De smartphone is met 185 minuten per dag de grote slokop wat schermtijd betreft: ‘TikTok is een televisiezender geworden’

U zit gemiddeld 185 minuten per dag op uw smartphone. Of dat blijkt althans uit de nieuwste editie van de Digimeter, een jaarlijks onderzoek dat peilt naar welke technologie de Vlaming in huis heeft en hoeveel tijd hij eraan besteedt. Lijkt veel? Is het ook, als u weet dat u in die tijd een tiental kilometer kan lopen, twee keer stoofvlees volgens het recept van Jeroen Meus kan maken en maar liefst 3,5 keer naar de nieuwe van dEus kan luisteren.

De coronacrisis zorgde voor een gigantische technologieboost. Smartphones hielpen ons van in ons kot contact te houden met wie ons lief was. Dankzij videovergaderingen en thuiswerktoepassingen bleven we aan de slag. En streamingdiensten allerhande zorgden er voor dat we in onze vrije tijd nog iets meer konden doen dan enkel wandelen. Recht evenredig met de toename van onze gezamenlijke schermtijd schoot ook het collectief vertrouwen in technologie allerhande naar ongeziene hoogtes.

Maar de nieuwe Digimeter - een jaarlijks onderzoek dat peilt naar welke technologie de Vlaming in huis heeft, wat hij er mee doet en hoe hij zich daarbij voelt - toont aan dat de technoliefde stilaan bekoelt. Nu de wittebroodsweken achter de rug zijn, maken steeds meer mensen zich zorgen over de tijd die ze op hun smartphone spenderen, de explosie aan fake news die ze daar zien passeren of de veiligheid van de data die ze online delen.

Zo zijn drie op de vier Vlamingen bezorgd om de impact die desinformatie op de maatschappij heeft. Zeven op de tien geven aan het voorbije jaar phishingberichten ontvangen te hebben. En wanneer het over de smartphone gaat, noemt 40 procent van de Vlamingen zichzelf afhankelijk, 36 procent geeft aan er te veel tijd op te besteden en 27 procent noemt zich zelfs ronduit verslaafd.

Dat laat zich voelen in de cijfers die het algemene gevoel tegenover technologie weerspiegelen. Bijna de helft (49 procent) van de 2.309 ondervraagden zegt dat technologische veranderingen en innovaties te snel na elkaar komen. ‘Logisch’, vindt Lieven De Marez, professor nieuwe communicatietechnologieën aan imec-UGent. ‘De coronacrisis zorgde voor een wel heel forse tempoversnelling. Nog nooit is er meer online geshopt, getelewerkt en gebankierd.’

Maar tijd om op adem te komen is er niet. De Marez: ‘De innovaties volgen elkaar in sneltempo op. Denk maar aan het Metaverse waar Mark Zuckerberg van droomt of ChatGPT waar iedereen tegenwoordig de mond vol van heeft. Voor veel mensen wordt het stilaan te veel om te volgen.’ Uit de digimeter blijkt dat 45 procent van de Vlamingen moeite heeft om bij te blijven op technologisch vlak. Een stijging met 8 procentpunten tegenover vorig jaar. En dat baart De Marez zorgen. ‘We zitten op een kantelpunt. De mensen die aangeven dat ze stilaan in ademnood komen, geven de technologie nu nog het voordeel van de twijfel. Maar dat kan snel omslaan. De interesse in technologie neemt alvast een forse duik (van 78 naar 64 procent). Het gevaar dreigt dat die grote groep mensen uiteindelijk afhaakt. Voor de ambitie van een evolutie naar een inclusieve digitale samenleving zou dat slecht nieuws zijn.’

Digital natives

Opmerkelijk genoeg zijn het niet enkel mensen op leeftijd die op technologievlak op hun adem trappen. Ook jongeren worstelen steeds nadrukkelijker met technologie en de impact ervan op hun leven. Wanneer we inzoomen op smartphonegebruik bijvoorbeeld vindt 57 procent van de jongeren (18-24 jaar) dat ze te veel tijd aan dat toestel spenderen, 35 procent noemt zichzelf verslaafd en maar liefst 99 procent legt zichzelf regeltjes op om dat gebruik toch min of meer aan banden te leggen.

De smartphone blijft met 185 minuten per dag dan ook de grote slokop wat schermtijd betreft. Het leeuwendeel van die tijd gaat naar sociale media (72 minuten) en dan vooral naar Facebook, Instagram en WhatsApp, die allemaal tot hetzelfde bedrijf (Meta) behoren. Al ligt dat bij de jongere doelgroep net iets anders. Daar gaan TikTok en BeReal met de meeste aandacht lopen. Al doen ze dat allebei op een heel andere manier.

‘Gebruikers van TikTok spenderen gemiddeld 82 minuten per dag op het platform’, legt De Marez uit. ‘TikTok is voor die gebruikers een soort televisiezender geworden.’ Bij BeReal - een app die gebruikers één keer per dag opdraagt een foto te maken en die vervolgens met hun vrienden te delen - is dat helemaal anders. De gemiddelde gebruiker spendeert daar slechts 4,4 minuten per dag. Nog opvallend is dat jongeren in hun pogingen hun schermgebruik terug te dringen hun toevlucht zoeken bij oude technologie. Zo zijn telefoneren en het ouderwetse sms’en aan een opvallende opmars bezig als alternatief voor het tijdrovende chatten op WhatsApp, Snapchat of Instagram.

Hun uit de klauwen lopende schermtijd is niet het enige wat de jongeren zorgen baart, zo blijkt. De Digimeter doorprikt de mythe van de digital native die alles wat met technologie te maken heeft op aangeboren wijze in de vingers heeft. Bijna een op de drie jongeren geeft aan dat de digitale ontwikkelingen voor hen te snel gaan. De Marez kijkt dan ook nadrukkelijk naar het onderwijs. Niet alleen om te werken aan die digitale vaardigheden maar ook om de leerlingen technologiewijsheid bij te brengen. ‘Het volstaat niet om laptops en tablets uit te delen in de lagere scholen. Wanneer je leerlingen jarenlang voor een computerscherm vol flikkerende lichtjes parkeert kan je niet verwachten dat ze wanneer ze 18 worden plots geconcentreerd kunnen werken en studeren. We moeten jongeren leren om een gezonde digitale balans te vinden tussen offline en online bezigheden. En hen tonen hoe ze aan afleiding kunnen weerstaan. Dat wordt in de toekomst heel belangrijk. Focus is het nieuwe IQ.’

(DM)