslaagd.»
HUMO Waarom is het niet gelukt?
Van Eetvelt «Het enige wat een beetje in die richting ging, was het Generatiepact onder Verhofstadt, en dat heeft maar twee maanden standgehouden. Toen is het me beginnen te dagen dat er mensen zijn die meer met het behoud van het verleden bezig zijn dan met het voorbereiden van de toekomst. Aan de cultuur van de verworven rechten mocht nooit geraakt worden.»
HUMO Dat zag je, met alle respect, ook bij de zelfstandigen en de patroons, niet alleen bij de vakbonden.
Van Eetvelt «Akkoord, ik ben ook een paar keer tegen mijn eigen achterban ingegaan als het ging over de sluiting op zondag, de verkoop via het internet en nog andere dossiers, maar we zijn er nooit in geslaagd de groepsbelangen uit het verleden te overstijgen en een blauwdruk voor een nieuw systeem uit te tekenen. Iedereen beseft dat het systeem niet langer houdbaar is, maar er is tegelijk geen bereidheid om het te veranderen.»
HUMO Ik ben oud genoeg om nog Georges Debunne, Jef Houthuys en Raymond Pulinckx te hebben zien onderhandelen. Die waren nog meer vakbondsman en patroon dan hun opvolgers vandaag. Maar zij kwamen wel iedere keer tot een akkoord.
Van Eetvelt «De tijden zijn niet te vergelijken. Je hebt een groep nodig die zichzelf overstijgt, en die onderhandelingen kosten weken, zelfs maanden. In stilte en in wederzijds vertrouwen. Begin daar maar aan als alles wat je zegt, binnen de minuut op Twitter staat en direct een rel veroorzaakt. Ik las, zal ik nu maar bekennen, al jaren de hoofdartikels van de kranten niet meer. Ik zie ook in de politiek te veel mensen die denken dat de sociale media de stem van de samenleving zijn. Mijn ervaring is anders, ik probeerde nog echte mensen te zien. Ik ken alle parochiezalen van dit land, en daar hoor je beschaafdere en beter doordachte meningen dan wat er op de sociale media wordt getoeterd en gebaggerd. Gelukkig maar, want de verharding en de verruwing van het taalgebruik is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Je komt toch geen stap verder als je elkaar verbaal blijft aftroeven in steeds sterkere bewoordingen? Ook daarom wilde ik weg bij Unizo: ik kon het niet meer opbrengen om steeds harder te moeten roepen om nog gehoord te worden.
»De vakbonden zijn bang dat het nieuwe systeem minder bescherming zal bieden dan het bestaande, wat ik begrijp, en dat hun achterban hen wegstuurt als ze een millimeter toegeven. Dus blokkeren ze alles. Maar vroeg of laat gaat de generatie van die verworven rechten met pensioen en zullen de volgende generaties het nog veel lastiger krijgen. Er is geen bereidheid om verder dan vandaag te kijken.»
HUMO Dus wanneer jongeren zeggen dat ze niet meer geloven in de betaalbaarheid van hun pensioenen, en dat ze dus beter voor zichzelf zorgen, hebben ze gelijk?
Van Eetvelt «Ik hoop dat ze ongelijk zullen krijgen, maar dat zal alleen lukken als iedereen leiderschap toont en tegen zijn achterban durft te zeggen dat we een ander systeem nodig hebben, en dat iedereen toegevingen zal moeten doen. Want wanneer de sociale stabiliteit verdwijnt, zitten we ook met een groot economisch probleem. Als nieuwe groeilanden ons om iets benijden, dan is het wel om ons systeem van sociale vrede.»
HUMO Staat dat niet haaks op het mantra dat alles in functie van de hardwerkende Vlaming moet staan, en dat de rest maar zijn plan moet trekken?
Van Eetvelt «Het succes van het vorige systeem was dat het ondernemende mensen beloonde en hun de financiële ruimte gaf om solidair te kunnen zijn. Ik heb 25 jaar lang ondernemingsorganisaties begeleid, en 25 jaar lang gezien hoe die ruimte steeds beperkter werd door nieuwe lasten en nieuwe verplichtingen. Dan krijg je een tegenreactie, en soms onwil om nog bij te dragen. Ook dat is fout. Je moet een gezond evenwicht vinden tussen ondernemen en solidariteit. Het probleem is dat iedereen altijd over het muurtje naar de anderen kijkt, en zelden in zijn eigen tuin. Je moet ook toegeven dat men soms roept voor men geslagen wordt: je zult niet zoveel landen vinden met een betere sociale bescherming dan het onze.»
undefined
'Ik kon het niet meer opbrengen, steeds harder moeten roepen om nog gehoord te worden'
Een bank vooruit
HUMO Het helpt ook niet dat er vandaag geen tegenstrevers meer zijn in het maatschappelijke debat: iedereen met een andere mening is direct een vijand.
Van Eetvelt «Dat is zo. In de politiek zie je meer mensen die alleen op korte termijn denken, en we hebben gezien dat je verkiezingen kunt winnen met stoer taalgebruik en het verketteren van de tegenstander. Daarom vond ik Macron zo verfrissend: een jongere zonder het zoveelste vijandbeeld en de zoveelste schuldige, maar met een positief project, met een geloof in Europa. Iemand die het midden zoekt in plaats van te polariseren, en die niet inspeelt op angst en onzekerheid.»
HUMO Maar hoe sneller een samenleving verandert door vergrijzing, digitalisering en migratie, hoe groter de weerstand daartegen. En wie op die angst inspeelt, wint ook.
Van Eetvelt «Dat is van alle tijden, nee? Net daarom heb je echte leiders nodig die tegen dat soort populisme, dat overal in Europa in opmars is, durven in te gaan. Leiders die niet cynisch worden, maar een echt alternatief beleid bieden. Dat is ook de reden waarom ik nu niet in de politiek ben gegaan, en het misschien nooit zal doen. Ik was al te cynisch geworden om in die wereld nog gelukkig te kunnen worden. Zelfs als hier morgen een Belgische Macron zou opstaan, zie ik nog niet veel veranderen. Het terrein is er nog niet klaar voor, de partijen blijven te sterk en het populisme heeft nog te veel aantrekkingskracht. Benoît Lutgen (CDH) heeft het geprobeerd na de schandalen bij de PS, maar je ziet dat je het establishment moeilijk kunt aanvallen vanuit het establishment zelf.
»Maar als hier een soort Macron-beweging komt, zal ik ze graag ondersteunen.»
HUMO Ik weet nu waarom u weg wilde, maar nog niet waarom de bankiers u wilden. U kent er niets van, gaf u zelf al toe.
Van Eetvelt (grijnst) «Ik speel graag de onwetende. Dan krijg je iets meer bewegingsruimte, en dan worden je eerste fouten je makkelijker vergeven (lacht). Ik ben acht jaar regent bij de Nationale Bank geweest, dus ik ben geen financiële analfabeet.»
HUMO Oké, maar u bent meer voor uw adressenboekje en uw politieke connecties gekozen dan voor uw kennis van de sector.
Van Eetvelt «Dat zal een overweging geweest zijn, daar moet je niet flauw over doen, maar het is toch vooral omdat we dezelfde analyse hebben gemaakt. Welke toekomst moet je voor de banken creëren? Hoe raak je van dat slechte imago af? Hoe raken we weg uit de hoek waar de klappen vallen? Hoe vind je weer gehoor bij de politiek? Toen ik als voorzitter van een ondernemersorganisatie met een miljoen leden aanklopte bij de politiek, luisterden ze. Ik heb de afgelopen weken al ondervonden dat de bankenwereld absoluut niet zoveel power heeft. Er is bijna geen enkele goodwill meer over, heb ik de indruk. Dus moet je iemand inschakelen die de politiek kent, en omgekeerd, iemand in wie de politici een minimum aan vertrouwen hebben.»
HUMO Beseft men in de sector ook dat men dat slechte imago vooral aan zichzelf te danken heeft?
Van Eetvelt «Misschien zelfs te veel. Maar we moeten niet bezig blijven over wat er tien jaar geleden is gebeurd.»
HUMO Ik begin nog maar pas.
Van Eetvelt «Ik bedoel dat niet iedere bankbediende dat nog steeds op zijn gemoed moet laten wegen. Wij beseffen niet wat die mensen toen allemaal naar hun hoofd hebben gekregen en hoe sterk dat nog altijd in de muren hangt. Dus moeten we weer trots worden, en zorgen dat het nooit meer kan gebeuren, want dat zou dodelijk zijn.»
HUMO Joris Luyendijk, de Nederlandse publicist die een jaar lang in de Londense City rondliep, is er niet gerust in. Het systeem is niet gecrasht omdat er slechte mensen in zaten, want dat zou je kunnen oplossen. Wel omdat er géén piloot was, en iedereen alleen met zoveel mogelijk winst en rendement bezig was. Het is vandaag niet anders, dus is het wachten op de volgende crash.
Van Eetvelt «Een absolute garantie dat het nooit meer zal gebeuren, kan niemand geven. Maar er zijn wel twee structurele elementen anders. Er is een reglementering op Europees niveau gekomen, soms wat overdreven naar mijn smaak. Maar belangrijker is nog dat er bij veel hoofdrolspelers een gedragswijziging is gekomen. Dat wilde ik ook weten voor ik bij Febelfin tekende: moet ik me alleen met marketing bezighouden, of menen jullie het ook inhoudelijk? Zonder dat tweede was ik niet gekomen.»
HUMO Destijds kocht de hele sector vrolijk ingewikkelde afgeleide producten van elkaar, waarvan zelfs de directies niet wisten wat ze voorstelden, maar wel dat ze 15 tot 20 procent zouden opbrengen. En niemand durfde zijn vinger op te steken om toe te geven dat hij niet wist waarover het ging.
Van Eetvelt «De CEO’s van vandaag zeggen net het omgekeerde. Er is veel meer risicoaversie: iets wat zoveel opbrengt, wat zit daarachter? Wees voorzichtig. Er zijn ook relatief weinig spelers op de Belgische markt. Die houden elkaar in het oog en ze kijken ook allemaal ’s ochtends in de spiegel. We hebben geen controle op wat er in Londen of in New York gebeurt, maar ik denk niet dat één of andere vlotte jongen uit de City hier nog veel onbegrijpelijke producten kwijtraakt. Die tijd is voorbij.»
HUMO Ik help het u hopen. Maar kun je in België braver zijn dan in de rest van de wereld?
Van Eetvelt «We zijn in heel Europa braver geworden, en de maatschappelijke druk om dat te doen is immens veel groter dan vroeger. Banken beseffen ook dat ze meer gebaat zijn met een brede middengroep dan met enkele superrijken.»
HUMO Vandaar dat de Panama Papers aantonen hoe die groep superrijken nog steeds redelijk probleemloos de dans ontspringt?
Van Eetvelt «De wereldwijde vraag naar vermogenstransparantie is vandaag zo groot aan het worden, dat de samenleving niet anders kan dan in die richting evolueren. De mazen worden kleiner en kleiner, terwijl het een generatie geleden net andersom was. En wij willen daarin een voortrekker zijn. Net zoals we ooit voortrekker waren in het digitale betaalverkeer en de klantenservice. Die ambitie moeten we opnieuw hebben.»
undefined
undefined
'Iedereen beseft dat het systeem niet langer houdbaar is, maar er is geen bereidheid om het te veranderen'
Oud en afgeschreven
HUMO Het kan niet zo slecht gaan in de bankenwereld, als jullie de oudere werknemers kunnen blijven betalen om thuis niets te zitten doen, terwijl we allemaal langer moeten werken.
Van Eetvelt «Toegegeven, dat is een moeilijke. Dat zal niet blijven duren, met de marges van vandaag. De winsten staan behoorlijk onder druk. Maar de sector, net als alle andere, zit in een digitale omwenteling die een aantal jobs overbodig maakt, en die andere noden creëert waarvoor oudere werknemers niet altijd de vaardigheden hebben. Ben je dan verkeerd bezig als je die transformatie op een zo sociaal mogelijke manier probeert te doen? Het zal trouwens overal gebeuren, niet alleen in de banksector. Bij mijn laatste vergaderingen van de raad van bestuur van Unizo gaf ik telkens voorbeelden van hoe handelaars en kleinere ondernemingen door de digitalisering zouden worden beïnvloed. Eerst bekeken de anderen mij als een onheils-profeet, maar inmiddels weten ze beter.»
HUMO De regering wil meer jobs en iedereen langer aan de slag, maar de bedrijven rationaliseren en sturen mensen weg.
Van Eetvelt «Niet iedereen heeft de capaciteiten om in de nieuwe economie mee te draaien. Daarom hebben we een nieuw systeem nodig, als we niet willen dat er grote sociale onrust ontstaat. Ik was één van de weinigen aan werkgeverszijde die vonden dat we het idee van het basisinkomen ernstig moesten onderzoeken. Ik heb de studiedienst van Unizo gevraagd om dat te doen, en ik kreeg een opsomming van dertig redenen waarom we het beter niet zouden invoeren. Dan moet je kijken hoe het wel haalbaar kan worden, of je moet een ander systeem bedenken. Tot dan blijf ik het basisinkomen een prikkelend en origineel idee vinden, dat meer aandacht verdient dan het vandaag krijgt.»
HUMO Wat men de banken ook kwalijk neemt, is dat ze ons binnenkort laten betalen om geld bij hen te parkeren.
Van Eetvelt «De rente is historisch laag. Banken hebben hun werkingskosten lang gefinancierd met de opbrengsten die ze haalden uit het geld dat bij hen op de rekening werd gezet. Dat model bestaat niet langer, want geld brengt niets meer op. Maar dat moeten we beter uitleggen, want ook de financiële geletterdheid is voor verbetering vatbaar.»
HUMO Wordt één van uw jobs ook dat u de politiek zover moet krijgen om mensen met veel geld met rust te laten en niet meer over een effectentaks en een vermogensbelasting te spreken?
Van Eetvelt «De druk op de vermogens in ons land is al groot, en de derde hoogste in Europa. Dat de vermogens niets bijdragen aan de solidariteit, is gewoonweg niet waar.»
HUMO Het hangt af van hoe je de statistieken leest. Op een miljard euro meerwaarde op zijn aandelen in Omega Pharma heeft Marc Coucke geen euro, belasting betaald, terwijl zijn bedienden ongeveer de helft van hun loon aan de belastingen geven.
Van Eetvelt «Nu pik je er één voorbeeld uit. Het probleem is dat de hele fiscaliteit, ook die van de vermogens, een koterij is waarin alleen specialisten nog hun weg vinden. Sommige inkomsten uit vermogen worden vrij licht belast…»
undefined
'Ik vind het basisinkomen een prikkelend en origineel idee'
HUMO De meerwaarde op aandelen zelfs helemaal niet.
Van Eetvelt (onverstoorbaar) «…en anderen worden wel zwaarder belast dan in de buurlanden. Dus zoeken mensen naar ontsnappingsroutes, waarop de regering nieuwe belastingen oplegt, en zo blijven we bezig. We zouden het hele plaatje moeten bekijken, en een rechtvaardige en transparante fiscaliteit over alle vormen van inkomsten moeten opbouwen. Maar ook daar ontbreekt de moed: een procentje meer op dit, dan weer op dat, en in plaats van een verschuiving van de fiscaliteit krijg je alleen maar een verhoging van de belastingen. Eigenlijk zou je alles met een helikopterblik moeten bekijken.»
HUMO Weet u wat nog erger is dan 750 euro effectentaks te moeten betalen op een vermogen van 500.000 euro?
Van Eetvelt «Je gaat me dat uitleggen.»
HUMO Geen 750 euro moeten betalen, want dat betekent dat je geen 500.000 euro kapitaal hebt. Soms wordt er toch hysterisch gereageerd.
Van Eetvelt «Het is altijd hetzelfde liedje: je pikt er iets uit en je verhoogt daar de belastingdruk, met zware gevolgen voor de economie, zodat iedereen uitwegen zoekt, en de maatregel uiteindelijk zo goed als niets opbrengt. Dat is nu al twee keer gebeurd, en we moeten nog zien hoe het nu zal aflopen. Hou toch op met dat kat-en-muisspelletje, en maak werk van een globale herziening van de fiscaliteit. Ik ben niet blind, ik zie ook wel dat er een categorie mensen ontsnapt, maar dan moet je het slimmer aanpakken en niet hier en daar maatregeltjes nemen.»
HUMO Iedereen verwachtte dat u in de politiek zou gaan. Dat u het niet doet, heeft dat te maken met uw vader, die een leven lang burgemeester en volksvertegenwoordiger was? U kent de stiel te goed?
Van Eetvelt «Ik weet in ieder geval hoe de politiek mensen opslorpt. Hij had vijf kinderen, en het eerste en het belangrijkste was zijn gemeente. Daarna kwamen wij. Niet dat hij ons niet graag zag, maar…»
HUMO …u hebt uw jeugd wel noodgedwongen op internaat doorgebracht.
Van Eetvelt «Maakt u zich niet ongerust, ik heb daar geen trauma’s aan overgehouden. Ik heb bij goede paters gezeten (lacht). De politiek en de grote maatschappelijke uitdagingen boeien me nog steeds, maar ik kijk graag naar het hele plaatje. Je leeft uiteindelijk niet zo lang, en ik wil toch iets doen waar ik me mee amuseer en me nuttig in voel. Dat lijkt me moeilijk in de huidige politieke omgeving. Dat ik weet wat het je persoonlijk kan kosten, speelt bij mij waarschijnlijk meer mee dan bij anderen. Máár: zeg nooit nooit.»
