De verovering van Europa: op bezoek bij Steve Bannon. 'Als ze je een racist noemen, moet je daar trots op zijn. Het betekent dat ze aan het verliezen zijn'

Toen Donald Trump in 2016 de Amerikaanse presidentsverkiezingen won, was dat volgens velen vooral te danken aan Steve Bannon. De schimmige figuur die nu overal in Europa opduikt, zorgt voor ongerustheid: gaat hij zijn kunstje bij ons herhalen? ‘De brexit was het eerste steentje in een revolutionaire domino.’

Steve Bannon (64) die een slaatje eet: het is alsof je een grizzly op een broodje falafel betrapt, maar de voormalige Trump-adviseur werkt zijn bord konijnenvoer en zijn brokkelige groene smoothie naarstig naar binnen. ‘Ik ben al negen kilo kwijt sinds ik niet meer voor Trump werk. Ik heb me in tijden niet zo goed gevoeld.’

Bannon heeft inderdaad een opmerkelijke transformatie doorgemaakt. Hij ziet er niet langer uit als de morsige dronkaard die enkele stormachtige maanden lang aan de touwtjes trok in het Witte Huis. De eigengereide ‘bommengooier van Breitbart’, die de anti-elitaire boodschap perfectioneerde waarmee Trump de presidentsverkiezingen won, en die het internet naar zijn hand zette om een cultuurstrijd te ontketenen in Amerika, leek vroeger het liefst te smullen van de kadavers van zijn linkse vijanden. Tegenwoordig heeft hij een diëtist en doet hij tweemaal per dag aan sport. Hij heeft een kleurtje en kuiert op een zomerse namiddag glimlachend door Washington, op instappers en in een bermuda, als een olijke opa die zijn gardenia’s gaat besproeien. Op één detail na: Bannon draagt twee hemden over elkaar, één zwart en één blauw, een handelsmerk sinds de militaire school. Dit is géén doorsnee man.

Steve Bannon «Het was heerlijk om campagne te voeren tegen de Democraten. Hun strategen zijn allemaal van die schriele metroseksuele mannetjes. Je moet een carnivoor zijn. Je moet moordlustig zijn. Politiek is een bloedsport. Mijn strategie voor de verkiezingen? Eérst een paar hoofden spietsen, dan aan je beleidsprogramma werken.»

Bannons gezonde levensstijl is niet zomaar een bevlieging. Hij werkt aan zijn conditie voor ‘de missie’. Sinds zijn defenestratie uit het Witte Huis, waaraan hij trouwens ‘vanaf de eerste dag een hekel had’, reist hij met zijn populistische promotiecircus de wereld rond. Tegenwoordig duikt hij voortdurend op in Europa: een onderonsje over de wereldpolitiek met premier Viktor Orbán in Hongarije, keuvelen met de Le Pens in Parijs, een uitstapje naar Rome om de nieuwe Italiaanse regering te adviseren hoe ze het best vaffanculo – rot op! – zegt tegen Brussel. Als Trump Stalin is, heeft Bannon zichzelf tot Trotski gebombardeerd: de gezant van de fuck you-beweging die het vuur van de nationalistische revolutie komt aanwakkeren.

Bannon «Politiek is een voortzetting van oorlog met andere middelen. En in die oorlog was de brexit het eerste steentje van de revolutionaire domino. Intussen gaan overal in Europa populistische lichtjes branden. Dat kan ik alleen maar aanmoedigen, ook al omdat hun aanstekelijke voorbeeld Trump vooruit zal helpen.»

– Maar wat dóét u dan precies in Europa? U landt in Italië of Hongarije, nestelt zich in een protserig hotel, en de pers troept samen. Is dat alles?

Bannon «Overal waar ik een steentje kan bijdragen, financiële plannen overlopen, advies geven, daar sta ik klaar. Wie mijn mening vraagt, krijgt die. Ik wil een infrastructuur op touw zetten om hen te helpen.»

– Europa is meer dan ooit verdeeld: terwijl Angela Merkel en Emmanuel Macron ijveren voor een opener immigratiebeleid, doen populistische leiders er alles aan om hen te bestrijden. Hoe ziet u de toekomst van het continent?

Bannon «Ik ben optimistisch. Europa staat ongeveer een jaar voor op Amerika.»

– De brexit was uw eerste wapenfeit, beweert u. Uw goede vriend Nigel Farage, die daar een grote rol in speelde, is intussen wel opgestapt als leider van de nationalistische partij UKIP.

Bannon «Wat een bijzondere kerel. Een cultheld. Ik probeer elke dag om hem weer in de politiek te doen stappen.»

– Wat vindt u van de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini, die onlangs opriep tot een ‘grootschalige schoonmaakactie’ in zijn land om de straten te zuiveren van migranten?

Bannon «Salvini is een ongelooflijk indrukwekkende, energieke leider. Ik ben een grote fan. Maar één van mijn grootste helden is Viktor Orbán. De anti-Merkel! Ik heb alle groten ontmoet, van Henry Kissinger tot de Chinese president Xi Jinping. Wel, Orbán kan met elk van hen aan tafel zitten. En het wordt tijd dat Merkel haar verdiende loon krijgt. Met haar slappe immigratiebeleid heeft ze Duitsland en Europa onherstelbare schade toegebracht. Haar is geen lang leven meer beschoren in de politiek.»

– En Emmanuel Macron?

Bannon «Li’l Mac is een mislukte bankier van de Rothschilds. Hij wil een kleine Napoleon zijn, maar hij gaat Merkel achterna, de prullenmand van de geschiedenis in.»

Praten met Bannon is een beetje als een bladblazer vol in het gezicht krijgen. Hij braakt een onafgebroken stroom inzichten en schimpscheuten uit, sommige fascinerend, sommige weerzinwekkend, maar steeds met hypnotiserende kracht en zelfs een zekere charme. Hij scheldt me uit, verwijt me dat ik ‘mijn huiswerk niet heb gemaakt’ en houdt vol dat ik deel uitmaak van een samenzwering van de mainstreammedia in dienst van de ‘globalisten’ en ‘fascisten’ van de ‘partij van Davos’, zoals hij de groep zakenlui en politici noemt die daar jaarlijks samenkomt voor het World Economic Forum. Ook de ‘zelfingenomen, arrogante elite’ in Brussel en het financiële centrum van Londen moeten het ontgelden. Bij een ander zou ik me beledigd voelen, maar bij Bannon lijkt het een soort performance. Net als bij Trump heeft ook zijn relatie met de media iets van een symbolische poppenkast.

Bannon «Ik heb genoeg geld verdiend. Genoeg om ‘fuck you’ te zeggen, genoeg om ‘fuck iedereen’ te zeggen. Als ik dat wou, zou ik op een zeilboot kunnen gaan rondvaren en achter de meisjes aan zitten. Maar ik heb de voorbije tien jaar van mijn leven aan deze zaak gewijd omdat ik zo ben opgevoed. De mensen waar ik vandaan kom, zijn het zout der aarde, de ruggengraat van dit land. Ze zijn het waard om voor te vechten.»

De breuk met Trump kwam er na Bannons kritiek in het spraakmakende boek ‘Fire and Fury’ van Michael Wolff, een ontluisterende schets van het reilen en zeilen in het Witte Huis: hij noemde zoon Donald Trump Jr. ‘een verrader’ en ‘onpatriottisch’ wegens zijn ontmoeting met een Russische groep die tijdens de verkiezingscampagne bezwarende informatie over Hillary Clinton aanbood. En in zijn tirades tegen de ‘globalisten’ had Bannon ook al Trumps dochter Ivanka en schoonzoon Jared Kushner onder vuur genomen. Maar sloppy Steve, zoals Trump hem na de breuk noemde, blijft een goede soldaat: geen kwaad woord over zijn ex-baas.

– Door Trumps nultolerantiebeleid werden meer dan tweeduizend migrantenkinderen gescheiden van hun ouders. Honderden, sommigen nog peuters, zijn nog steeds niet herenigd. Schrijnend, toch?

Bannon «Kijk, nu gebruik je emotionele taal voor een politieke kwestie.»

– Had u het er dan helemaal niet moeilijk mee?

Bannon «Wat mij stoort, is de onverantwoordelijkheid waarmee de media en de politiek die mensen doen geloven dat de oplossing voor hun leven in de Verenigde Staten ligt.»

– Er zijn er die u van racisme beschuldigen.

Bannon «Noem het wat je wilt, bro. Wil je me een racist noemen? Oké, dan ben ik een racist. Maar om de zwarte en Latijns-Amerikaanse arbeidersklasse in dit land een beter leven te geven, moet je gewoon een einde maken aan illegale immigratie. Als ze je een racist noemen, moet je daar trots op zijn, want het betekent dat ze aan het verliezen zijn. Donald Trump moet al dat geweeklaag negeren en doen wat zijn instinct hem influistert, want zijn instinct heeft gelijk.»

– Niet zo lang geleden deelde u in het Witte Huis de lakens uit, en werd u weleens ‘de schaduwpresident’ genoemd. Nu hangt u in Europa rond om het populisme een handje te helpen. Kwatongen beweren dat u het fiasco van uw ontslag probeert te camoufleren.

Bannon «Dan zijn die kwatongen te dom om het te begrijpen. Dit is een wereldwijde revolte.»

– Alles goed en wel, maar als ‘carnivoor’ bent u buitengewerkt door twee verwende lichtgewichten als Jared Kushner en Ivanka Trump.

Bannon «Vind je dat ik verloren heb? Googel maar eens waar het Witte Huis zoal mee bezig is. Staat iedere handelsovereenkomst op losse schroeven? Zijn we uit het Iran-akkoord gestapt? Zitten we in een geostrategische machtsstrijd met China? Zijn we de immigratie aan de grens met Mexico aan het aanpakken? Hebben we het klimaatakkoord van Parijs opgezegd? Een inreisverbod ingesteld? Noem één speerpunt van het Trump-beleid dat níét uit ons populistisch-nationalistisch programma komt. En zeg dan nog eens dat ik aan het verliezen ben.»

© The Sunday Times Magazine / Vertaling en bewerking: Robrecht Vandemeulebroecke