De uil van Athena: Les Fils de la terre

Niet alle boeren ploegen voort tot ze erbij neervallen: elke dag berooft zich minstens één Franse landbouwer van het leven omdat hij het hoofd niet meer boven water kan houden. Eén van hen was Christian Bergeon, de vader van journalist en documentairemaker Edouard Bergeon.

Hij ging gebukt onder de schulden, het faillissement dreigde, en fysiek en mentaal compleet uitgeput vergiftigde hij zichzelf op 29 maart 1999 met pesticiden. Hij was toen vijfenveertig, en Edouard zestien. Die pijnlijke familiegeschiedenis is de rode draad in de docu ‘Les fils de la terre’, waarmee de zoon het hoge zelfmoordcijfer in de Franse landbouw aanklaagt.

Edouard Bergeon «Het boerenleven is sowieso al geen pretje: je werkt lange dagen, meestal alleen, je houdt er amper een inkomen aan over en nooit kun je eens op vakantie gaan. Maar dat het isolement en de financiële druk iemand tot wanhoop kunnen drijven, daar schrikken sommigen van. En dan begint de hel pas: de overgebleven familieleden moeten wel die schulden afbetalen. In de landbouwsector wordt er amper over gerept, en dat taboe wilde ik dringend doorbreken.»

- Is er dan nog niets veranderd sinds uw vader uit het leven is gestapt?

Bergeon «Helemaal niks: de crisis op het Franse platteland is nog altijd even erg.

»In 2011 heb ik Sébastien Itard ontmoet, een achtendertigjarige veeboer uit Lot. Door de almaar dalende prijzen voor melk en vlees heeft hij al voor 500.000 euro schulden. Hij kan de banken noch zijn leveranciers betalen, ook al werkt hij vijftien uur per dag, zeven dagen per week. Zijn verloofde, die zwanger is van hun vierde kindje, gaat eraan onderdoor. Dat zijn vader er vaak een handje komt helpen, maakt het er ook niet makkelijker op. Die heeft tien jaar geleden de boerderij overgelaten aan Sébastien toen hij officieel met pensioen ging, en hij heeft overal wel zijn mening over. Bovendien is de boerderij al een familiebedrijf sinds 1924, en Sébastien wil het faillissement daarvan natuurlijk niet op zijn geweten hebben.»

- Maar ten einde raad heeft hij wél een zelfmoordpoging ondernomen.

Bergeon «Ja. Hij heeft ook even in een psychiatrische instelling verbleven.

»Ik heb het dagelijkse gevecht van Sébastien en zijn familie een jaar lang gevolgd, zodat de kijker een goed beeld krijgt van hun problemen en hun wanhoop. Maar tegelijk is het ook een hoopvol verhaal, hoe vreemd dat ook mag klinken. Samen met een twintigtal andere melkboeren die hij drie jaar geleden heeft leren kennen op de grote boerenbetoging in Brussel, heeft Sébastien de vereniging CantAveyLot opgericht, genoemd naar de departementen Cantal, Aveyron en Lot, waar ze wonen. Ze verkopen hun melk nu zelf, onder het label ‘Vallée du Lot’, zodat ze niet meer afhankelijk zijn van de melkindustrie. Ze hebben een groot contract met Ferrero Rocher kunnen afsluiten, en ze bevoorraden de keukens van enkele Franse ministeries. Het blijft uiteraard moeilijk, maar door de krachten te bundelen kunnen ze nu 350 euro per ton melk aanrekenen, in plaats van de 200 euro die ze er vroeger voor kregen. Fantastisch, toch?

»Ik zie ‘Les fils de la terre’ als een hommage aan m’n vader, maar ik hoop ook dat m’n documentaire een politieke impact zal hebben. Er moet dringend iets veranderen, anders zal het zelfmoordcijfer jaar na jaar blijven stijgen.»