De Uil van Athena: 'The Circle'
Vorige maand kregen onze landgenoot François Englert en de Brit Peter Higgs de Nobelprijs voor Natuurkunde voor hun voorspelling van het higgsdeeltje, het deeltje dat massa geeft aan alle elementaire deeltjes.
Want op 4 juli 2012, bijna vijftig jaar ná hun voorspelling, zagen ze hun vermoeden bevestigd: met behulp van de Large Hadron Collider (LHC), de gigantische ondergrondse deeltjesversneller van het Europees Centrum voor Kernonderzoek (CERN), werd het bestaan van het ontbrekende deeltje bevestigd. In zijn documentaire ‘The Circle’ volgt Bram Conjaerts de 27 kilometer lange ring van de LHC boven de grond, om zo te achterhalen wat het experiment betekent voor de gewone mensen die vlak boven de deeltjesversneller wonen. ‘The Circle’ beleefde eind april zijn wereldpremière op het gerenommeerde Hot Docs Festival in Toronto en werd daar meteen bekroond werd tot Beste Middellange Documentaire.
Bram Conjaerts «Toen ik een paar jaar geleden aan m’n eindwerk bezig was, had ik een droom over een zwart gat: ik was op busreis, en net op het moment dat ik in het zwarte gat werd gezogen, stond de tijd stil – er zit een animatiestukje in de docu dat op die droom gebaseerd is. Ik had al gehoord van de deeltjesversneller in Genève en de kans dat die kleine zwarte gaten zou creëren, dus leek het me interessant daar gewoon meteen een kijkje te gaan nemen.
»Maar voor alle duidelijkheid: ‘The Circle’ is geen puur wetenschappelijke documentaire. Toen het higgsdeeltje ontdekt werd, was ik de docu al aan het afmixen: er zit dus niets over het belang van die ontdekking in mijn film. Ik ben ook geen wetenschapper, maar heb wel altijd een grote interesse gehad voor het heelal en wetenschap in het algemeen. Ik zou ‘The Circle’ eerder omschrijven als een persoonlijke zoektocht naar de opvattingen van de doorsneemens over wetenschappelijke experimenten. De mens wil weten waar hij vandaan komt, hoe het universum in elkaar zit. Die zoektocht vind ik veel interessanter dan de eigenlijke ontdekking, en ik wou weten hoe anderen daarover denken.»
HUMO En wie kan daar beter over meepraten dan de mensen die in de buurt van de cirkelvormige LHC wonen?
Conjaerts «Ja, zo kon ik de menselijke kant van het verhaal tonen.
»Ik ben beginnen te filmen vóór de LHC is opgestart: een geluk, want toen kon ik nog ondergronds filmen onder begeleiding van een CERN-wetenschapper. Enorm indrukwekkend: de instrumenten waar ze mee werken zijn gi-gan-tisch, en er zijn daar duizenden wetenschappers aan het werk. Zodra het experiment opgestart was, heb ik me gericht op de cirkel bóven grond. Daar merk je niets merkt van al die ondergrondse techniek: je ziet alleen maar weilanden en dorpen. Ik had een groot en onhandig stedenbouwkundig plan meegekregen van het CERN: daardoor wisten we onder welke huizen en dorpen op de Frans-Zwitserse grens de cirkel exact liep. En zo ben ik met de cameraman door Ferney-Voltaire, Échenevex, Crozet en Collex-Bossy getrokken, zonder te weten wie we zouden tegengekomen.»
HUMO En waren de dorpsbewoners overwegend positief of negatief over de LHC?
Conjaerts «De reacties waren gemengd. Sommigen waren ervan overtuigd dat de LHC positieve veranderingen kan teweegbrengen, anderen stonden er niet achter – dat waren dan vaak religieuze mensen die geloven dat God alles geschapen heeft. Nog anderen zijn dan weer totaal niet geïnteresseerd in wat er zich onder hun voeten afspeelt. De LHC heeft alleszins geen directe impact op hun leven: het zit honderd meter diep in de grond, dus ze hebben er geen last van.
»Ik heb vooral warme herinneringen aan Jean-Jean, een gepensioneerde wetenschapper die vroeger nog bij het CERN gewerkt heeft: hij heeft mee de elektronica ontwikkeld voor een oudere deeltjesversneller. Hij gelooft in het belang van wetenschappelijke vooruitgang, maar kan tegelijkertijd nog verbaasd zijn over de kleine dingen des levens – zoals de schoonheid van het zonlicht dat op een cd weerkaatst. Daar kon ik me wel in vinden.»
