De Tand Des Tijds: 'Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo' (Uli Edel, 1981)

Humo presenteert: De Tand Des Tijds! In deze reeks waagt filmjournalist Erik Stockman zich één keer per week aan een rewatch van een grote klassieker, een geliefde cultfilm of een beroemde blockbuster. Waarbij onze man zich afvraagt: hoe heeft deze film de blikkerende hoektanden des tijds doorstaan? Vandaag: 'Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo' uit 1981.

‘Het wordt tijd voor een nieuwe New Wave,’ zei het meisje. We waren met haar aan de praat geraakt op het terras van de Manuscript, in de altijd kolkende Langestraat. Ze dronk een pintje, hield een sigaret tussen haar vingers (een echte, geen elektronische) en rond haar rechterschouder bengelde een tasje van Dille & Kamille. We nipten bedachtzaam van ons Duveltje en vroegen haar of ze dan werkelijk hoopte op een comeback van oude New Wave-groepen als A Flock of Seagulls en Talk Talk.

‘Wat ik bedoel is dat er weer wat meer donkerte mag komen,’ antwoordde ze. ‘Op Facebook en Instagram zie ik alleen maar lachende gezichten van mensen die blijkbaar perfecte liefjes en geweldige kinderen hebben. Het lijkt wel alsof iedereen een fantastisch leven leidt, en alsof ik de enige ter wereld ben van wie het leven suckt. In plaats van al die harmonie, zou ik wat meer duisternis willen zien. Dan zou ik me misschien wat minder alleen voelen.’ Aangemoedigd door het pleidooi van het meisje, besloot uw dienaar om er nog diezelfde avond een lekker gitzwarte trip van te maken.

We doken in de troosteloosheid van ‘Unknown Pleasures’ van Joy Division, bevoelden de rand van het scheermes van ‘Het Lijden Van De Jonge Werther’, en dompelden onszelf onder in de treurigheid van één van de donkerste en rauwste films aller tijden: het op het levensverhaal van de dertienjarige Christiane F. gebaseerde drugsdrama ‘Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo’.

Die film, die indertijd niet alleen bijdroeg aan de mythische status van de Bahnhof Zoo - het beruchte Berlijnse treinstation dat ook door U2 wordt bezongen op ‘Achtung Baby’ – maar ook een onwaarschijnlijk grote impact had op iedereen die in 1981 tussen dertien en negentien was, opent met een door Christiane F. uitgesproken statement dat beslist op goedkeuring zou kunnen rekenen van het meisje uit de Manuscript: ‘Kijk er eens goed naar. Op het eerste gezicht ziet de stad er prachtig uit, met biljartgroene gazonnetjes en een groot shoppingcentrum. Maar de trappenhallen van de appertementen stinken als de pest.’

En zo begint een naargeestige maar onvergetelijke odyssee doorheen de mistroostigheid die zich schuilhoudt áchter de imposante façades van de stad Berlijn. Niet het Berlijn van de Muur, van Checkpoint Charlie en van de sluwe dubbelspionnen die we kennen uit Spielbergs ‘Bridge of Spies’, en al zeker niet het hippe Berlijn van vandaag, maar het stinkende Berlijn van de junks en de homohoeren die tegen de bepiste gevels van Zoo Station op klanten staan te wachten.

De trip begint nog redelijk onschuldig, met Christiane die zich door haar vriendin Kessy (‘Zij had al echte borsten’) laat meetronen naar de Sound, de modernste discotheek van Europa, waar ‘Look Back in Anger’ van David Bowie uit de luidsprekers spat en waar in het geflikker van de discolampen allerhande pillen van hand tot hand gaan: ‘Te gek spul!’ En waar Christiane in de toiletten een junk naast de pot ziet liggen met de naald nog in de arm: een donker omen.

Hoewel de reis naar de hel op dat moment al een aanvang heeft genomen, spatten de jeugdige opwinding en de bruisende energie (die zo eigen is aan de jeugd) in de eerste helft van de film als vuurwerk van het scherm, zoals in die welhaast poëtische scène waarin we Christiane en haar vrienden als in een prachtige danschoreografie door de verlaten gangen van het Europa-Center (voor diegenen onder u die Berlijn kennen: het gebouw met de lichtgevende Mercedes-ster op het dak) zien rennen terwijl de gitaren en de drums van Bowie hen voortstuwen.

By the way: de songs van Bowie zijn al tot vervelens toe gebruikt in allerhande speelfilms, maar nergens klinkt zijn muziek krachtiger, aangrijpender en juister dan in ‘Christiane F.’ Overigens is het tijdens een concert van Bowie – met wie ze zelfs even oogcontact maakt - dat Christiane pas écht drugs begint te gebruiken, waarna ze plaatsneemt in de rollercoaster naar het purgatorium. ‘Ik wil alleen maar voelen wat jij voelt,’ zo horen we Christiane zeggen tegen haar vriendje Detlev, die haar in de junkiehel - waar de vraag ‘Heb je een shot voor me?’ even vanzelfsprekend is als ‘Sigaretje?’ - is voorgegaan.

In de tweede helft van de film is er geen sprake meer van bruisende energie of van jeugdige opwinding, het enige wat overblijft is de koudmakende zieligheid van een injectienaald die wordt uitgespoeld in de wc-pot en aan elkaar wordt doorgegeven. Zelfs Bowie doet er het zwijgen toe; wanneer we Christiane als in een surreële droomscène met glazige zombie-ogen door Bahnhof Zoo zien dwalen, horen we alleen nog maar diepdonkere elektronische klanktapijten die het gevoel versterken dat je in het dodenrijk bent aanbeland.

Droef detail: om haar heroïneverslaving te bekostigen, verkoopt Christiane onder meer haar elpees van Bowie (meerbepaald voor 17 Duitse Mark). In de aangrijpendste scène sluiten Christiane en Detlev zich op inhaar slaapkamer, ten einde af te kunnen kicken in een regen van kots en bloed. In het diepste van haar cold turkey-ellende begint Christiane als een bezetene het behang van de muur te krabben, waarbij ze stoot op een oudere laag behangpapier met daarop tekeningen van vlindertjes en bootjes en lieve diertjes; een trieste herinnering aan de onschuldige, nooit meer terug te halen kindertijd.

Geloof ons: vergeleken met de stikdonkere trip die ‘Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo’ is, lijken ‘Trainspotting’, ‘Requiem for a Dream’ en ‘Beautiful Boy’, de nochtans ontroerende nieuwe film van Felix Van Groeningen, wel op vederlichte komedietjes. Maar, zo vraagt u zich nu misschien af, waarom zou iemand naar een deprimerend drama uit de tijd van de New Wave willen kijken, terwijl je evengoed de Avengers kunt opzetten? Waarom kijken naar een sombere film die uw wereldbeeld, opgedrongen door de immer stralende profielfoto’s van Facebook, als een vlijmscherpe injectienaald komt verstoren?

Ten eerste: omdat ‘Christiane F.’ één van de beste, onvergetelijkste en zielroerendste grootstadsfilms is die ooit zijn gemaakt. Omdat u dankzij deze prent de albums ‘Station To Station’ en ‘Lodger’ van Bowie zult (her)ontdekken. En ook omdat we héél af en toe eens een film nodig hebben die de wereld van de donkere kant bekijkt, zodat diegenen die zich wat verloren voelen in die oceaan van Facebook-glimlachjes, zich wat minder alleen en onbegrepen voelen. Mochten wij ooit dat meisje uit de Manuscript nog eens terugzien, dan zullen wij de dvd van ‘Christiane F. – Wir Kinder vom Bahhof Zoo’ in haar tasje van Dille & Kamille laten glijden.