De situatie in Israël is een permanent kruitvat met veel verschillende lontjes

Sinds het begin van de week bestoken de militaire factie van Hamas en andere gewapende Palestijnse groepen Israël met raketten en bombardeert het Israëlische leger de Gazastrook. Het gaat om het ergste geweld in de regio sinds 2014. Israëlische lucht- en artillerieaanvallen op Gaza hebben sinds maandag 148 mensen gedood, onder wie 41 kinderen, en nog eens 1100 mensen zijn gewond geraakt, zeggen gezondheidsfunctionarissen. Vanuit de Gazastrook zijn minstens 2300 raketten afgevuurd op Israël, waardoor tien mensen omkwamen, onder wie twee kinderen en een soldaat. Meer dan 560 Israëli’s raakten gewond. Het Israëlische luchtverdedigingssysteem Iron Dome heeft veel raketten onderschept. Het leven in de steden Tel Aviv en Jeruzalem ligt deels stil.

Wat gebeurde er eigenlijk? Twee weken geleden blokkeerde de Israëlische politie de Damascuspoort in Jeruzalem. Dat zette kwaad bloed onder de Palestijnse inwoners van Jeruzalem want de poort is een bekend verzamelpunt dat naar de Palestijnse delen van de stad leidt en naar de Al-Aqsa Moskee, de grootste moskee van Jeruzalem. Tijdens de ramadan komen daar veel moslims samen.

De tweede opmaat naar het geweld waren de dreigende uitzettingen van Palestijnse gezinnen in een Arabische wijk in Jeruzalem. Uitzettingen vinden praktisch elke week plaats op de Westelijke Jordaanoever, doorgaans in dorpjes waar niemand ooit van gehoord heeft. Deze uitzettingen in Jeruzalem hebben veel meer profiel. Daarbij gingen er op de sociale media ook filmpjes rond van extremistische joodse kolonisten die glashelder waren over hun doel om Jeruzalem 100 procent Joods te maken. Het leidde tot meer demonstraties en rellen.

Tot slot greep de Israëlische politie hard in op het terrein van de Al-Aqsa moskee zelf. Daarop volgde een ultimatum van de islamitische militie Hamas in de Gazastrook aan de Israëlische regering. Vervolgens kwamen we in de fase van raketten, luchtaanvallen en artilleriebeschietingen terecht. Met daarbij deze keer ook nog gevechten en plunderingen in Israëlische steden waar Israëlische joden en Israëlische Arabieren elkaar te lijf gingen.

Voedingsbodem

Het is belangrijk bij al die gebeurtenissen naar de voedingsbodem van dit alles te kijken, zegt Midden-Oostenspecialist Erwin van Veen.

ERWIN VAN VEEN «De Israëlisch-Arabische gemeenschap is bijvoorbeeld al lange tijd politiek gemarginaliseerd. Die staat sociaaleconomisch op achterstand en wordt actief gediscrimineerd op meerdere vlakken. Dat is al decennia aan de gang en levert een voedingsbodem op van frustraties die allemaal lontjes worden in een kruitvat.

»Onder premier Benjamin Netanyahu hebben we in de laatste Israëlische kabinetten ook een stevige verrechtsing gezien. De stem van extreme religieuze partijen zwol aan. Van het traditionele links is niet zoveel meer over. We hebben vooral kabinetten gezien die feitelijk het kruip-door-sluip-door Israëlische annexatiebeleid van Palestijnse gebieden stimuleren. Heel duidelijk wordt ook gemaakt dat Arabische Israëliërs eigenlijk een soort tweederangsburgers zijn. Daarbij zie je constant een verscherping van het vijandbeeld. Dat is een belangrijke reden dat Netanyahu aan de macht blijft. Hij gedijt bij de tegenstellingen en het vijandbeeld dat daarbij hoort, dus benadrukt hij een terroristen-frame bij Hamas en een scherp anti-Iranverhaal. Elk van die frames bevat wel elementen van waarheid, maar vaak kloppen ze niet of zijn ze te simplistisch.»

Corrupt

VAN VEEN «Van de Palestijnse autoriteit valt ook weinig te verwachten. Die is al heel lang een corrupte nepotistische club waarvan het merendeel allang met pensioen had mogen zijn. De autoriteit heeft niet echt een voorbeeldfunctie, mag je wel zeggen. In peilingen zegt 50 tot 70 procent van de Palestijnen dat ze er meer dan genoeg van hebben. Als iemand als president Abbas dan de verkiezingen uitstelt, wordt dat gezien als een manier om aan de macht te blijven omdat zijn partij waarschijnlijk zou verliezen.»

Het zijn omstandigheden die de extremisten van Hamas de kans geven zich te laten zien en zich op te werpen als verdedigers van de Palestijnse zaak, al zitten ze opgesloten in de Gazastrook en kunnen ze feitelijk niet al te veel.

VAN VEEN «Hamas zag zijn kans schoon om een politiek statement te maken na de Israëlische politieactie bij de Al-Aqsa Moskee. Dat escaleert nu volledig met honderden Palestijnse raketten en luchtaanvallen van de Israëli’s. Die Hamas-aanvallen hebben echter ook een averechts effect, want nu kan Netanyahu de wereld weer zeggen: ‘Kijk, we worden bestookt door die terroristen uit Gaza en we hebben het recht onszelf te verdedigen’. Daar zijn de Amerikanen het dan weer mee eens, Israël moet zichzelf kunnen beschermen. Terwijl de Verenigde Naties al jaren vaststellen dat het gaat om een heuse belegering van de Gazastrook. Daar zitten twee miljoen Palestijnen klem en heerst een humanitaire crisis. Daarmee kun je aanslagen op Israëlische burgers nooit goedpraten, maar er ligt wel een voedingsbodem voor wat nu opspeelt.»

(AD)