De stijlvolle junkie in Benedict Cumberbatch: 'Ik kén het pijnlijke gevoel dat alles zo oeverloos saai is'

Vanaf deze week is Benedict Cumberbatch te zien in ‘Patrick Melrose’ op NPO. De serie is gebaseerd op de autobiografische boeken van de Britse auteur Edward St Aubyn, die het misbruik van zijn vader en zijn daaropvolgende drugsverslavingen van zich af schreef.

In het openingsbeeld van ‘Patrick Melrose’ zit het hoofdpersonage wijfelend naast een rinkelende telefoon. Het is 1982, het telefoontje komt uit New York en er zit flink wat storing op de lijn. Wanneer aan de andere kant dan toch een stem weerklinkt, verneemt Patrick dat zijn vader gestorven is, alleen, in een hotelkamer.

Patrick plooit zich dubbel – uit verdriet, of is hij in shock? Maar dan zien we hem naar een heroïnespuit grijpen. Terwijl het telefoongesprek vordert, valt Patrick ten prooi aan een mengeling van wazigheid door de drugs en licht ongeduld, terwijl hij vooral wil toegeven aan de roes die door zijn aderen stroomt. ‘Wil je de as van je vader komen ophalen? Heb je het druk nu?’ vraagt de New Yorkse beller. Patrick zijgt neer en staart verwonderd naar de bloedvlek die door de mouw van zijn dure hemd tevoorschijn komt. ‘Nee, op dit moment heb ik het niet echt druk, nee.’

De ‘Patrick Melrose’-boeken van Edward St Aubyn vertellen een epische, snijdend geestige familiesaga over misbruik, verslaving en verlossing. Sinds het eerste deel ‘Laat maar’ in 1992 verscheen, kan de reeks rekenen op een hele schare trouwe, bijna geobsedeerde, fans. In vijf boeken vertelt St Aubyn, een ex-junkie die opgroeide in de Britse aristocratie, hoe hij als kind meermaals door zijn vader werd verkracht. Hij overgoot zijn autobiografische verhaal met slechts een heel dun laagje vernis.

De trouwe fans van de boeken toonden aanvankelijk enige argwaan toen de plannen voor de tv-serie bekend raakten. Ze voelden zich de hoeders van Patrick, ze wilden niet dat iemand hem kwaad deed. Benedict Cumberbatch is zich daar heel erg van bewust, want hij is één van die trouwe fans.

Benedict Cumberbatch «Een acteur benadert een geliefd literair personage toch altijd met enige schroom. Dat doe ik zeker met Patrick Melrose. Ik besef dat ik niet de film aan het maken ben die ik als trouwe lezer zelf al in mijn hoofd had gemaakt. Laat staan die van alle andere lezers, die elk hun eigen verwachtingen hebben.

»Niet iedereen vindt dat ik de ideale acteur ben om gestalte te geven aan Patrick. Bovendien heb ik ook af te rekenen met mijn zelfkritiek, die wellicht veel scherper is dan de meeste mensen zouden vermoeden. Ik ben mijn eigen grootste criticus, echt waar. Dat is een vloek en een zegen tegelijk.»

– In 2012 vertelde je aan een Australische fan dat er twee rollen waren die je absoluut nog wilde spelen: Hamlet en Patrick Melrose.

Cumberbatch «Ik voelde een verwantschap met de wereld van Patrick Melrose. Vooral dan het herkenbaar pijnlijke gevoel dat alles zo oeverloos saai is in de ogen van de upper class.»

– Je bent bekend met de upper class: je grootvader Henry Carlton Cumberbatch was officier aan boord van een onderzeeër en een bekend gezicht in de Londense society. Je overgrootvader was koningin Victoria’s consul-generaal in Turkije en Libanon.

Cumberbatch «Hoe zei mijn grootmoeder dat vroeger ook alweer? ‘Oh, wat saai... Ach, lieverd, zullen we daar maar niet over praten, want het is toch zó saai.’

»Die wereld van de upper class was zo eng en oppervlakkig. Ik wil niet neerbuigend doen tegenover m’n grootmoeder, want ze was een liefdevolle en vriendelijke vrouw, maar de overweldigende sociale druk zorgde ervoor dat mensen zich ver weg hielden van enige emotie of gemeende bezorgdheid.»

Rauw portret

De productie van ‘Patrick Melrose’ is in handen van Michael Jackson, voormalig directeur televisie bij de BBC, en Rachael Horovitz, de Amerikaanse producer van onder meer ‘Grey Gardens’ en ‘Moneyball’. Zij zagen het interview dat Cumberbatch aan de Australische fan had gegeven en haastten zich om hem de rol van Patrick Melrose aan te bieden.

Rachael Horovitz «Ik was zelf al jaren fan van de boeken. Toen ik hoorde dat de rechten vrijkwamen, heb ik meteen Edward St Aubyns agent opgebeld. Die zei alleen: ‘Ik weet waarom je belt.’ In het begin werkten alleen Michael en ik aan de reeks. We haalden later ook auteur David Nicholls aan boord om het script te schrijven.»

David Nicholls «Daar heb ik zelf heel hard op aangedrongen. Ik werkte in een boekhandel toen ‘Laat maar’ uitkwam. Ik was meteen fan. De boeken in de reeks verschenen met tussenpozen van vier à vijf jaar. Zodra er een nieuw boek uitkwam, verslond ik dat meteen. Ik heb ze altijd al willen bewerken voor televisie, al besefte ik goed dat zoiets niet voor de hand ligt. Toen ik hoorde dat de rechten vrijkwamen, heb ik me dan ook meteen gemeld. Ik was uiteraard heel vereerd dat Michael en Rachael met me wilden werken.»

– Je bewerkte de boeken tot afleveringen van één uur. Opvallend is wel dat je het eerste en tweede boek van plaats hebt gewisseld.

Nicholls «Ja, de tv-reeks opent met het tweede boek, ‘Slecht nieuws’. Daarin vecht Patrick Melrose in een duur New Yorks hotel tegen de afkickverschijnselen van zijn heroïneverslaving. Hij hoort stemmen in zijn hoofd, en verstouwt een massa martini’s, kalmeerpillen en amfetamines in een zinloze poging zichzelf te verhinderen om zijn heroïnedealer Chilly Willy te bellen. Hij probeert de doos met zijn vaders as erin te vernielen, faalt en ziet er vervolgens de humor van in. Het levert verontrustende maar tegelijk glamoureuze en hilarische tv op. Het verhaal van het tweede boek is een veiliger start van de reeks dan dat van het eerste boek, ‘Laat maar’, dat aflevering twee in de reeks werd.

»Dat boek schetst een rauw portret van Patricks vader David, die getrouwd is met een rijke Amerikaanse erfgename, en wiens handen zodanig knokig geworden zijn dat hij zijn baan als chirurg moest opgeven en geen piano meer kan spelen. Frustraties die hij vervolgens uitwerkt op iedereen rond zich, niet het minst op zijn zoon Patrick. David misbruikt hem voor het eerst wanneer hij vijf is, tijdens een feest met de familie in een kasteel in Frankrijk. ‘Ik verwacht niet dat je me nu bedankt,’ zegt David. ‘Maar later zal je me dankbaar zijn omdat ik je geleerd heb om je te onthechten.’»

– In een interview met The New Yorker zei Edward St Aubyn over zijn vader: ‘Hij was de meest destructieve persoon die ik ooit ontmoet heb.’

Nicholls «En toch is het niet David die de grootste weerzin oproept, maar Eleanor, Patricks moeder. Zij is de dronken, afgeleide, zelfzuchtige vrouw die gul doneert aan goede doelen voor kinderen, maar die blind blijft voor de pijn van haar eigen zoon. Wanneer de volwassen Patrick haar over de verkrachtingen vertelt, komt ze niet verder dan te zeggen dat zij zelf ook verkracht werd. Bij haar dood schenkt ze vervolgens haar volledige bezit, Frans kasteel incluis, aan een schimmige new agesekte.

»Edward St Aubyn heeft al zijn beproevingen uiteindelijk doorstaan, al ging dat niet vanzelf. Hij wierp, net als Patrick, zijn kindertijd van zich af en koos ervoor zijn eigen leven te leiden. Elke acteur uit de serie heeft de schrijver inmiddels ontmoet, en werd op slag dol op hem.»