‘De vrouwelijke personages in ‘Twee zomers’ zijn redelijk ééndimensionaal. We hadden er beter een vrouwelijke schrijver bij betrokken’

Zelden deed een reeks zoveel stof opwaaien als ‘Twee zomers’. Licht verwonderd zagen we de hevige morele verontwaardiging van vooral de jonge, vrouwelijke handelaars in meningen. Terwijl wij gewoon blij waren nog eens helemaal meegezogen te worden in een verslavende plot van zeldzame allure, hamerden zij erop dat de groepsverkrachting, het orgelpunt van de reeks, veel harder veroordeeld had moeten worden. Is dit nu een generatiekwestie? Een typisch geval van de wokeness die gebiedt dat alles in het leven alleen nog maar gewogen mag worden op de schaal van de sociale rechtvaardigheid? We vroegen het hoofdactrices Ruth Becquart (45), An Miller (48) en Inge Paulussen (46), vrouwen in het midden van hun leven. ‘Mooi hoor, die strijd, maar mag er af en toe ook nog gelachen worden?’

HUMO Waren jullie ook verbaasd over die enorme controverse, of hadden jullie die min of meer verwacht?

AN MILLER «Wat ik wel had verwacht, was dat er stemmen zouden zijn die zeiden: ‘Is dat nu nodig om dertig jaar na die verkrachting nog zo’n ingewikkelde wraakactie op te zetten? Zou je er na zoveel tijd niet beter over zwijgen?’ En dat anderen zouden vinden: ‘Ze hadden dat al veel eerder aan de kaak moeten stellen!’ Dat de focus zou liggen op de veroordeling van de verkrachting zelf, had ik niet zien aankomen. Ik vind dat naast de kwestie. Als ze mij vragen een alcoholiste te spelen die haar kinderen slaat, maar ergens toch ook sympathiek is, denk ik meteen: interessant, die gelaagdheid. Ik vind dat het mijn job is om alles wat er gebeurt in de maatschappij, in welke geleding dan ook, te onderzoeken. En te tonen: kijk, dit bestaat ook. Niet om daarmee begrip te vragen, of te zeggen: dit is oké. Maar gewoon om alles op tafel te leggen en te zeggen: ‘Voilà, discuteer nu maar.’»

RUTH BECQUAERT «Precies. De menselijke geest is horror. Er zitten weeffouten in onze natuur, waardoor we soms gruwelijk de mist ingaan. Dát is wat Tom Lenaerts en Paul Baeten (scenaristen, red.) hebben willen tonen.

»Ik vind ook wel dat er nu erg wordt verwacht dat je op de barricaden gaat staan, terwijl ik net als An denk: laat mij maar gewoon spelen. Ik probeer op die manier bij te dragen tot de discussie.»

INGE PAULUSSEN «Ik herinner me dat Tom tijdens de eerste lezing al zei: ‘Het is frappant hoe de reactie van de jonge cast – de acteurs die onze jonge versie spelen – verschilt van die van jullie.’ Zij waren ook heel gefocust op het aankaarten van die verkrachting, terwijl wij dachten: ze zetten nu wel een heel grote onderneming in gang voor iets waar iedereen toch al min of meer voorbij is geleefd.»

BECQUAERT «Iedere generatie zet zich toch af tegen iets? Jongeren reageren nu op een geschiedenis waarin mannen het voor het zeggen hebben gehad. Dat ze dat nogal hevig doen, hoort bij jong-zijn. Het discours over die verhoudingen is ook te lang te matig geweest. Die geschiedenis is aan het keren. Op toneelscholen wordt er nu ook heel hard nagedacht over: mogen blanken nog een rol van gekleurde mensen spelen? Willen we als vrouw nog stukken van mannelijke auteurs spelen?»

MILLER «Mag je nog iemand met een handicap spelen als je niet echt in een rolstoel zit?»

BECQUAERT «Dat leeft allemaal heel hard bij hen. Ik vind het er soms over. Dan denk ik: mannekes, mag er ook nog gelachen worden? Kunnen we het leven niet een beetje meer zijn gang laten gaan? Maar het is natuurlijk heel goed en nodig dat ze die lange witte patriarchale geschiedenis in vraag stellen. Zolang er een gesprek is en ze ook luisteren naar wat wij, de oudere generatie, ervan vinden.»

HUMO De jonge stemmen lijken zo kwaad dat ze voorbij- gaan aan de schoonheid en kracht van de serie.

BECQUAERT «Omdat ze de serie meteen hebben verbonden met de zaak-De Pauw. En omdat ze van Tom Lenaerts, vanwege zijn banden met De Pauw, een schietschijf maken.

»Wat mij stoorde aan de discussie, is dat er duizenden gesprekken door elkaar zijn gaan lopen. Om te beginnen gaat deze reeks absoluut niet over #MeToo, vind ik. #MeToo gaat over grensoverschrijdend gedrag dat is gelinkt aan macht. ‘Twee zomers’ gaat over een vriendschap die van het begin af aan vergiftigd was – ook letterlijk, door pillen en alcohol – en waar een groepsverkrachting uit voortkomt, die trouwens op geen enkel moment in de reeks wordt goedgepraat. Dertig jaar later proberen ze de brokken te lijmen, maar dan blijkt die vriendschap nog even toxisch te zijn en vallen er weer slachtoffers.

»Wat Tom en Paul zo ontroert, is dat de wereld voor bijna iedereen heftig en verwarrend is, dat je geniaal én stom tegelijk kunt zijn, en dat het leven uiteindelijk vooral een poging is.»

PAULUSSEN «Zelfs al wás het een #MeToo-verhaal, het is fictie! In fictie ben je niet altijd verplicht een moreel standpunt in te nemen.»

BECQUAERT «Je moet wél een moreel standpunt innemen, vind ik. Je hebt als maker en acteur toch een bepaalde educatieve functie. Als een personage fouten maakt, moet je daarrond wel een context creëren die een bepaalde moraal voorstaat. Maar dat hebben Paul en Tom wel gedaan, vind ik.»

PAULUSSEN «Dat vind ik ook. Wat die mannen doen, wordt op geen enkel moment goedgepraat.»

HUMO Inderdaad. De mannen komen er eerder onnozel uit.

MILLER «Er is niemand in de reeks – vrouwen noch mannen – die goed weet wat en hoe. Het is voor iedereen een gezoek en gepruts.»

HUMO Het was wel mooi geweest als de mannelijke personages iets gevoeliger en kwetsbaarder waren geweest, dacht ik achteraf.

MILLER «Goh, ik weet niet of die mannen in de serie weinig kwetsbaar zijn. Ze tónen zich alleen weinig kwetsbaar. Wat je maakt, moet natuurlijk wel een beetje een weerspiegeling zijn van de realiteit, haha.»

HUMO Ze zijn vooral bezorgd om hun carrière.

MILLER «Dat bedoel ik (schatert).»

BECQUAERT «Ik heb zo moeten lachen om de onnozeliteit in de gesprekken tussen de mannen in ‘Twee zomers’. Dat is toch pure humor.

»Ik vind het wel jammer dat we nu in dit gesprek weer zo aan het polariseren zijn – jongeren tegenover ouderen, mannen tegenover vrouwen. Iedereen is zich tegenwoordig al veel te veel in een eigen klein groepje – zwart, grijs, wit, man, vrouw, non-binair... – tot de de wereld aan het verhouden. We verliezen uit het oog dat je dat ook sámen kunt doen.

»Nu, ik snap wel waar je heen wilt. Natuurlijk zijn Paul en Tom mannen van veertig, vijftig die vanuit hún perspectief schrijven, en je kunt zeggen dat de vrouwelijke personages in ‘Twee zomers’ redelijk ééndimensionaal zijn. We hebben er wel voor gevochten om die vrouwen interessanter te maken, meer vlees en bloed te geven – en daar heeft Tom ook dankbaar naar geluisterd – maar het verhaal wordt nu eenmaal verteld vanuit het oogpunt van de mannen. Je kunt als mens natuurlijk alleen maar schrijven vanuit je eigen verhaal.»

HUMO Dat is het enige wat je Baeten en Lenaerts zou kunnen verwijten: dat het beter was geweest om ook een vrouwelijke scenarist bij dit verhaal te betrekken.

BECQUAERT «Absoluut. Dat hebben we ook gezegd. Tom en Paul hebben fantastisch werk geleverd, en ze hebben ook steeds feedback gevraagd aan ons en andere vrouwen, maar ik heb de indruk dat zij het voor de toekomst ook een goed idee vinden om van bij het begin een vrouwelijke schrijver te laten meedenken. Mannen kunnen dingen die wij niet kunnen, en andersom. Als je samenwerkt, maak je elkaar slimmer. Je tilt elkaar op.

»Heb je ‘I May Destroy You’ gezien? Die serie gaat over een verkrachting, volledig verteld vanuit de beleving van de vrouw. Wat er precies is gebeurd, wordt alleen gesuggereerd. Daar ging de discussie ook over: moet je een verkrachting tónen, of op een meer suggestieve manier in beeld brengen? Ik begrijp het discours wel van jonge makers die vinden dat je drama niet altijd moet exploiteren. Daarover veranderen de ideeën ook naargelang de tijdgeest.»

HUMO Dat doet denken aan wat je vorige keer zei, Ruth: dat een film als ‘Saturday Night Fever’ nu niet meer gemaakt zou kunnen worden.

BECQUAERT«Dat is zo. Ik weet nog dat ik echt schrok van de seksualiteit en de agressie in die film.»

MILLER «Ik vind het boeiend hoe dingen aan het veranderen zijn in de filmwereld. Als vroeger een man vreemdging in een film of serie, dan moest zijn vrouw altijd een bitch zijn. Nu zijn de verhalen veel genuanceerder, omdat iedereen heeft begrepen dat een verhaal veel interessanter is als je je kunt inleven in het standpunt van de man én de vrouw, en misschien wel verward achterblijft omdat je niet weet wat jij in dezelfde situatie zou doen.»

PAULUSSEN «Wat bij ‘Twee zomers’ ook speelde, is dat te diep ingaan op de vrouwelijke personages de plot in de weg zat. Dat het filmpje en het weekendje weg een wraakoefening waren van de vrouwen, moest zo lang mogelijk vaag blijven. Het zou misschien boeiend zijn om nu een tweede reeks te maken die de vrouwen volgt en toont welke gesprekken zij voeren, terwijl we de mannen langzaamaan in paniek zien raken. Maar nu praat ik helemaal vanuit mijn eigen belang als actrice. De reeks zoals die nu is, is natuurlijk ook supergoed.»

HUMO Eén van de commentaren die ik heb gehoord, was: hoe kan Sophie nu bij haar man blijven! Eerst doet hij niets om te beletten dat ze verkracht wordt, en dan bedriegt hij haar nog ook.

MILLER «Alsof zoiets in het echte leven niet gebeurt. Zo gaat het nu eenmaal vaak.»

HUMO Dat dacht ik ook.

PAULUSSEN «Ze moeten misschien ook beter luisteren naar wat mijn personage Sophie zegt. Ze zegt misschien niet veel, maar wat ze zegt, verklaart alles: ‘Ik heb het verdrongen,’ zegt ze, ‘en ik heb gewoon verder geleefd.’ Misschien speelt het generatieconflict ook in die reactie. Als je jong bent, denk je sneller zwart-wit. Het leven wordt steeds genuanceerder naarmate je ouder wordt.»

Inschattingsfout

HUMO Ruth, jij bent samen met Peter Monsaert een scenario aan het schrijven. En je schrijft er ook één met Leonardo Van Dijl, wiens kortfilm ‘Stephanie’ voor Cannes werd geselecteerd. De film die je met hem schrijft, gaat ook over grensoverschrijdend gedrag. Heb je al gemerkt dat jouw vrouwelijke kijk dingen bijdraagt waaraan Van Dijl anders misschien was voorbijgegaan?

BECQUAERT «Leonardo is een goede scenarist die uitstekende films maakt in zijn eentje, maar ik hoop natuurlijk dat ik echt iets bijdraag. En dat die bijdrage ook kwaliteitsvol is.»

HUMO Ik ben de discussie over verschillen tussen mannen en vrouwen ook beu, maar ik besef tegelijkertijd dat als ik die verschillen negeer, ik snel weer een mannelijke bril opzet en vrouwelijkheid als minderwaardig zie.

BECQUAERT «Wat wil je nu? Dat ik toegeef dat ik graag shop, me graag schmink en slechtgezind ben als ik mijn regels heb? Kijk, wat mij stoort, is dat er nu vaak wordt gezegd: ‘Het is alleen maar omdat je een vrouw bent, dat je betrokken wordt bij het schrijven van die film.’ En dat ik me daarom zou moeten afvragen of dat niet vernederend is. Dan denk ik: misschien is dat zo, maar je moet nu gewoon surfen op de golven van deze tijd, en die is nu rijp voor samenwerkingen. Verder zal kwaliteit altijd bovendrijven en zal alles wat niet goed genoeg is in de vuilnisbak verdwijnen. Dat idee lijkt me de beste barometer. (Tegen An en Inge) Of niet? Wat vinden jullie?»

PAULUSSEN «Ik schrijf niet. Wat ik wel kan zeggen: als ik vroeger een scenario kreeg, stond er bij de omschrijving van mijn personage vaak alleen: ‘Jonge vrouw. Spring-in-’t-veld. Is wel in voor een uitdaging.’ (Ruth, An en Humo schieten keihard in de lach)»

MILLER «Ik herken het helemaal.»

PAULUSSEN «Hoe goed ik scenario’s van mannen soms ook vind, ik ben erg blij dat er steeds meer vrouwen zijn die regisseren en schrijven. Ik weet nog heel goed dat toen Malin-Sarah Gozin (scenariste, red.) me het scenario van ‘Clan’ gaf en ik de omschrijvingen van de verschillende vrouwen las, ik alleen maar dacht: jaaa! Wat leuk, wauw! Het waren zulke herkenbare, gelaagde vrouwelijke personages. Dat was helemaal nieuw.»

BECQUAERT «Ik vind het wel normaal dat mannen dat niet kunnen. Als ik lees wat Jennifer Heylen nu schrijft – zij heeft zich ook aan een scenario gezet – dan denk ik: dit zou ik nooit kunnen, want ik ben geen zwarte vrouw. Het verhaal dat zij vertelt, zouden wij nooit kunnen bedenken. Het is niet alleen een man-vrouwverhaal, er zijn zoveel méér verhalen en we moeten die allemaal samen proberen te vertellen. Dát is gewoon wat ik wil zeggen.»

HUMO Je hebt gelijk. Al blijf ik erbij dat de strijd tegen ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog steeds niet is gestreden.

BECQUAERT «Dat is zo. Het is een feit dat mannelijke acteurs nog altijd meer verdienen en dat de filmwereld een mannenbastion is, maar dat begint stilaan scheuren en barsten te vertonen, en wij springen er van alle kanten tussen. Het is allemaal aan het gebeuren.»

HUMO Ruth, toen ik jou een paar jaar geleden interviewde met je man, muzikant Stijn Cole, vertelde je me: ‘Stijn en ik, wij eisen ruimte voor zelfontwikkeling van elkaar. Daar zijn we allebei egoïstisch in, maar dat staan we elkaar toe.’ Ik weet nog dat ik dacht: wauw, knap! En het werkt nog ook.

BECQUAERT «Ja, omdat wij allebei makers zijn, en de noodzaak om te blijven zoeken heel hard in elkaar herkennen en appreciëren. Daarom gunnen we elkaar dat.»

HUMO In veel relaties is dat volgens mij niet evident.

BECQUAERT «Dat wil ik best aannemen.»

MILLER «Ik heb toch wel lang gewroet met de vraag: wie ben ik en in welke mate moet ik toegevingen doen om mijn relatie in stand te houden en tegelijk mezelf niet te verliezen?»

HUMO Ik herinner me nog dat jij besloot thuis te blijven toen je je dochter kreeg, maar helemaal gek bent geworden omdat je niet meer werkte.

MILLER «Ja. Ik dácht dat ik dat wilde, maar dat was een heel foute inschatting van mezelf. Je moet soms een lange tocht afleggen om jezelf te leren kennen.»

HUMO Legde je je helemaal toe op het moederschap omdat je het gevoel had dat de maatschappij dat van je verwachtte?

MILLER «Eerder het omgekeerde. Het was in die tijd, zeker in onze kringen, not done om als vrouw je carrière op te geven voor je kinderen, dus dacht ik: ik ga dat wél doen, ik vind dat dat wél moet kunnen. Maar ik heb toen beseft hoe hard ik het nodig heb om te spelen en te maken.»

PAULUSSEN «Ik was bij mijn eerste zwangerschap bang dat ik het moederschap zó fijn ging vinden dat ik geen zin meer zou hebben om te spelen. Maar ik had ook al vrij snel door dat ik niet zonder kan. Mijn man heeft dat pas dit jaar beseft: ‘Jij bent echt een actrice, hè,’ zei hij opeens (iedereen schiet in de lach).»

HUMO Ook tijdens de pandemie heb je weer gemerkt hoe hard je je werk nodig hebt om gelukkig te zijn.

MILLER «Heb je het nu tegen mij?»

HUMO Ja.

MILLER «Ik heb dat ook gezegd.»

PAULUSSEN «Ik ook.»

BECQUAERT «Mijn werk is essentieel voor me. Het geeft me een bestaansreden, een houvast ook, een manier om te proberen het leven te vatten. Bovendien is het zalig om te doen.»

Naaien en weven

HUMO Als ik het goed heb begrepen, An, ben jij tijdens corona uit pure dadendrang beginnen te weven.

MILLER «Ja. Mijn hoofd moet iets hebben om bezig mee te zijn. Als ik een scenario heb, denk ik constant: ik ga het misschien zó doen, en dan maak ik er dat soort vrouw van. Als ik weef, komt mijn hoofd in dezelfde modus: ik heb díé wol en daar kan ik dát patroon mee maken. En dan stort ik me op mijn weefgetouw. Dat proces van creëren moet blijven lopen in mijn hoofd, anders voel ik me ellendig.»

BECQUAERT «Dat herken ik helemaal. Ik heb me tijdens de pandemie gelukkig op scenarioschrijven kunnen storten. Ik móét ook spelen of schrijven. Het is mijn manier om me te verhouden tot het leven en het gevoel te hebben zinvol met de wereld om te gaan.»

HUMO Jij bent een cursus naaien begonnen, Inge.

MILLER «Haha, dit gesprek is helemaal fout aan het lopen! De vrouwen zijn tijdens corona gaan weven en naaien!»

PAULUSSEN «Eigenlijk ben ik, in tegenstelling tot An en Ruth, tijdens de eerste lockdown in een toestand van lethargie gekomen. Ik heb die eerste drie maanden nergens zin in gehad.»

HUMO Ruth, je zei net dat spelen je het gevoel gaf zinvol met de wereld om te gaan, maar de wereld had even geen boodschap aan de culturele sector.

BECQUAERT «Ik vond het heel heftig om in te zien dat datgene waarmee ik al mijn hele leven zo gepassioneerd bezig ben, voor heel veel mensen totaal niet belangrijk is.»

PAULUSSEN «Ja? Ik moet zeggen dat ik daar niet van geschrokken ben. Voor de meeste mensen is naar theater gaan nu eenmaal geen prioriteit.»

MILLER «Ik heb toch wel een klein identiteitscrisisje doorgemaakt, omdat ik mijn job in vraag ben gaan stellen. Ik snapte natuurlijk ook wel dat de ziekenhuizen véél belangrijker waren. Maar ik heb altijd gedacht dat verhalen vertellen belangrijk was. Dat je daarmee de maatschappij een spiegel voorhoudt, en dat dat nodig is. Als ik hoorde dat mensen na een voorstelling zeiden: ‘Misschien ga ik dit onderwerp toch eens van een andere kant bekijken,’ vond ik dat altijd geweldig bevredigend. Je wilt toch graag het gevoel hebben dat je je nuttig maakt in de maatschappij? Ik heb tijdens de coronacrisis ook even gedacht: weet je, ik doe dat eigenlijk wel graag, voor mensen zorgen. Misschien moet ik dat maar gaan doen.»

BECQUAERT «Ik denk net als jij, An, dat je via verhalen het leven van verschillende perspectieven kunt belichten en er zo voor kunt zorgen dat mensen elkaar beter begrijpen.»

MILLER «Ik denk dat véél acteurs door dezelfde carrousel van gedachten zijn gegaan. Eerst dacht je: oei, wat wij doen is zinloos, wij zijn het laatste wat de maatschappij nodig heeft. Waardoor je de moed verliest en indommelt. Maar daarna zijn de dingen gekeerd en hoorde je steeds meer stemmen die zeiden: ‘Ik heb jullie wél nodig!’ Het theater is veel te lang leeg geweest. De zalen zitten nog altijd niet vol.»

BECQUAERT «Ja, maar de mensen die wel komen, willen dat zó graag. Dat merk ik toch.»

HUMO An, heeft je man, acteur Filip Peeters, ook een identiteitscrisisje doorgemaakt?

MILLER «Nee, die heeft zich gewoon op zijn passie voor koken gestort in plaats van op zijn passie voor acteren. Hij is taarten gaan bakken en verkopen.»

HUMO En Stijn, Ruth?

BECQUAERT «Geen crisis. Hij zit eigenlijk zijn hele leven al in een lockdown: hij zit altijd muziek te maken in zijn studio in de kelder.»

HUMO Daar kan ik zo jaloers op zijn, dat monomane creëren zonder op of om te kijken. Is het ook op die manier dat jij nu scenario’s schrijft?

BECQUAERT «Het is nog een beetje aarzelend. Ik heb altijd geschreven, maar ben er nooit mee naar buiten durven te komen. Ik was onzeker, en heb de stap pas durven te zetten toen ik de angst had overwonnen om niet goed genoeg te zijn.»

MILLER «Ja, zo gaat dat. Tijdens een repetitieproces gaat dat vanzelf. Je brengt ideeën aan, je stuurt, je geeft feedback en zonder het te beseffen ben je aan het creëren... Maar als ze me dan vroegen om les te geven, dacht ik altijd: maar ik heb toch niks te zeggen?»

HUMO Sorry dat ik me weer even laat gaan, Ruth, maar twijfelen of wat je te zeggen hebt wel van wereldbelang is: dat doen mannen toch minder snel?

BECQUAERT «Heb je de aflevering van ‘Taboe’ over vrouwen gezien? Daarin zat een vrouw die in de modesector had gewerkt, nog altijd een mannenbastion. Ze zei: ‘Mannen werken van A naar B, ze hebben een doel voor ogen en stormen eropaf. Vrouwen werken samen, toetsen af, stellen bij en richten zich opnieuw.’ Het is een even waardevol proces en we zijn allemaal op weg naar hetzelfde doel. Nu moeten we alleen nog leren om er sámen te komen.»