InterviewOuders Nicky Verstappen
De ouders van de vermoorde Nicky Verstappen: ‘Veel koppels zouden dit niet overleven, wij wilden doorgaan’
Peetje en Berthie Verstappen moesten 22 jaar wachten op de veroordeling van een dader. Nu zit Jos Brech in de cel voor het misbruik en de dood van hun zoon Nicky. Toch blijft het knagen: ‘Wat is er gebeurd?’
Daar zit Berthie Verstappen in de rechtbank van Maastricht. Na meer dan twintig jaar eindelijk oog in oog met de man die haar zoon Nick misbruikte, die verantwoordelijk is voor zijn dood. Ze heeft Jos Brech net toegesproken, hem verteld wat hij heeft stukgemaakt. Alles. Als ze klaar is, kijkt ze Brech aan, secondenlang. Ingehouden woede, oorverdovende stilte in de rechtszaal. Berthie hoopt iets los te maken, de waarheid te vinden.
Ze wist niet of ze ertoe in staat zou zijn, zegt Berthie nu, thuis in Meijel, haar man Peetje zit tegenover haar op de bank. Aan de kapstok in de gang hangt Nicky’s trainingsjackie. In de huiskamer staat zijn foto – een 11-jarig jongetje in een grote winterjas. Hún jongetje. Bij zijn portret staken ze sinds Nicky’s dood in 1998 elke dag een kaarsje aan, inmiddels meer dan achtduizend keer, zich steeds wanhopig afvragend: wie doodde onze Nick? En waarom? Wat is er gebeurd?
Die wanhoop verwoordde Berthie in de rechtbank. ‘Ik had maar één kans, was heel zenuwachtig, maar ik wilde het proberen.’ Ze moest het doen. Maar voor de zekerheid zat misdaadjournalist en steun en toeverlaat Peter R. de Vries achter haar, klaar om het over te nemen als ze niet zou kunnen spreken. Haar man Peetje wilde niet. ‘Mijn vrouw is sterker in die dingen. Ik heb geen behoefte te praten. Ik heb hem niks te zeggen.’
Tekst gaat verder onder foto.
– Is deze decembermaand anders, met een dader in de cel?
BERTHIE «Het is een verschil van dag en nacht. We hebben een dader. Maar ja… Er zijn ook nog al die vragen. Je gaat telkens een stap verder. Nu wil je weten wat er gebeurd is.»
– Het verhaal van Brech, dat hij Nicky dood vond, dat mag toch niet het eindpunt zijn?
BERTHIE «Hij heeft het gedaan, dat staat als een paal boven water. Vertel dat dan ook eerlijk. Ik wil het eigenlijk niet horen, ik ben er bang voor, ik wil niet weten wat Nicky heeft meegemaakt. Maar aan de andere kant: het blijft in je hoofd spelen.»
Hoe troffen Nicky en Brech elkaar? Wat heeft hij precies gedaan? Was Nicky bang en heeft hij geleden? Wat ze zich voorstelt, moet minstens zo erg zijn als de werkelijkheid. Maar Brech hult zich in stilzwijgen. Hij wil niet vertellen of hij Nicky inderdaad zo misbruikte als andere jongens, die hij van achteren vastgreep, een hand over de mond legde, betastte ook. Hij zegt onschuldig te zijn, maar werd veroordeeld tot een celstraf van 12,5 jaar.
Elke procesdag waren Nicky’s ouders erbij, hopend dat Brech zou vertellen hoe het écht is gegaan. Alleen toen het over het seksueel misbruik ging, verlieten ze de rechtszaal. Berthie vindt het vreselijk dat al die details besproken worden: ‘Het Openbaar Ministerie weet ervan, de rechter, de advocaat, moet dat dan zo openlijk?’ Ze vraagt zich af hoe het nu eigenlijk zit met de privacy van Nicky. Peetje weet dat er binnenkort weer een boek verschijnt over zijn zoon. ‘Daar heb je niks over te zeggen, hè.’
BERTHIE «We hoefden ook niet te horen wat die advocaat, Roethof, van het misbruik maakte.»
– Wat vinden jullie van zijn optreden?
(samen) «Superirritant.»
PEETJE «Hij maakt er een spelletje van. Hij wil scoren.»
Met een ‘troefkaart’, zoals Brech zich liet ontvallen. Een verklaring op papier, die ergens in een kluis zou liggen, maar nooit naar buiten kwam. Wel werd een video-opname in de rechtbank afgespeeld. ‘Toen die werd getoond dacht ik echt: nu komt het.’ Hoop vlamde op in Berthie. Nu zou ze horen wat er werkelijk is gebeurd die augustusdag in 1998. Ze luisterde aandachtig, hoorde Brech eerst praten over zichzelf, hoe moeilijk hij het had. Daarna ging het over het geheim dat hij met zich meedroeg.
En dan, na een paar zinnen over de onwaarschijnlijke vondst van een dood jongetje tussen de sparren, is die hoop verdampt. Brech had gekeken of Nicky nog leefde en zijn kleding gefatsoeneerd, zei hij. ‘Ik dacht: dit kán het niet zijn. Zo’n lulverhaal.’
Met haar eigen verklaring aan het einde van de rechtszaak had ze door die ‘bullshit’ heen willen prikken. Het lukte niet, zoals het jarenlang al niet lukte om hem tot verklaren te bewegen. De rechter had het geprobeerd, rechercheurs ook. Brech werd zelfs naar de heide gebracht waar Nicky verdween, om de gebeurtenissen uit 1998 te reconstrueren.
En daar stonden ook Peetje en Berthie weer. Deze dag in augustus 2019 leek precies op die ene in augustus 1998. Peetje: ‘Zelfs het weer was vergelijkbaar met toen.’ Onder de snikhete zon werden ze teruggeworpen in de tijd. Hier stond Nicky’s tent, zijn vriendjes er nog in, hij spoorloos verdwenen. Daar zochten ze, levend tussen hoop en vrees. Toen Peetje een dag na de verdwijning hoorde dat Nicky dood was, schopte hij machteloos tegen een auto. ‘Nee,’ riep Berthie. ‘Nee.’
Peetje: ‘Dan kom je op allemaal plekken en denk je: toen was ik daar, toen liep ik daar. Dan gaat er van alles in je hoofd om.’ Toen zochten ze, niks wetend. Nu zoeken ze nog steeds, maar stond de man met antwoorden naast hen. Natuurlijk hielden ze hem in de gaten. ‘Je wilt een reactie zien, maar die was daar ook niet.’ Hij heeft heel even gekeken, naar Berthie, toen ze vlakbij de vindplaats waren. ‘Hij keek meteen weer weg.’
– Hadden jullie er ooit aan gedacht, een vreemde als dader?
BERTHIE «Nee, we hebben altijd geloofd dat het een bekende van ons was. In het dorp gedroegen ze zich ook zo vreemd, nadat Nick was gevonden. Sommige mensen ontweken ons. Vooral de oudere kampleiders. Ik snap dat het moeilijk was met ons te praten, maar een schouderklopje was voldoende geweest.»
PEETJE «Het is heel raar, je vertrouwt niemand meer.»
Zeker niet als blijkt dat er pedofielen in de kampleiding zitten, dat sommigen in het dorp daarvan wisten.
BERTHIE «Ik heb het achter me gelaten, maar wat in Heibloem is gebeurd, heeft erg veel pijn gedaan. We zijn uiteindelijk voor Femke verhuisd, hier naar Meijel (een dorp in Nederlands-Limburg, red.).»
Haar dochter. Op de moeilijkste momenten rijdt Berthie het liefst naar Femkes huis, waar ook een vrolijke peuter en een baby op haar wachten. Als ze die in haar armen heeft, al die onbezorgde vrolijkheid, alleen dan kan ze even vergeten wie ze mist: Nick. ‘Die kleintjes kennen nog geen kwaad. Hen moeten we nog leren dat ze voorzichtig moeten zijn.’ In Meijel is de voordeur ook overdag op slot – je weet maar nooit.
‘We merken ook aan Femke dat ze heel voorzichtig is met de kleintjes.’ Haar leven is net zo goed getekend. Brech is het monster dat niet alleen haar broertje afpakte, maar ook een gelukkig leven. Feestdagen, vakanties, vrienden en familiefeesten vielen weg, maar ook dat kleinste plezier. In huis ging de radio steeds vaker uit, als Berthie weer ‘Poison’ hoorde van van Alice Cooper, één van de favorieten van haar zoontje. Of dat ene nummer van The Lighthouse Family, ‘High’. Op een gegeven moment zette ze het ding maar niet meer aan.
Zo ging Berthie ook herinneringen steeds vaker uit de weg. Ze kan er niet goed bij, huilt vanmiddag als het daarover gaat. ‘Je wilt dat niet oproepen, het doet teveel pijn. Het is hetzelfde met foto’s.’
Van Nicky zoals hij was. Die zijn vader hielp met een straatje leggen in het weekend. Hij wilde voetballer worden. Bij Ajax spelen, net als zijn grote idool Jari Litmanen. Of toch stratenmaker, zoals zijn pa. Peetje weet nog hoe zijn buurman hem aansprak, over dat vriendelijke kereltje van hem: ‘Nicky zwaaide altijd gedag, als hij tussen de middag naar huis kwam of weer naar school ging.’
De lege plek in huis schrijnde zo’n drie maanden, toen Peetje en Berthie voor de tv zaten en een uitzending van het misdaadprogramma van Peter R. de Vries zagen. Peetje: ‘Die gaan we bellen, heb ik toen gezegd.’ Het onderzoek naar Nicky’s dood was gestopt. ‘Dat kan toch niet?’ dachten ze. Het gebeurde toch. Berthie: ‘Maar ik zei nog, dat doen we niet hoor, dat is tv, met camera’s en zo.’ Niks voor de twee zachtaardige binnenvetters die liever in de coulissen verdwijnen dan de spotlights op te zoeken. Maar het ging wel om hun kind. ‘En we waren heel ontevreden dat het onderzoek stil was komen te liggen.’
Berthie kijkt met een lach naar Peter R. de Vries, die er ook vandaag bij is. Gisteren zeiden zij en Peetje nog tegen elkaar: ‘wat goed dat we contact hebben opgenomen.’ De Vries sloeg met zijn vuist op tafel als het moest, haalde justitie over met nieuwe technieken toch nog te kijken naar het DNA. Hij hield de aandacht gericht op Nicky, met Peetje en Berthie. Samen beleefden ze twintig jaar waarin hoop soms opvlamde en weer uitdoofde, tot dat ene telefoontje kwam, in juni 2018.
Tekst gaat verder onder foto.
Berthie: ‘We moesten naar Ewijk komen, naar het onderzoeksteam. Dus ik heb Peter gebeld. Maar die nam niet op, hij was aan het fietsen.’ Wielrennen, een tocht van dik twee uur, zonder telefoon. Thuis zag De Vries ze: alle gemiste oproepen van de onderzoeksleider, en van Peetje en Berthie. Ze wisten allemaal: dit is groot. Om drie uur ’s middags kwam de bevestiging: die nieuwe technieken op oude dna-sporen hadden een daderprofiel opgeleverd, dat nu gematcht kon worden aan een verdachte: ene Jos Brech.
Dat is ‘m dus, dachten ze.
De Vries: ‘Maar er volgde geen punt, maar een komma.’ Brech was spoorloos. Er moest rekening mee worden gehouden dat hij zelfmoord had gepleegd. Peetje en Berthie mochten er met niemand over praten, terwijl in stilte naar de scoutingleider en bushcrafter werd gezocht. In zenuwslopende weken leek Brech onvindbaar. Tot later die zomer werd besloten de hulp van het publiek in te roepen. Vijf dagen kostte het nog maar, toen werd Brech al ingerekend in Spanje, waar een Nederlander hem had gezien.
– Waar zagen jullie de beelden van de arrestatie?
BERTHIE «Op tv. Op het nieuws. We zaten hier op de bank. Dat voelde ontzettend goed.»
PEETJE (glimlacht) «We hebben die beelden heel vaak gezien, op verschillende kanalen.»
Brech op zijn buik, gezicht in het zand: het was een klein beetje genoegdoening, na al die jaren waarin ze worstelden om het onderzoek naar Nicky’s dood vlot te trekken. Ze zijn ook boos, zó boos, hoewel Peetje en Berthie die emotie niet laten zien. Berthie neemt een trekje van haar e-sigaret: ‘We koken inwendig, zijn ook gestrest, maar op een of andere manier komt het niet naar boven.’
Daarin zijn ze hetzelfde. Het heeft hen er als echtpaar doorheen getrokken, denkt Peetje. ‘Je hoort wel dat 90 procent van de koppels uit elkaar gaat na het verlies van een kind. Maar wij staan er allebei hetzelfde in. We wilden altijd doorgaan, voor Nicky. Als de één dat wel wil en de ander niet, dan gaat het niet. En Femke zit er net zo in. Die zegt: ‘als jullie er niet meer zijn moet ik door’. Met Peters hulp.’
Als Berthie terugkijkt naar beelden uit het begin, denkt ze: wat waren we broekies. Peter had nog geen grijze haren. Zij ook niet, trouwens. Nu wel. ‘Het ergste vind ik dat mijn vader het nieuws over Brech niet meer meekrijgt. Hij heeft zich zo ingezet om een oplossing te vinden, leefde altijd zo intens mee, probeerde van alles. Dan schreef hij weer een mailtje naar het NFI, of naar Peter.’ Van deze opa van Nicky is ook het bordje dat nog altijd bij de vindplaats van Nicky tegen een boom is gespijkerd: ‘Geen kind wordt zo gemist als een kind dat er niet meer is.’ Ware woorden, die hij nu niet meer kent door de ouderdom. ‘Hij is zo ver afgedreven dat hij het nu niet meer weet van Nicky, en al helemaal niet van een dader.’
Deze decemberweken zullen ze ademhalen. Uitrusten. De kleinkinderen knuffelen. Het buurmeisje dat door Peetje met wiskunde is geholpen, loopt binnen om haar rapport te laten zien. Het zijn flarden van een gewoon leven waar ze al 22 jaar naar snakken. Maar de bittere werkelijkheid komt sneller dan ze lief is het huis in Meijel weer binnen. Het proces gaat verder. Waarschijnlijk al in februari begint het hoger beroep. Weer die zittingsdagen, ze zien er als een berg tegenop.
Berthie: ‘We dachten dat het met een paar zittingen klaar zou zijn, we hadden er niet bij stilgestaan dat alles opnieuw zou beginnen.’ Misschien is er straks weer dat zwijgen van Brech. Maar misschien ook niet: die strategie heeft hem weinig opgeleverd. ‘We rekenen er niet op, maar je weet het niet.’ Ze kunnen hopen. En Peetje en Berthie weten: wat er ook gebeurt, ze zullen overleven.
Al snappen ze nog steeds niet hoe ze dat nu eigenlijk hebben gedaan. In de keuken hangt niet voor niets een spreuk: ‘You never know how strong you are until being strong is the only choice you have’.
(AD)
