De nieuwe smartphones van Samsung? Daar ga je wat langer op moeten wachten: de chips zijn wereldwijd op

Wereldwijd neemt het tekort aan chips toe. Autofabrikanten moeten de productie stilleggen en smartphoneproducent Samsung waarschuwt al dat de introductie van nieuwe modellen moet worden uitgesteld. Een snelle oplossing voor het tekort zit er niet in.

De coronapandemie heeft de chipmarkt volledig op zijn kop gezet. Toen het virus vorig jaar aan zijn tocht over de wereld begon, zakte de vraag naar chips eerst in. Vooral autofabrikanten zegden massaal hun bestellingen af. Door de pandemie werd thuiswerken de norm, was er minder verkeer en dus een kleinere vraag naar auto’s. NXP, de voormalige chipdivisie van Philips, is een grote toeleverancier van chips aan de auto-industrie en werd vorig jaar hard getroffen door de wegvallende vraag.

Medelijden met de chipfabrikanten is niet nodig. Ondanks de weggevallen vraag van autofabrikanten krabbelde de chipproductie snel op. Door het thuiswerken nam de vraag naar computers en smartphones bijvoorbeeld toe. Daar zitten ook volop chips in.

Het gebruik van clouddiensten groeide ook explosief. Dat zorgde voor een fikse stijging van de vraag naar chips, nodig voor alle nieuwe servers in de datacenters. En door het vele thuiszitten werden gameconsoles als de Playstation en de Xbox meer gewild.

Bovendien bleek de economische impact van corona minder groot dan gevreesd. Met name in Azië was de pandemie snel onder controle en groeiden de economieën weer volop. Dat betekende dat de vraag naar auto’s weer aantrok en dus sloegen autofabrikanten weer massaal in. Ook in Europa en de VS trekt de vraag inmiddels aan.

‘Maar de autofabrikanten moeten nu achteraan aansluiten’, zegt Jos Versteeg, analist bij zakenbank Insinger Gillissen. En dat leidt tot grote problemen. Onder andere Volkswagen, Ford, General Motors en Toyota hebben fabrieken tijdelijk gesloten omdat ze door het chiptekort geen auto’s kunnen maken. En tot overmaat van ramp brandde vorige week een Japanse chipfabriek af van een grote leverancier van chips aan de auto-industrie.

De vraag naar chips neemt ook om andere redenen toe. In elektrische auto’s zitten al snel honderd chips, veel meer dan in auto’s met een verbrandingsmotor. Nu de productie van elektrische auto’s in een stroomversnelling raakt, betekent dat een structureel hogere vraag naar chips vanuit de autofabrikanten.

Bitcoinmijn

Ook verschuift de vraag naar geavanceerdere chips.

VERSTEEG «Die gebruiken de helft minder energie dan de oudere modellen. En dat is van belang bij bijvoorbeeld de datacenters voor clouddiensten. Die gebruiken evenveel energie als een land als Nieuw-Zeeland. Energiezuinige chips zijn dus belangrijk. Ook voor 5G zijn sterkere, geavanceerdere chips nodig.»

Daarnaast speelt bitcoin een rol in het tekort aan chips. De koers van de munt is de laatste maanden explosief gestegen. Dat maakt het aantrekkelijk om de munt te ‘mijnen’. Daarvoor is brute rekenkracht nodig. Financial Times berichtte onlangs dat het mijnen van een bitcoin ongeveer 5000 dollar kost. Met een koers van boven de 50.000 dollar is mijnen dus lucratief. Het gevolg is dat er steeds meer zogenoemde mijnfabrieken ontstaan, wat de vraag naar computerchips flink opjaagt.

De vraag naar chips neemt dus zowel structureel als incidenteel toe. En daar kan de sector niet voldoende op inspelen. Sowieso wordt de productie beheerst door een paar grote spelers. TSMC uit Taiwan, is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor 24 procent van de wereldwijde chipproductie. En die producenten hebben vaste leveringscontracten met afnemers. Snel inspelen op de nieuwe vraag is vaak niet mogelijk. Een andere grote chipproducent, het Koreaanse Samsung, gaf al aan de introductie van de eigen topmodellen smartphones uit te stellen vanwege een gebrek aan chips.

En dan spelen er ook nog geopolitieke problemen. De vorige Amerikaanse president Trump begon een handelsoorlog tegen China. Daarbij legde hij de export van geavanceerde chips naar China aan banden. Huawei, dat 5G-apparatuur en smartphones maakt, besloot daarom versneld een grote voorraad chips aan te leggen om de sancties voor te zijn. Dat lokte weer een reactie uit van Apple, dat ook voorraden aan begon te leggen. Zo werd schaarste in de hand gewerkt.

De capaciteit uitbreiden is ook niet zomaar geregeld. Intel, de grote Amerikaanse producent van computerchips, kondigde aan 20 miljard dollar te investeren in nieuwe productie-capaciteit. Maar het duurt zeker een jaar voordat die nieuwe fabrieken er staan. ‘Fabrikanten van chipmachines, zoals ASML, zitten al voor ruim een jaar volgeboekt’, zegt Versteeg. Een machine erbij plaatsen kan dus niet zomaar.

Raketten

Ook hier speelt de handelsoorlog tussen China en de VS een rol. SMIC, een grote Chinese chipproducent, krijgt bijvoorbeeld geen nieuwe chipmachines van ASML geleverd. De Amerikanen willen niet dat de Chinezen die hoogwaardige chips zelf kunnen maken.

Daarbij is belangrijk dat dergelijke chips gebruikt worden voor wapens, bijvoorbeeld raketten. De vijand moet natuurlijk op een zo groot mogelijke achterstand gezet worden. Die geopolitiek speelt ook mee bij TSMC. Boven Taiwan hangt continu de dreiging van een Chinese invasie. Je wilt dus niet te afhankelijk zijn van Taiwan als leverancier en al helemaal niet als je tegelijkertijd ruzie hebt met China.

De VS en Europa beginnen daardoor meer nadruk te leggen op eigen productie, om verzekerd te zijn van aanvoer. De aankondiging van Intel paste in dat streven. Ook TSMC heeft al aangekondigd nieuwe fabrieken in de VS te gaan bouwen.

Het tekort heeft nog niet tot prijsstijgingen van chips geleid. Versteeg verwacht dat ook niet.

VERSTEEG «Het gaat veelal om langjarige relaties en contracten waarbij prijs en hoeveelheden zijn afgesproken. De consument hoeft dus niet bang te zijn dat de smartphone of Xbox ineens een stuk duurder wordt. Maar de schaarste blijft nog zeker tot eind van dit jaar duren. Dus geduld moet de consument wel hebben.»

(AD)